Đó là những năm đầu kỷ nguyên 2000, tôi không quen Tinh Tiến, chỉ gặp nhau một hai lần. Tinh Tiến đến Paris có lẽ cũng như Vũ Thư Hiên, họ bỏ nước ra đi, chống cộng sản bằng văn hóa, vì đều là người Bắc, nên cùng nhau tụ tập thành nhóm thân hữu với Bùi Tín, Trần Thanh Hiệp, Vũ Thư Hiên, Nguyễn Gia kiểng…

Như được dẫn ý ở phần đầu, từ “lý thú” trong câu “Dĩ Nhất Chân Pháp Giới Vô Tận Duyên Khởi vi Lý Thú” (以一眞法界無盡緣起为理趣), tuy đứng sau chót trong văn cú, có vẻ như chẳng mấy quan trọng, lại chính là chủ từ của mệnh đề.

Người Việt Nam đa phần biết Đường tăng qua tác phẩm Tây Du Ký của tác giả Ngô Thừa Ân chứ ít ai thực sự đọc tự truyện Đại Đường Tây Vực Ký do chính Trần Huyền Trang thủ bút. Phải công nhận Trung Hoa đã sản xuất ra nhiều danh tác mà người Việt thường say mê đọc.

Có hôm nghe một trí thức Việt Nam cho rằng, Phật giáo xem cuộc đời sanh đó, tử đó, thật chẳng có ý nghĩa gì. Mọi sự mọi vật trên thế gian trong cái nhìn của đạo Phật, đều là huyển, ảo. Tại đây, vị trí thức này nhận định không sai. Nhưng ông lại đọc một đoạn kinh Bát Nhã sắc tức thị không, không tức thị sắc, rồi nói tiếp, Phật giáo chủ trương phó mặc tất cả: gia đình, xã hội, tổ quốc...tất cả đều là không, là hư vô, nên suốt đời tu sĩ Phật giáo hô hào gõ mõ tụng kinh, phó mặc cuộc đời ! Ở đây thì ông đã không hiểu sắc và không của đạo Phật là gì cả, và ông đã mớm ý muốn nói rằng, đạo Phật dẫn con người đến hư vô thuyết theo đoạn kiến. Linh mục Giuse Ngô Quang Kiệt cũng từng phê bình đạo Phật là sắc sắc không không, sao bằng giáo lý sống vĩnh hằng của Kitô giáo trong một youtube truyền giáo. Tôi dám chắc khi đưa ra nhận định như trên, cả hai tín đồ của Chúa Giêsu vừa kể chẳng ai hiểu tường tận thế nào là sắc không, và cũng chẳng ai biết rành về hư vô thuyết.

Nhìn sơ vào bản đồ văn hóa của lục địa Mỹ châu, phải thừa nhận rằng, cây thánh giá là biểu tượng nhân văn tôn quý nhất, luôn được cài cắm ở nơi vinh quang chói lọi đầy hoa thơm cỏ lạ nhất, tại những đỉnh núi cao và hùng vĩ nhất từ bắc chí nam. Kytô giáo dù không được minh nhiên là quốc giáo, có thể nói ở nơi đây, nó là tôn giáo duy nhất không đối thủ cạnh tranh.

Bản Pháp văn mà tôi giới thiệu ở đây, không phải là toàn văn được in trên giấy, mà chỉ là một phần gọn nhẹ và cô đọng, cắt bớt những giới luật khá khắt khe khó tiếp cận với người Tây phương, nên giản dị và dễ đi vào lòng người. Đó cũng chính là lý do tại sao tôi chọn văn bản này để dịch, vì so với Anh bản và Hán bản, nó chỉ đưa ra một dẫn nhập vào con đường thực tập đưa đến giải thoát của đạo Phật, nó không đi sâu vào từng chi tiết toàn văn....

Pascal, triết gia, đồng thời là toán học gia nổi danh người Pháp của thế kỷ thứ XVII, được biết đến với vụ đánh cuộc tâm linh trứ danh «croix ou pile» (tức là chơi xấp ngửa với đồng xu, ngày nay trò đánh cuộc này không còn được gọi là croix ou pile mà là pile ou face).

Cho nên, nghìn tay nghìn mắt trong tư tưởng từ bi của đạo Phật không phải là chuyện hư cấu, mà là một phép lạ cứ tưởng chừng chỉ xuất hiện qua lí thuyết hay trong huyền thoại, nhưng thực có sờ sờ ngay nhãn tiền của bất kì ai chịu lắng nghe, chịu khai mở cánh cửa Phổ Môn trong mỗi người.

Các nhà tôn giáo Tây phương thì gọi đạo Phật là một thứ triết học vô thần, một môn khoa học về tinh thần, các triết gia thì lại đẩy đạo Phật vào nhóm các tôn giáo. Pauvre Bouddhisme ! Thảm cho đạo Phật, chẳng có một chỗ đứng nào giữa thế giới hiện đại. Đó là đầu đề một câu nói đùa của đức Đạt Lai Lạt Ma, được nhà sinh học nổi danh Mathieu Ricard, người đã từ bỏ tất cả cạo đầu làm tu sĩ Phật giáo Tây Tạng lập lại mỗi khi ông được ai hỏi phải chăng Phật giáo là một tôn giáo ?