THIỆN PHÚC
HÀNH TRẠNG & TIẾN TRÌNH TU TẬP
CỦA CÁC BẬC BỒ TÁT
TRONG PHẬT GIÁO
(LIVES AND ACTS & THE PROCESS OF CULTIVATION
OF BODHISATTVAS IN BUDDHISM)
HÀNH TRẠNG & TIẾN TRÌNH TU TẬP CỦA CÁC BẬC BỒ TÁT TRONG PHẬT GIÁO -VIỆT
HHÀNH TRẠNG & TIẾN TRÌNH TU TẬP CỦA CÁC BẬC BỒ TÁT TRONG PHẬT GIÁO-ANH
Copyright © 2025 by Ngoc Tran. All rights reserved.
No part of this work may be reproduced or transmitted in any form or by any means, electronic or mechanical, including photocopying and recording, or by any information storage or retrieval system without the prior written permission of the author, except for the inclusion of brief quotations. However, staff members of Vietnamese temples who want to reprint this work for the benefit of teaching of the Buddhadharma, please contact Ngoc Tran at (714) 778-2832.
Mục Lục
Mục Lục
Lời Đầu Sách
Phần Một: Tổng Quan Về Phật Giáo & Vũ Trụ-Nhân-Duyên Sanh
Chương Một: Yếu Lược Về Phật Giáo
Chương Hai: Vũ Trụ Theo Quan Điểm Phật Giáo
Chương Ba: Nhân Sinh Theo Quan Điểm Phật Giáo
Phần Hai: Sơ Lược Về Bồ Tát
Chương Bốn: Sơ Lược Về Lý Tưởng Bồ Tát Trong Giáo Thuyết Phật Giáo
Chương Năm: Sơ Lược Về Bồ Tát Trong Giáo Thuyết Phật Giáo
Chương Sáu: Nhị Chủng Bồ Tát
Chương Bảy:Nhị Tướng Bồ Tát
Chương Tám: Xuất Gia Bồ Tát Giới
Chương Chín: Bồ Tát và Phàm Phu
ChươngMười: Bồ Tát Thừa và Nhị Thừa
Phần Ba: Hành Trạng Của Những Vị Bồ Tát Trong Phật Giáo
Chương Mười Một: Tóm Lược Về Hành Trạng Của Chư Đại Bồ Tát Trong Phật Giáo
Chương Mười Hai: Chư Bồ Tát Nhập Kiếp-Đản Sanh-Nhập Thế Giới
Chương Mười Ba: Lý Do Chư Đại Bồ Tát Thị Hiện-Xuất Gia-Cứu Độ
Chương Mười Bốn: Chư Căn Của Một Vị Bồ Tát Theo Tinh Thần Kinh Hoa Nghiêm
Chương Mười Lăm: Mười Thứ Bất Không Của Chư Bồ Tát Theo Tinh Thần Kinh Hoa Nghiêm
Chương Mười Sáu: Bồ Tát Có Khả Năng Thấy & Hiểu Rõ Chúng Sanh
Chương Mười Bảy: Cảnh Giới Của Chư Bồ Tát
Chương Mười Tám: Chỗ Của Chư Đại Bồ Tát
Chương Mười Chín: Đạo Tràng Của Chư Đại Bồ Tát
Chương Hai Mươi: Tóm Lược Về Tâm Bồ Tát Trong Giáo Điển Phật Giáo
Chương Hai Mươi Mốt: Lòng Bi Mẫn Của Bồ Tát
Chương Hai Mươi Hai: Sự Thanh Tịnh Của Chư Bồ Tát
Chương Hai Mươi Ba: Trụ Xứ Của Chư Đại Bồ Tát
Chương Hai Mươi Bốn: Trí Huệ Của Chư Đại Bồ Tát
Chương Hai Mươi Lăm: Thân Bồ Tát
Chương Hai Mươi Sáu: Thần Lực & Thần Thông Của Chư Đại Bồ Tát
Chương Hai Mươi Bảy: Những Đặc Tính Khác Của Chư Bồ Tát
Chương Hai Mươi Tám: Ngữ Nghĩa & Văn Tự Của Bồ Tát
Chương Hai Mươi Chín: Pháp Của Chư Đại Bồ Tát
Chương Ba Mươi: Đạo Tràng Của Chư Đại Bồ Tát
Chương Ba Mươi Mốt: Chư Bồ Tát Hóa Độ Chúng Sanh
Phần Bốn: Tiến Trình Tu Tập Của Những Vị Bồ Tát Trong Phật Giáo
Chương Ba Mươi Hai: Tóm Lược Về Sự Tu Hành Của Chư Đại Bồ Tát Trong Phật Giáo
Chương Ba Mươi Ba: Tu Tâm Trong Tiến Trình Tu Tập Của Chư Bồ Tát
