Theo cách hiểu của tiếng Việt, thành cú trên được dịch là: Một chữ cũng là Thầy, nửa chữ cũng là Thầy. Từ trước đến nay, trong lĩnh vực giáo dục ở Việt Nam nói chung, việc vận dụng thành cú này vào truyền thống tôn sư trọng đạo như một lẽ mặc nhiên mà ít có sự quan tâm đến những liên hệ nguồn cội của chúng. Với khảo sát bước đầu cho thấy, đã có những bằng chứng liên quan và liên hệ với cội nguồn của Phật giáo, trong việc xuất hiện và định hình thành cú nêu trên.

Một trong những bản văn sám hối được xem như kinh điển theo quan niệm của một bộ phận chư Tăng và Phật tử, đó là bản văn Từ bi tam muội thủy sám pháp (慈悲三昧水懺法). Thực ra, nguyên tác của bản văn này trong Đại tạng kinh Đại chính tân tu (大正新脩大藏經) vốn có tên là: Từ bi thủy sám pháp (慈悲水懺法), nằm ở tập 45, mang số thứ tự 1910, gồm ba quyển.

Quán thân bất tịnh là tác ý về những yếu tố không trong sạch (paṭikkūlamanasikāra) trong thân. Theo Đức Phật, đây là một pháp hành dẫn đến nhiều thành tựu to lớn, được ghi nhận trong kinh Tăng chi bộ (A.1.576/582-I.44):

Đối với kinh Đại bát-niết-bàn, bản của ngài Đàm-vô-sấm 曇無讖 (385-433), mang số hiệu 0374 (Bắc bản) và cả 0375 (Nam bản) trong tạng Đại chánh, khi chuyển dịch sang tiếng Việt, đã có vài trường hợp người dịch tự tích hợp thêm Đại bát-niết-bàn kinh hậu phần 大般涅槃經後分 vào nội dung, tức là phần sau của kinh Đại bát-niết-bàn, mang số hiệu 0377 cũng thuộc tạng Đại chánh . Vậy bản kinh được thêm vào này thực sự có liên quan đến bộ Kinh Đại bát-niết-bàn của ngài Đàm-vô-sấm nêu trên? Đây có phải là nội dung kinh quan trọng mà ngài Đàm-vô-sấm dám hy sinh cả tính mạng để nỗ lực tìm kiếm?

Căn cứ thông tin từ tác phẩm Ni trưởng Huỳnh Liên - cuộc đời và đạo nghiệp do Ni giới hệ phái Phật giáo Khất sĩ ấn hành vào năm 2016 thì trong số những tác phẩm, dịch phẩm của Ni trưởng có bản diễn kệ của bài Kinh Vô ngã tướng. Đặc biệt, bản diễn kệ này hiện đã được đưa vào Nghi thức tụng niệm chính thức của hệ phái Phật giáo Khất sĩ Việt Nam. Trong khuôn khổ Hội thảo về Ni trưởng Huỳnh Liên - những đóng góp cho Đạo pháp - Dân tộc và các giá trị kế thừa, chúng tôi xin góp thêm vài cơ sở tư liệu cũng như ghi nhận một vài điểm đặc thù xoay quanh bản diễn kệ nêu trên của Ni trưởng Huỳnh Liên.

Có một sự tương đồng đặc thù trong phương thức giáo hóa của Đức Phật được ghi nhận trong nhiều nguồn kinh, luật, luận khả tín, từ Hán tạng cho đến Nikāya. Do vì phương thức đó mang tính cô đọng, đồng nhất và thống nhất trong từng nguồn thư tịch, dù đối tượng có khác nhau nhưng phương thức giáo hóa đều như nhau, thế nên được xem như định thức.

Trong kinh Trung A-hàm, kinh Trưởng lão thượng tôn buồn ngủ[1] đề cập đến một loại phiền não thường xuất hiện trong quá trình tu tập của bất kỳ ai, đó là phiền não buồn ngủ (睡眠). Loại phiền não này có khả năng làm tâm mê mờ, che lấp trí tuệ, là một trong năm thứ ngăn che[2], thế nên cần phải tìm cách hóa giải và đoạn trừ chúng.

Câu chuyện tiền thân Đức Phật hy sinh thân mình để cứu mẹ con đàn hổ đói là sự kiện chấn động lịch sử. Ngay từ thời vua A Dục (अशोक:304-232 BC), câu chuyện này đã lưu truyền1 và trở thành nguồn cảm hứng cho nhiều nghệ sĩ sáng tạo nên những kiệt tác bích họa còn mãi đến hôm nay2.

Vào năm 2013, trong quá trình xử lý văn bản để viết tác phẩm Kinh Tứ thập nhị chương - đối chiếu và nhận định, chúng tôi vô tình đọc được Lời tựa trong tác phẩm Phật Tổ tam kinh (佛祖三經) do Vân Thủy Sa-di Thích Tại Tại (雲水沙彌釋在在) viết. Vì nhân vật này không phải là yếu tố trọng tâm của chủ đề nghiên cứu thế nên chúng tôi không đi sâu tìm hiểu mà chỉ thoáng chút ngỡ ngàng trước danh xưng của một vị Sa-di, nhưng sao lại được viết lời giới thiệu cho một tác phẩm kinh điển mang tính phổ biến vào thời ấy như thế.

...Có thể nói, từ lời Phật dạy được tóm lược trong kinh Đại bát Niết-bàn: Hòa quang bất đồng kỳ trần (和光不同其塵) qua bản dịch của ngài Đàm-vô-sấm và lời dạy của Lão Tử trong Đạo đức kinh: Hòa kỳ quang, đồng kỳ trần (和其光,同其塵) tuy chỉ khác biệt một vài chữ nhưng nghĩa lý cách xa nhau muôn dặm. Trong thực tế ngày nay, khi đạo đức của nhân loại nói chung đang có những biểu hiện suy giảm, đã tác động đến nhiều lãnh vực của xã hội mà trong đó có cả Phật giáo, thì dịch ngữ của ngài Đàm-vô-sấm từ bản kinh Đại-bát Niết-bàn, có thể được vận dụng như một thái độ sống nhu nhuyến, hiệu năng và tích cực trong bất kỳ mối quan hệ nào.