Quy Y Phật | Tỳ Khưu Bodhi

QUY Y PHẬT
Bhikkhu Bodhi
Vô Minh dịch

Bước đầu tiên để bước vào con đường Phật giáo là quy y Tam Bảo, và viên ngọc đầu tiên trong ba viên ngọc mà chúng ta tiếp cận để quy y là Đức Phật, Đấng Giác Ngộ. Bởi vì hành động quy y Đức Phật đánh dấu sự khởi đầu của một chương mới trong cuộc đời chúng ta, nên chúng ta nên dừng lại và suy ngẫm nhiều lần về ý nghĩa của bước quan trọng này. Chúng ta thường có xu hướng thực hiện những bước đầu tiên một cách hiển nhiên. Tuy nhiên, chỉ khi thỉnh thoảng chúng ta xem xét lại các bước này với nhận thức sâu sắc hơn về ý nghĩa của chúng thì chúng ta mới có thể chắc chắn rằng các bước tiếp theo sẽ đưa chúng ta đến gần hơn với đích đến mong muốn.

Việc quy y Đức Phật không phải là một hành động đơn lẻ chỉ xảy ra một lần và sau đó được hoàn tất một cách tuyệt đối. Đó là hoặc phải là một quá trình phát triển liên tục, trưởng thành song song với việc thực hành và hiểu biết về Pháp của chúng ta. Quy y không có nghĩa là ngay từ đầu chúng ta đã hiểu biết rõ ràng về những nguy hiểm khiến cho việc quy y trở nên cần thiết hoặc về mục tiêu mà chúng ta khao khát hướng tới. Sự hiểu biết về những vấn đề này tăng dần theo thời gian. Nhưng trong phạm vi mà chúng ta đã thực sự quy y với ý định chân thành, chúng ta nên thực hiện một nỗ lực nghiêm túc để mài giũa và làm sâu sắc thêm sự hiểu biết của mình về các đối tượng mà chúng ta đã hướng tới làm nền tảng cho sự giải thoát của mình.

Khi quy y Phật, điều quan trọng nhất ngay từ đầu là phải làm rõ quan niệm của chúng ta về Đức Phật là gì và Ngài hành hoạt như một nơi quy y như thế nào. Nếu thiếu sự sáng tỏ như vậy, cảm giác quy y của chúng ta có thể dễ dàng bị ô nhiễm bởi những quan điểm sai lầm. Chúng ta có thể gán cho Đức Phật một địa vị mà Ngài chưa bao giờ tuyên bố cho riêng mình, như khi chúng ta coi Ngài là hóa thân của một vị thần, là hiện thân của Đấng Tuyệt đối, hay là một vị cứu tinh cá nhân. Mặt khác, chúng ta có thể làm mất đi địa vị cao quý mà Đức Phật xứng đáng được nhận, như khi chúng ta coi Ngài đơn giản như một nhà hiền triết nhân từ, như một triết gia châu Á sắc sảo khác thường, hay như một thiên tài về công nghệ thiền định.

Một cái nhìn đúng đắn về bản chất của Đức Phật sẽ nhìn nhận Ngài theo danh hiệu mà Ngài tự gán cho mình: như một Đấng Toàn Giác (samma sambuddha). Ngài tự giác ngộ bởi vì Ngài đã hoàn toàn tự mình thức tỉnh được những chân lý thiết yếu của sự tồn tại, không cần có thầy hay người hướng dẫn. Ngài hoàn toàn giác ngộ bởi vì Ngài đã hiểu được những sự thật này một cách trọn vẹn, trong tất cả các phân nhánh và hàm ý của chúng. Và với tư cách là một vị Phật, Ngài không chỉ tự mình thấu hiểu những chân lý này mà còn giảng dạy chúng cho thế giới để người khác có thể thức tỉnh khỏi giấc ngủ dài vô minh và đạt được quả vị giải thoát.

Quy y Đức Phật là một hành động gắn liền với một cá nhân lịch sử cụ thể: ẩn sĩ Cố Đàm (Gotama), dòng dõi của bộ tộc Thích Ca (Sakyan), người đã sống và giảng dạy ở thung lũng sông Hằng vào thế kỷ thứ năm trước Công nguyên. Khi chúng ta quy y Đức Phật, chúng ta nương tựa vào cá nhân lịch sử này và nội dung giảng dạy bắt nguồn từ Ngài. Điều quan trọng là phải nhấn mạnh điểm này vì theo quan điểm thời thượng cho rằng quy y Đức Phật có nghĩa là chúng ta quy y “tâm Phật bên trong chúng ta” hay vào “nguyên lý phổ quát của sự giác ngộ”. Những ý tưởng như vậy, nếu không được kiểm soát, có thể dẫn đến niềm tin rằng bất cứ điều gì chúng ta nghĩ ra trong trí tưởng tượng của mình đều có thể coi là Pháp thực sự. Ngược lại, truyền thống Phật giáo khẳng định rằng khi chúng ta quy y Đức Phật, chúng ta đặt mình dưới sự hướng dẫn của một người hoàn toàn khác biệt với chúng ta, một người có những tầm cao mà chúng ta vừa mới bắt đầu thoáng nhìn thấy.

