Có bao giờ chúng ta quán sát lại bản thân, thành thật nhìn lại để xem mình đã lắng nghe thực sự người khác, lắng nghe tiếng nói lương tri trong chính mình?

Người Việt từng sống dưới ách nô lệ cả nghìn năm của các triều đại phương Bắc, từng bị đế quốc, thực dân đô hộ, chịu đựng đủ sự tàn ác, bóc lột từ ngoại bang. Nhưng chưa bao giờ, khi tìm hiểu về lịch sử, tôi nghe được về chuyện người Việt tàn ác với chính đồng bào của mình”. Rồi ông lại trăn trở, tự cật vấn: “Chúng ta không nghèo như ngày xưa, không đói như ngày xưa. Tại sao chúng ta lại ác hơn ngày xưa?”.

trong xã hội, sự an lạc và hòa thuận phải xây dựng trên bình đẳng giữa các nhóm người. Không có những kẻ “Ngồi mát ăn bát vàng”; “Kẻ ăn không hết, người lần chẳng ra”. Hố ngăn cách giàu nghèo càng lớn, nguy cơ bất ổn xã hội càng cao. Không ai được phép biến tài sản quốc gia thành tài sản của mình: xã hội phải xây dựng trên nền tảng công bằng.

Chúng ta mong một mùa xuân và một năm mới bình yên. Nhưng thế giới chỉ bình yên khi tâm con người bình yên. “Tâm bình, thế giới bình”. Bài phát biểu bắt đầu các cuộc thảo luận ở Hội nghị G20 của Tổng thống Indonesia Joko Widodo đã thể hiện những khó khăn đó.

Mùa Phật đản lại về trên đất nước. Những lễ hội được diễn ra không chỉ trong các chùa chiền nơi thành phố mà tận các thôn xóm xa xôi… Người ta trang nghiêm đến chùa với tất cả sự thành kính, chiêm bái và đảnh lễ. Trong bầu không khí thiêng liêng ấy, có ai tự hỏi: “Chúng ta học và hiểu được gì từ Phật pháp?”.

Người viết cũng có một truyện ngắn: “Thắp ngọn đèn trời” trong đó mô tả một doanh nhân thành đạt, nhưng vì một vài sai lầm trong đời sống tình cảm với cô vợ nên cô ta buộc anh phải đưa mẹ anh đi sang ở với hai bà cô bên chồng. Một ngày nọ sau một bữa tiệc, anh lái xe trở về thì phải dừng lại trước một cái bao lớn vất giữa đường. Bước xuống và mở bao ra, anh kinh ngạc khi thấy một bà lão trong đó. Bà cho biết con trai bà buộc bà phải bán 100 tờ vé số mỗi ngày mới được trở về nhà. Hôm đó, bà chỉ bán được 47 tờ và nó bỏ bà vào bao vứt ra đường.

Nhận diện được hình trạng của sự khổ là xác định được biện pháp thoát khổ. Điều đó đòi hỏi tuổi trẻ đừng bị rơi vào dòng thác xô bồ của xã hội tiêu thụ, đừng chạy theo những thị hiếu nhất thời do quảng cáo kích thích, đừng khao khát làm giàu chỉ để thòa mãn những dục lạc vật chất thoáng qua, đừng thờ ơ vô cảm trước những đau khổ của người khác.

Tình trạng không tôn trọng luân lý hay luật pháp, sử dụng bạo lực trong hành xử là một vết đen trên bức tranh toàn cảnh xã hội. Chúng ta đã nói nhiều đến tình trạng xuống cấp về văn hóa. Chúng ta nhiều lần nhắc cụ Phan Chu Trinh với câu khẩu hiệu của phong trào Duy Tân “Khai dân trí, chấn dân khí, hậu dân sinh” mà đến nay còn nguyên giá trị. Người ta trở nên ích kỉ, bất chấp đạo lý trong đời sống hay kinh doanh, sẵn sàng làm tổn hại người khác để mưu lợi cho mình. Một xã hội chỉ cai trị bằng luật lệ chưa chắc đã hiệu quả bằng một xã hội gồm những con người biết sống trong tập thể, hòa hợp cộng đồng.

Ngày 18/1/2015, trong buổi lễ tại một trường đại học ở thủ đô Manila, Philippines, do Giáo hoàng Francis làm chủ lễ, cô bé Glyzelle Palomar, 12 tuổi, đứng trước đám đông hàng ngàn người và hỏi: “Thưa Đức Cha, rất nhiều đứa trẻ bị cha mẹ bỏ rơi; rất nhiều trẻ em bị dính vào ma túy và mại dâm. Tại sao Chúa lại để điều đó xảy ra với chúng con? Trẻ em không có tội gì cả!”.