Điều gì cũng có hai mặt tốt - xấu. Nếu chỉ có mùa xuân mát mẻ mà không có mùa hạ oi ả thì đâu có được ánh nắng rực rỡ để người nông dân phơi lúa, phơi rơm. Nếu chỉ có mùa thu ấm áp mà không có mùa đông lạnh giá thì chúng ta sẽ không bao giờ thấy được cái đẹp của tuyết rơi, và các loài cây ưa lạnh cũng không thể tồn tại. Nếu ngày nào chúng ta cũng ăn ngọt thì sẽ rất ngán, phải ăn đầy đủ vị chua, cay, mặn, đắng,… mới thấy ngon. Cũng vậy, nếu chỉ có thuận mà không có nghịch thì con người khó có thể trưởng thành. Vì thế trong kinh Tiểu Bộ VII[1], đức Phật có nói đến tám pháp của thế gian gồm: được - mất, vinh - nhục, khen - chê, lạc - khổ. Hôm nay tôi sẽ phân tích cho quý vị rõ hơn về vấn đề này.

Trước hết, chúng ta coi hai dòng nước đầu tiên là Được và Mất. Thường thường nếu chúng ta Được thì mừng, Mất thì buồn; chúng ta cho Được là may mắn, là hạnh phúc, và Mất là thất bại, là đau khổ. Tôi xin kể một câu chuyện trong Cổ Học Tinh Hoa để quý vị thấy cái Được cái Mất rất là phù du, và không thể nào hiểu được Được và Mất, cái nào là hạnh phúc, cái nào là đau khổ hết.

Khi hiểu được bản chất của cuộc đời là Vô thường, Khổ và Vô ngã thì chúng ta sẽ hành động có mục đích hơn. Nếu không thì chúng ta sẽ luôn sống trong ảo tưởng và niềm tin mơ hồ về những cái không thật mà coi thường việc phát triển các giá trị tinh thần cho đến khi quá trễ.

Có lẽ ai cũng cảm nhận được rằng, cuộc sống này hiếm khi yên bình mà luôn đầy ắp những biến động. Với nghịch cảnh, chúng ta bị tác động và chi phối thì đã đành. Nhưng với thuận cảnh, nếu không khéo giác tỉnh thì chúng ta cũng dễ bị tác động để tạo ra những chao đảo và lệch chuẩn khó lường. Nói cách khác, chúng ta luôn bị những ngọn gió thuận nghịch trong cuộc đời quăng quật, làm trở ngại sự tĩnh tại và bình an.