Nhưng khi chúng ta nương tựa Sa-môn Gotama làm nơi nương tựa, chúng ta không chỉ hiểu ngài như một cá nhân cụ thể, một bậc hiền triết có trí tuệ và hiểu biết. Chúng ta coi ngài như một vị Phật. Chính quả vị Phật của ngài - việc ngài sở hữu đầy đủ những phẩm tính tuyệt vời đi kèm với sự giác ngộ viên mãn - đã khiến ẩn sĩ Gotama trở thành nơi nương tựa. Trong bất kỳ thời đại vũ trụ nào, một vị Phật là người đầu tiên vượt qua khối u tối của vô minh bao trùm thế giới và khám phá lại con đường đã mất dẫn đến Niết Bàn, sự chấm dứt đau khổ. Ngài là người mở đường, người tiên phong, người khám phá ra con đường và tuyên bố con đường để những người khác, theo dấu vết của Ngài, có thể dập tắt vô minh của họ, đạt được trí tuệ thực sự và phá vỡ xiềng xích trói buộc họ vào vòng luân hồi sinh tử.

Để quy y Đức Phật là chân chính, nó phải đi kèm với sự cam kết đối với Đức Phật như một vị Thầy vô song, chí tôn và tối thắng. Nói một cách chính xác, Đức Phật lịch sử không phải là duy nhất vì đã có những Đấng Toàn Giác trước đó đã xuất hiện trong những thời đại quá khứ và sẽ có những vị khác sẽ xuất hiện trong những thời đại tương lai. Nhưng trong bất kỳ hệ thống thế giới nào, không thể có một vị Phật thứ hai xuất hiện trong khi giáo lý của một vị Phật khác vẫn còn tồn tại, và do đó xét về mặt lịch sử nhân loại, chúng ta có lý khi coi Đức Phật là một vị thầy độc nhất, không có vị thầy tâm linh nào sánh bằng mà được nhân loại biết đến. Chính sự sẵn sàng thừa nhận Đức Phật là “người thầy vô thượng cho những người cần được thuần hóa, bậc thầy của chư thiên và con người” là dấu hiệu nổi bật của một hành động quy y Đức Phật đích thực.

Đức Phật đóng vai trò là nơi nương tựa bằng cách giảng dạy Giáo pháp. Nơi nương tựa thực sự và cuối cùng, được gắn liền với Pháp như là nơi nương tựa, là Niết bàn, “yếu tố bất tử, thoát khỏi sự bám víu, trạng thái không buồn phiền và không có vết nhơ” (Itiv. 51). Pháp là nơi nương tựa bao gồm mục tiêu cuối cùng, con đường dẫn đến mục tiêu đó và nội dung giáo lý giải thích việc thực hành con đường. Đức Phật là nơi nương tựa không có khả năng ban cho chúng ta sự giải thoát bằng hành động ý chí. Ngài tuyên bố con đường phải đi và những nguyên tắc cần phải hiểu. Công việc thực sự của việc bước đi trên con đường được giao lại cho chúng ta, những đệ tử của Ngài.

Phản ứng đúng đắn đối với Đức Phật là nơi nương tựa là sự tin tưởng và sự tự tin. Cần phải có niềm tin vì giáo lý do Đức Phật dạy đi ngược lại với sự hiểu biết bẩm sinh của chúng ta về bản thân và định hướng tự nhiên của chúng ta đối với thế giới. Do đó, việc chấp nhận lời dạy này có xu hướng khơi dậy sự phản kháng bên trong, thậm chí gây ra sự nổi loạn chống lại những thay đổi mà nó đòi hỏi chúng ta phải thực hiện trong cách sống của mình. Nhưng khi chúng ta đặt niềm tin vào Đức Phật, chúng ta sẽ mở lòng đón nhận sự hướng dẫn của Ngài. Bằng việc quy y ngài, chúng ta chứng tỏ rằng chúng ta đã sẵn sàng thừa nhận rằng những khuynh hướng tự khẳng định và chấp thủ cố hữu của chúng ta thực ra là nguyên nhân gây ra đau khổ cho chúng ta. Và chúng ta sẵn sàng chấp nhận lời khuyên của Ngài rằng để thoát khỏi đau khổ, những khuynh hướng này phải được kiểm soát và loại bỏ.

Niềm tin vào Đức Phật là nơi nương tựa của chúng ta ban đầu được đánh thức khi chúng ta chiêm ngưỡng những đức tính cao siêu và giáo lý tuyệt vời của Ngài. Nó phát triển thông qua việc thực hiện đào tạo của chúng ta. Lúc đầu, niềm tin của chúng ta vào Đức Phật có thể do dự, bị đâm thủng bởi những nghi ngờ và bối rối. Nhưng khi chúng ta chuyên tâm thực hành con đường của Ngài, chúng ta thấy rằng những phiền não của chúng ta dần dần giảm bớt, những phẩm chất tốt đẹp tăng trưởng, và cùng với đó là cảm giác tự do, an bình và niềm vui ngày càng tăng. Trải nghiệm này khẳng định niềm tin ban đầu của chúng ta, giúp chúng ta tiến thêm một vài bước nữa. Cuối cùng khi chúng ta tự mình nhìn thấy được sự thật của Pháp thì sự quy y vào Đức Phật trở thành bất khả xâm phạm. Sự tin cậy lúc bấy giờ trở thành sự tin chắc, sự tin chắc rằng Đức Thế Tôn là “người nói, người tuyên bố, người mang lại điều tốt lành, người cho Bất tử, là Pháp chủ, Như Lai”.