MƯỜI PHƯƠNG PHÁP ĐỐI TRỊ BUỒN NGỦ
TRONG KINH TRUNG A-HÀM
Chúc Phú
Trong kinh Trung A-hàm, kinh Trưởng lão thượng tôn buồn ngủ[1] đề cập đến một loại phiền não thường xuất hiện trong quá trình tu tập của bất kỳ ai, đó là phiền não buồn ngủ (睡眠). Loại phiền não này có khả năng làm tâm mê mờ, che lấp trí tuệ, là một trong năm thứ ngăn che[2], thế nên cần phải tìm cách hóa giải và đoạn trừ chúng.
Theo nội dung kinh văn, khi vừa mới xuất gia và nhận lãnh pháp hành từ Đức Phật, tôn giả Đại Mục-kiền-liên liền đến thôn Thiện Tri Thức[3] thuộc nước Ma-kiệt-đà, tìm một nơi yên tĩnh để thiền tọa. Trong khi hành thiền, một cơn buồn ngủ bất chợt khởi lên nhưng tôn giả vẫn chưa biết cách để chuyển hóa, hàng phục. Biết rõ việc này, mặc dù ở cách đó rất xa, thuộc nước Bà-kỳ(婆奇)[4], bằng thần lực của mình, Đức Phật đã hiện ra trước mắt tôn giả Đại Mục-kiền-liên và chỉ bày cách thức chuyển hóa cơn buồn ngủ.
Theo Đức Phật, có mười phương pháp để chuyển hóa cơn buồn ngủ. Đó là:
- Nếu pháp tu nào gây buồn ngủ thì chớ tu tập và cũng đừng thực hành nhiều theo pháp ấy. Như vậy, chứng buồn ngủ liền có thể chấm dứt.
- Nếu chứng buồn ngủ vẫn không thể chấm dứt thì hãy nương theo giáo pháp đã được nghe trước đây rồi thọ trì, đọc tụng rộng rãi. Như vậy, chứng buồn ngủ liền có thể chấm dứt.
- Nếu chứng buồn ngủ vẫn không thể chấm dứt thì hãy nương theo giáo pháp đã được nghe trước đây, rồi thọ trì, diễn giải rộng rãi cho người khác. Như vậy, chứng buồn ngủ liền có thể chấm dứt.
- Nếu chứng buồn ngủ vẫn không thể chấm dứt thì hãy nương theo giáo pháp đã được nghe trước đây, rồi thọ trì, suy tưởng về tâm, chuyên chú về tâm. Như vậy, chứng buồn ngủ liền có thể chấm dứt.
- Nếu chứng buồn ngủ vẫn không thể chấm dứt thì hãy dùng hai tay xoa lên hai tai. Như vậy, chứng buồn ngủ liền có thể chấm dứt.
- Nếu chứng buồn ngủ vẫn không thể chấm dứt thì hãy lấy nước lạnh rửa mặt và tắm gội thân thể. Như vậy, chứng buồn ngủ liền có thể chấm dứt.
- Nếu chứng buồn ngủ vẫn không thể chấm dứt thì hãy ra khỏi thất, xem khắp bốn phương, ngước nhìn các vì sao. Như vậy, chứng buồn ngủ liền có thể chấm dứt.
- Nếu chứng buồn ngủ vẫn không thể chấm dứt thì hãy ra khỏi thất, đến khoảng đất trống phía đầu thất mà kinh hành, giữ gìn các căn, khởi tưởng tâm an trú bên trong, phía trước, phía sau. Như vậy, chứng buồn ngủ liền có thể chấm dứt.
- Nếu chứng buồn ngủ vẫn không thể chấm dứt thì hãy rời bỏ con đường đang kinh hành, đến đầu con đường ấy trải tọa cụ rồi ngồi kiết-già. Như vậy, chứng buồn ngủ liền có thể chấm dứt.
10. Nếu chứng buồn ngủ vẫn không thể chấm dứt thì hãy trở vào thất, gấp y Ưu-đa-la tăng làm bốn rồi trải lên giường, gấp y Tăng-già-lê làm gối, nằm nghiêng hông bên phải, hai chân xếp chồng lên nhau, tâm khởi tưởng nơi ánh sáng, an trú trong tỉnh giác chánh niệm, luôn khởi tưởng muốn thức dậy.
Trên đây là mười phương pháp dùng để chuyển hóa cơn buồn ngủ mà Đức Phật đã tùy thuận nhân duyên giảng dạy cho ngài Đại Mục-kiền-liên. Từ những phương cách này cho thấy, để hàng phục và chuyển hóa phiền não thì có nhiều con đường, nhiều cách thức khác nhau. Tùy theo nhân duyên, nghiệp lực của mỗi người mà chúng ta có thể lựa chọn cho mình những phương cách chuyển hóa và hàng phục phiền não thích hợp,. Điều này được Đức Phật khẳng định rõ ràng trong kinh Tất cả các lậu hoặc[5]:
Này các Tỷ-kheo, có những lậu hoặc phải do tri kiến được đoạn trừ, có những lậu hoặc phải do phòng hộ được đoạn trừ, có những lậu hoặc phải do thọ dụng được đoạn trừ, có những lậu hoặc phải do kham nhẫn được đoạn trừ, có những lậu hoặc phải do tránh né được đoạn trừ, có những lậu hoặc phải do trừ diệt được đoạn trừ, có những lậu hoặc phải do tu tập được đoạn trừ[6].
[1] Nguyên tác: Trưởng lão thượng tôn thụy miên kinh 長老上尊睡眠經 (T.01. 0026.83. 0559b27). Tham chiếu: Ly thùy kinh 離睡經 (T.01. 0047. 837a06); Tăng. 增 (T.02. 0125.19.3. 593c13); A.7.61-IV. 85.
[2] Ngũ cái (五蓋, Pañca āvaraṇāni): Năm thứ phiền não che lấp tâm tính, làm cho pháp lành không thể phát sinh. Đó là: Tham dục, sân hận, thùy miên, trạo cử, nghi. Theo, DA.09; SA.611.
[3] Thiện tri thức thôn (善知識村, Kallavāḷamutta gāma): Một thôn ở nước Ma-kiệt-đà (Magadha). Ngài Đại Mục-kiền-liên ở đây ngay sau khi vừa xuất gia.
[4] Nguyên tác Bà-kỳ-sấu (婆奇瘦, Bhaggesu): Bhagga (Bà-kỳ) là một tiểu quốc, có thủ phủ là Sumsumāragiri.
[5] M.03. Kinh Tất cả các lậu hoặc (Sabbāsava Sutta).
[6] Nguyên tác Pāli: Atthi, bhikkhave, āsavā dassanā pahātabbā, atthi āsavā saṁvarā pahātabbā, atthi āsavā paṭisevanā pahātabbā, atthi āsavā adhivāsanā pahātabbā, atthi āsavā parivajjanā pahātabbā, atthi āsavā vinodanā pahātabbā, atthi āsavā bhāvanā pahātabbā.
