Con người luôn luôn bị nhốt trong hoạt động tám thức của mình, càng ngày càng bị dính mắc trói buộc vào cuộc đời và thế giới do thức biến này. Với hệ thống Bát nhã, giải thoát là soi thấy (chiếu kiến, quán chiếu) tất cả các hiện tướng là tánh Không, không có tự tánh nên như huyễn như mộng. Với Duy thức, tất cả các hiện tướng đều do thức biến, cho nên giải thoát có nghĩa là thoát khỏi các hoạt động làm mê lầm của thức. Giải thoát là giải thoát khỏi sự trói buộc, che ám, làm méo mó của thức. Khi ấy người ta sẽ thấy thế giới là Viên thành thật, thế giới là Chân Như. Mục tiêu của Đại thừa là “chuyển sanh tử thành Niết bàn”, “chuyển trần gian thành Tịnh độ”; muốn làm như thế, với Duy thức, thì phải “chuyển thức thành trí”.

Với Đại thừa, điều căn bản quyết định là sự phân biệt giữa tánh (bản tánh, bản thể, nature) và tướng (hiện tướng, hiện tượng, appearance, phénomène), cũng như với Phật giáo nguyên thủy là sự phân biệt giữa sanh tử và Niết bàn. Với Duy thức cũng thế, có sự phân biệt giữa bản tánh của tâm, tức là bản tánh của các thức, và các hiện tượng của tâm, tức là các thức.

Có thể nói bản thể (noumène) và hiện tượng (phénomène) là sự phân biệt căn bản trong bất kỳ triết học và tôn giáo nào. Mối tương quan giữa chúng định hình nên hướng đi và mục tiêu kết quả của triết học và tôn giáo ấy.

Đạo đức là một năng lượng của đời sống Trong Cư trần lạc đạo phú, đức vua – thiền sư Trần Nhân Tông hai lần nói câu “say đạo đức”: Nhược chỉn vui bề đạo đức Nửa gian lều quý nửa thiên cung (Hội thứ 2) Vô minh hết, bồ đề thêm sáng Phiền não rồi, đạo đức càng say (Hội thứ 7)

Trên con đường tiến hóa của mình, loài người tiến theo hướng càng ngày càng thiện lành hơn. Chỉ nói riêng về các tôn giáo, ngày xưa là thánh chiến, là thiêu sống, là giết hại, khiến không biết bao nhiêu người chết, bị đuổi khỏi xứ. Ngày nay thì có đối thoại tôn giáo, có tôn trọng nhau, dù chưa sâu sắc nhưng cũng đủ không loại bỏ nhau khỏi trái đất này.

Từ thời học tiểu học, trong mỗi cuốn vở đều thấy có in dòng chữ “Ngày nay học tập, ngày mai giúp đời”. Cho đến cuối cấp ba, khi dùng vỡ để chép bài, cuốn vở nào cũng có câu ấy. Mấy mươi năm sau vẫn còn nhớ. Đó là một câu nói chỉ ra đường lối đạo đức. “Ngày nay học tập” là tự đào luyện mình, tự hoàn thiện mình; “ngày mai giúp đời”, sự học tập tự làm cho mình tốt đẹp, hiểu biết, trưởng thành, để khi vào xã hội, lấy đó đóng góp cho xã hội tốt đẹp, văn minh hơn.

Phật tánh là chủ đề chính của Kinh Đại Bát Niết Bàn do ngài Đàm Vô Sấm (385 – 433) mang qua Trung Hoa và dịch. Phật tánh cũng là chủ đề chính của Phật tánh Luận của Bồ tát Di Lặc, được dịch sang tiếng Hán và tiếng Tây Tạng (đã được dịch sang tiếng Anh).

Nối kết của người đời là sự vướng mắc, trói buộc với người khác. Bồ tát hạnh không từ bỏ nối kết, không từ bỏ những người khác. Nhưng Bồ tát hạnh nối kết bằng và qua tánh Không, nên nối kết mà không bị ràng buộc. Nối kết, không bỏ chúng sanh mà vẫn giải thoát, đây là con đường của Bồ tát, được giảng giải rõ ràng trong kinh Pháp Hoa. Sự nối kết ấy được khai triển theo chiều rộng không gian và chiều sâu thời gian để thành vũ trụ, một vũ trụ tạo thành bằng mọi nối kết theo mọi chiều. Đó là vũ trụ Chân Không - Diệu Hữu của kinh Pháp Hoa.

Trong bài này sẽ nghiên cứu về chương thứ nhất, phẩm Tựa, của kinh Pháp Hoa để nhìn thấy phần nào tính vũ trụ của kinh, biểu lộ qua quang cảnh, những nhân vật và những sự kiện mở đầu cuốn kinh.

Khi đa số người trong một xã hội không có niềm tin về chính mình, không biết “tôi là ai”, người khác là ai” thì xã hội ấy sẽ mất phương hướng, dẫn đến hỗn loạn. Những lỗi lầm đối với chính mình và đối với người khác sẽ tạo ra một xã hội nhiểu lỗi lầm, thiếu nhiều đức tính để tạo thành một xã hội hài hòa và tiến bộ.