Năm 1992 Giáo sư Jan Nattier viết một bài nghiên cứu về nguồn gốc của Bát Nhã Tâm Kinh với tựa đề rất khiêu khích “The Heart Sutra: A Chinese Apocryphal Text?” (Tâm Kinh: một văn bản chữ Hoa ngụy tạo?)[1] trên một chuyên san quốc tế về Phật học.[2] Quả thật bài viết đã gây sôi nổi một thời trong giới nghiên cứu Phật học. Trong bài viết Nattier đã đưa ra năm điểm lạ về bản Hán văn Tâm Kinh do Huyền Trang dịch:

....Lý do thứ hai tôi viết bài trên cũng còn vì lý do trong thời gian gần đây trên truyền thông mạng có phổ biến nhiều bài viết và pháp thoại của một số tác giả và tu sĩ ở Việt Nam đưa ra ý kiến cho rằng kinh Phật giáo Đại thừa chỉ là “kinh tưởng” do người Hoa sáng tác. Đây vốn là một đề tài rất cũ đã được tranh luận ở Á Đông từ nhiều thế kỷ trước, ngày nay với sự bùng nổ và phổ biến thông tin mạng nên có người mới biết và lập lại, nhưng phần lớn không đọc sâu và tìm hiểu đến nơi đến chốn nên thường có các bài viết hay “pháp thoại” như thế.[1]

Thiền sư Đại Điên Bảo Thông (732 - 824) là tăng sĩ đời Đường, tác giả Bát nhã tâm kinh chú giải. Minh Châu Hương Hải (1628 - 1715), thiền sư Việt Nam thời Hậu Lệ, có viết tác phẩm Giải Tâm kinh Đại Điên, bằng chữ Nôm, tức là dịch Việt bản Tâm kinh chú giải của Đại Điên; bản dịch ấy mang ký hiệu AB. 530 của Viện Nghiên Cứu Hán Nôm. Các bản Tâm kinh chú sớ từ Trung Hoa được chư Tổ VN thỉnh về từ thế kỷ 15 trở về sau, gồm có: Tâm kinh Thiêm túc của sa môn Hoằng Tán, Tâm kinh trực thuyết của đại sư Hám Sơn và Tâm kinh chú giải của hòa thượng Đại Điên.

Bát nhã là tuệ giác của Phật. Tuệ giác ấy, siêu việt mọi ý niệm, mọi tư duy, mọi cách thấy năm uẩn là ngã, là tự thân của ngã hay là thuộc tính của ngã. Tuệ giác ấy, không những siêu việt mọi ý niệm, mọi tư duy, mọi cách thấy năm uẩn là ngã; là tự thân của ngã hay là thuộc tính của ngã, mà còn siêu việt luôn cả đối với mọi ý niệm, mọi tư duy, mọi cách thấy mỗi uẩn là ngã; là tự thân của ngã hay thuộc tính của ngã.

Bài viết này sẽ phân tích Bát Nhã Tâm Kinh dưới cái nhìn bất nhị, hy vọng sẽ làm sáng tỏ bài kinh cốt tủy này như một lối đi của Thiền Tông, nơi đây sẽ thấy Sắc và Không hiện ra trong từng niệm tâm, và như thế Tứ Thánh Đế hiển lộ trong từng niệm tâm – một cách thực dụng để xa lìa tham sân si, và ai cũng có thể tự quan sát được.

Bài viết này để nói thêm một số ý trong Bát Nhã Tâm Kinh, cũng có thể xem như nối tiếp bài “Suy Nghĩ Từ Bát Nhã Tâm Kinh” (1), nhưng cũng có thể đọc như độc lập, vì phần lớn sẽ dựa vào đối chiếu với một số Kinh Tạng Pali. Bài viết cũng không có ý tranh luận với bất kỳ quan điểm nào khác, chỉ thuần túy muốn đưa ra một số cách nhìn thiết yếu cho việc tu học và thiền tập.

Bài viết này ghi lại một số suy nghĩ về Bát Nhã Tâm Kinh, một bản kinh phổ biến trong Phật giáo nhiều nước Châu Á, trong đó có Việt Nam. Bài viết hoàn toàn không có ý tham dự vào cuộc tranh luận nào, vì bản thân người viết không giỏi các ngôn ngữ Bắc Phạn, Nam Phạn, Hán Văn… trong khi chỉ được xem là tạm tạm biết Anh ngữ và tương đối khá Việt ngữ.

Thành tâm tưởng niệm gia huynh, Giảng Sư Thích Ấn Nghiêm từ 30 năm trước đã cho tôi ý niệm hiểu biết đầu tiên về Tâm Kinh Bát Nhã

“Khi đức Phật dạy về Khổ thánh đế, Ngài nói đến năm uẩn; Ngài muốn cho chúng ta biết và thấy năm uẩn. Thế giới loài người của chúng ta là sự hiện hữu của năm uẩn, và trừ phi chúng ta biết và thấy được năm uẩn này, bằng không chúng ta không thể hiểu rõ lời dạy của đức Phật.