CUỘC ĐỜI & SỰ NGHIỆP
Lời nói đầu
Thời Phật tại thế, có những vị đệ tử thân tuy ở tại gia nhưng đã mang chí nguyện xuất trần thượng sĩ. Trong số những cư sĩ được kinh Tăng Chi đề cập (A.i,23), có thể kể đến như: tối thắng về bố thí là Anāthapindika, chuyên lo sức khỏe cho Tăng-già là ngự y Jīvaka Komārabhacca, ưu thắng về hạnh đa văn là nữ cư sĩ Khujjutarā…
Đặc biệt, theo Chú giải kinh Phật thuyết như vậy (Paramatthadīpanī) của ngài Ācariya
Dhammapāla, thì tập kinh Phật thuyết như vậy (Itivuttaka) do chính nữ cư sĩ Khujjutarā, nghe trực tiếp từ Đức Phật, sau đó trùng tụng lại cho các hầu nữ trong cung nghe (ItA. 29-32). Do đó có thể nói, đóng góp đầu tiên của hàng cư sĩ tại gia,
trong việc lưu truyền kinh điển theo truyền thống Nam truyền, là nữ cư sĩ Khujjutarā.
Trong lãnh vực phiên dịch kinh điển Bắc truyền, bên cạnh những thành tựu của các bậc cao tăng với những tác phẩm đồ sộ hiện còn lưu giữ trong Đại tạng kinh, là những đóng góp lặng thầm nhưng rất mực quan trọng của một bộ phận cư sĩ. Xét ra, để toàn tâm chuyên dịch kinh thư, có những cư sĩ đã không màng đến thê tử, vinh hoa để cùng các bậc cao tăng trợ phiên kinh điển.
Sự đóng góp của hàng cư sĩ trong lãnh vực dịch kinh đôi khi không dừng lại trong một thế hệ, bởi lẽ, có những trường hợp cả hai cha con cùng làm việc dưới một dịch trường. Sau khi cha mất, người con kế tục truyền thống gia đình, cùng với các bậc cao tăng tổ chức phiên kinh.
Với sơ khảo bước đầu cho thấy, số lượng kinh điển do các vị cư sĩ phiên dịch từ Phạn sang Hán hiện còn trong Đại tạng kinh Đại chính tân tu đã trên một trăm bộ, trải đều trên cả ba tạng kinh điển Phật giáo, thế nhưng tên tuổi của các vị cư sĩ này chỉ xuất hiện thấp thoáng bên cạnh hành trạng của các bậc cao tăng.
Nhằm ghi nhận những đóng góp của hàng cư sĩ đã tận hiến một phần cuộc đời trong lãnh vực phiên kinh, chúng tôi cố gắng phác thảo chân dung và dịch phẩm của 16 vị cư sĩ tại gia, được ghi chép đó đây trong Đại tạng kinh Đại chính tân tu, với tên gọi là Cư sĩ dịch kinh - cuộc đời và sự nghiệp.
Bằng sự cẩn trọng và cân nhắc, nhưng sẽ khó tránh khỏi những vụng về khi đề cập đến công hạnh của tiền nhân. Nơi đây, chúng tôi xin lắng nghe chỉ giáo từ các bậc cao minh, để chân dung của các vị cư sĩ dịch kinh được hiện rõ trên trang Phật sử.
Trân trọng!
Thích Chúc Phú
