PHẬT ĐỔ MỒ HÔI
Paulus Của
Đọc một truyện xưa để nghĩ tới chuyện đời nay. So sánh người cầm quyền xưa với người có thế lực đời bây giờ. Sách xưa có vài chỗ từ ngữ và cách nói xưa, tôi mạn phép giải thích cho dễ hiểu. (Nguyễn Văn Sâm)
Có tiếng đồn tượng phật ở chùa Biện Châu đổ mồ hôi, ai nấy đua nhau đi coi, kẻ cúng món này, người dâng món khác, lễ vật đầy đàng[1]; nhứt là đờn bà thì có nhiều người đem hàng giẻ[2] chặm mồ hôi để may áo cho con, lấy làm linh thính[3]: con bận đặng áo ấy thì sức mạnh, bình yên[4].
Quan phủ sở tại cũng lật đật đem vàng bạc tới cúng; bà phù lại làm chay. Bởi đó các quan văn võ, làng xóm cùng các người buôn bán, rùng rùng[5] đem tiền bạc tới cúng, dật diều đàng sá[6], giành nhau sợ mình cúng sau. Quan phủ cho người đi coi, ai cúng bao nhiêu đều biên vào sổ. Cách mươi bữa người dạy đóng cửa chùa, nói rằng Phật hết đổ mồ hôi, không can chi phải cúng nữa[7]. Tính trong ngày người ta cúng dư muôn, quan phủ dạy đem hết vào kho, để mà phát cho quân lính.
Ấy quan phủ thấy người ta có thói đua nhau[8] đem tiền bạc mà làm chuyện vô ích, thì người dùng chước thâu trữ[9], để mà làm việc có ích[10]. ( Chuyện Giải Buồn trích chuyện thứ 7)
[1] Lễ vật đầy đàng: Cách nói xưa, đồ cúng thiệt nhiều.
[2] Hàng giẻ: Vải vóc nói chung.
[3] Linh thính: Linh thiêng.
[4] Sức mạnh, bình yên: Sởn sơ, không bị tai nạn, bịnh hoạn…
[5] Rùng rùng: Cùng nhau đến rất đông.
[6] Dật dều: Đông đúc, tấp nập. Génibrel không có từ nầy mà có từ dập dều: foule, đám đông, nghĩa bóng là abondance, nhiều, đông đúc như nghĩa và cách nói trong truyện Kiều: Dập dìu 習燿 tài tử giai nhân. Dật dều đàng sá: Đầy đường người là người. HTC, trong tự điển viết là dật diều và giải thích: Bộ tới lui đông đảo.
[7] Không can chi phải cúng nữa: Không cần thiết, chẳng việc gì phải cúng nữa.
[8] Có thói đua nhau: Có thói xấu là tranh nhau, thấy người khác làm thì mình làm hơn người ta mới chịu.
[9] Thâu trữ: Thâu góp để lưu trữ. Đây có nghĩa là nộp vaô ngân quỹ nhà nước.
[10] Để ý câu quan trọng nầy, ông phủ xưa lợi dụng lòng mê tín của người dân để làm chuyện có ích.
