BỨC ẢNH TUYỆT VỜI Vào năm 1963, giải thưởng Pulitzer về ảnh thời sự độc đáo nhất trong năm được trao cho nhiếp ảnh Malcolm Browne của hãng thông tấn UPI Hoa Kỳ. Đó là bức ảnh cố Hòa Thượng Thích Quảng đức vị pháp thiêu thân vào buổi sáng ngày 11-6-1963 tại ngã tư đường Phan Đình Phùng và Lê Văn Duyệt thành phố Sài gòn lúc bấy giờ. (xem hồi ký đặc biệt của TT. Thích Đức Nghiệp)
Những ngày hôm sau, bức ảnh này được đăng rõ ràng trên trang nhất của các tờ báo lớn khắp thế giới, gây một chấn động tâm lý toàn cầu, gây sửng sốt bàng hoàng cho những người trách nhiệm liên hệ đến thời cuộc Việt nam, phải để tâm xét lại những gì đã xảy ra trong những ngày tháng gần gũi lúc đó.
Ba mươi hai năm sau, ông Robert Mc Namara, Bộ trưởng quốc phòng Mỹ vào thời đó (1963) đã ghi lại nỗi “sửng sốt, bàng hoàng” của ông và chính phủ Mỹ ở Washington khi biết được sự kiện này. Ông viết trong quyển Hồi Ký (xuất bản năm 1995) với đoạn như sau:
“..vào thời gian cuộc khủng hoảng chính trị và đàn áp tôn giáo nổ ra khắp cõi Nam Việt nam, giới Phật tử căm phẫn chế độ ông Diệm vì đe dọa đến quyền tự do tín ngưỡng của người dân, đã tổ chức các cuộc phản đối dẫn đến nhiều trận xô xát với lực lượng an ninh của ông Diệm. Lối đàn áp này càng làm cho không khí sôi sục thêm, gồm những vụ tự thiêu của các tu sĩ Phật Giáo. Những sự kiện này gây sửng sốt và bàng hoàng cho tôi và các giới chức tại Hoa Thịnh đốn gây bất lợi cho đường lối cai trị của ông Diệm...” (Hồi Ký Robert Mc Namara, trang 66).
Không những chỉ có ông Mc Namara và các giới chức thẩm quyền ở Hoa Thịnh Đốn sửng sốt, bàng hoàng, mà cón nhiều người khác ở nhiều nơi khác nhau cũng đều bị xúc động mãnh liệt trước sự hy sinh cao cả của cố Hòa Thượng Thích Quảng Đức mà không ai ngờ trước.
Bức ảnh này còn tuyệt vời hơn nữa, không phải chỉ vì những mầu sắc sống động gây ấn tượng mạnh nhất, không phải chỉ vì thái độ bình thản vô uý, trước và trong khi lửa cháy “ngất tòa sen”, mà đẹp hơn nữa là vì nó mang theo một thông điệp trác tuyệt hào hùng. Đó là đòi hỏi “bình đẳng tôn giáo và công bình xã hội” cho dân tộc Việt nam vào thời buổi lúc ấy:
... Đệ tử hôm nay nguyện đốt mình,
Làm đèn soi sáng nẻo vô minh.... Vì sự bất công tôi thiêu xác
Khói hồn nguyện độ kẻ hàm oan
Kính chúc tăng ni tâm dũng tiến
Chánh pháp ngày mai phải trường tồn.
(Kính dâng Hiền Thánh Tăng-thơ của Ngài Quảng Đức để lại)... Trước khi nhắm mắt về cảnh Phật, tôi trân trọng kính gởi lời cho Tổng Thống Ngô Đình Diệm nên lấy lòng bác ái từ bi đối với quốc dân mà thi hành chính sách bình đẳng tôn giáo để giữ vững nước nhà muôn thưở...”
(Thích Quảng Đức)
