Từ trước tuổi hai mươi, tôi đã có dịp đọc về Thập Lực của chư Phật, trong đó có nói về khả năng thấu đáo những sai biệt (nānā) trong tâm thức muôn loài mà vị Phật nào cũng phải có.

Cuộc đi, cuộc ở, rồi cuộc về. Trong đời người, rồi đời tu, nhìn kỹ lại hình như chỉ là vấn đề của ba cuộc đó. Anh đang đi đâu, về đâu và trụ xứ thật sự của anh là phương trời nào. Và như đã nói, xin đừng bao giờ lầm tưởng mái nhà của anh là chốn về. Người Anh, người Mỹ phân biệt rất rõ chữ Home và House. Thường khi người ta có cả chục cái House mà chưa chắc có nổi một cái Home

Chia lìa, phân cách hình như lại cũng là một cách thế tồn tại của vạn hữu. Nguyên tắc đó có nói một đời cũng không hết, nhưng đầu mối của nó nhiều khi chỉ là một chuyện nhỏ, rất nhỏ. Chuyện có thể bắt đầu từ một ngày mưa nhân gian trên con phố đầy ắp thiên hạ.

Chẳng biết có phải đã vào tuổi xế hay sao mà cứ thấy thời gian qua nhanh quá đỗi. Muốn làm gì cũng sợ không còn kịp thời gian. Đồng hồ đi mau như có ai vặn kim. Nhiều khi nhìn quanh những chuyện đạo đời bát nháo lòng cũng nghe cám cảnh, muốn bỏ về chốn nào thiệt quạnh để tu thân mà cứ phân vân.

Thật lạ, tôi là người Việt và theo Phật giáo, nhưng cứ thấy khó chịu khi nhìn vào chánh điện của hầu hết chùa chiền trong nước. Cái nhức nhối là vấn đề không phải ở chỗ giàu nghèo, lớn nhỏ, mà là cái gì đó tạm thời rất khó nói, rất trừu tượng. Tôi lại theo thói quen mà nhắm mắt một lát để ngẫm nghĩ.

Ai sống ở đời cũng phải dẫm lên những buồn vui mà đi về phía trước. Có một ngày tôi chợt phát hiện ra mình có những chuyện ngậm ngùi, có thể từng khiến nhiều người thấy buồn, nhưng tôi nhớ hình như chưa nghe ai nhắc tới. Bỗng muốn kể chơi vài chuyện buồn trong số đó cho vui!

Hôm rồi từ Pyin Oo Lwin về Mandalay, trên đường thấy có bán mít nhiều quá, bèn động lòng trần ghé mua một trái để gọi là không ngược đãi bản thân.

Phật điện thâm nghiêm huyền mặc, một cô bé tuổi chừng bảy tám dầm dề mồ hôi, khấu đầu trước Phật tượng để thực hiện cho bằng được 3000 cái lạy chỉ với một mục đích duy nhất, là được gặp lại người mẹ mà mình chưa từng biết mặt. Và có ai ngờ giây phút đó đã là điểm bắt đầu cho một trận ba đào nhân thế.

Hôm nay ai sang Quảng Châu bên Tàu cũng có thể đến viếng mộ Triệu Đà người đã tạo ra một trong những chuyện tình đau lòng mà cũng ly kỳ nhất trên thế giới. Nhưng gẫm kỹ lại thì cần gì phải đặt chân đến đó khi mà có ai quanh ta lại chẳng là một Mỵ Châu. Nghĩa là Trọng Thủy, Triệu Đà cũng quẩn quanh đâu đó mà thôi. Dù chuyện đau lòng nào trên đời cũng khởi đi từ những nhầm lẫn, nhưng theo tôi, cái thê thảm và cay đắng nhất vẫn là thứ vô minh tự nguyện.