Chương Ba Mươi Bốn: Chư Bồ Tát & Việc Phát Bồ Đề Tâm Trong Tiến Trình Tu Tập
Chương Ba Mươi Lăm: Tu Tập Bồ Tát Nghiệp Trong Tiến Trình Tu Tập
Chương Ba Mươi Sáu: Tu Tập Phát Triển Bồ Tát Lực Trong Tiến Trình Tu Tập
Chương Ba Mươi Bảy: Tu Tập Phát Triển Hạnh Vô Úy Trong Tiến Trình Tu Tập Của Chư Bồ Tát
Chương Ba Mươi Tám: Tu Tập Phát Triển Bồ Tát Nguyện Trong Tiến Trình Tu Tập
Chương Ba Mươi Chín: Thường Xuyên Tu Tập Theo Tinh Thần Bồ Tát Đạo
Chương Bốn Mươi: Chư Bồ Tát Luôn Tinh Tấn Tu Hành Trong Mọi Hoàn Cảnh
Chương Bốn Mươi Mốt: Sự Đạt Ngộ Của Chư Bồ Tát
Phần Năm—Part Five: Năm Mươi Ba Giai Đoạn Trong Tiến Trình Tiến Tới Phật Quả Của Hành Giả Tu Tập Theo Tinh Thần Bồ Tát Trong Kinh Hoa Nghiêm
Chương Bốn Mươi Hai: Những Pháp Tu Tiêu Biểu Trong Tiến Trình Tiến Tới Phật Quả Của Hành Giả Tu Tập Theo Tinh Thần Bồ Tát Trong Kinh Hoa Nghiêm
Chương Bốn Mươi Ba: Mười Bất Hoại Tín Theo Tinh Thần Kinh Hoa Nghiêm: Con Đường Vào Cửa Hoa Nghiêm Của Hành Giả
Chương Bốn Mươi Bốn: Thập Trụ: Con Đường Của Hiền Nhân Bồ Tát Theo Tinh Thần Kinh Hoa Nghiêm
Chương Bốn Mươi Lăm: Bồ Tát Hạnh: Con Đường Của Hiền Nhân Bồ Tát Theo Tinh Thần Kinh Hoa Nghiêm
Chương Bốn Mươi Sáu: Tu Tập Hồi Hướng: Con Đường Của Hiền Nhân Bồ Tát Theo Tinh Thần Kinh Hoa Nghiêm
Chương Bốn Mươi Bảy: Thập Điïa: Con Đường Của Bậc Bồ Tát Thánh Theo Tinh Thần Kinh Hoa Nghiêm
Chương Bốn Mươi Tám: Năm Mươi Ba Giai Đoạn Trong Tiến Trình Tiến Tới Phật Quả Của Hành Giả Tu Theo Tinh Thần Bồ Tát Trong Kinh Hoa Nghiêm
Tài Liệu Tham Khảo
Lời Đầu Sách
Theo Phật giáo, Bồ Tát là người có ước vọng thành Phật và cũng là người hết lòng giúp đỡ người khác đạt được sự cứu độ. Những con người đầy lòng bi mẫn này được đề cao trong trường phái Đại Thừa; thật vậy, nét đặc trưng nổi bật nhất của Phật giáo Đại Thừa có thể là sự ủng hộ Bồ Tát Thừa như con đường giải thoát. Nếu muốn đi theo Con Đường Tu Tập Của Bồ Tát, hành giả phải trải qua những giai đoạn tu tập rất dài và rất gian khổ, rất có thể là ba a tăng kỳ kiếp (theo Phật giáo, mỗi a tăng kỳ kiếp có 47 con số 'không' theo sau số 'một'), thường được mô tả có 10 giai đoạn (thập địa) và trải qua nhiều kiếp sống, cuối cùng vị này đạt được Phật quả. Bồ Tát không bao giờ được xem như là chư thiên hay thần thánh, hoặc một thực thể vĩnh viễn để thờ phượng. Nói về ý tưởng Bồ Tát, có lẽ đây chỉ là một tính chất tượng trưng của Phật pháp được các vị tổ sáng suốt tạo ra sau khi Đức Phật đã nhập diệt, nhằm thích ứng Phật giáo với những hoàn cảnh đặc biệt mà thôi. Khái niệm Bồ Tát đạo xuất hiện trong cả Phật giáo Nguyên Thủy lẫn Phật giáo Đại Thừa. Vì vậy ý tưởng Bồ Tát Đạo trong Phật giáo Đại Thừa không xa lạ với truyền thống Nguyên Thủy. Bồ Tát luôn tu tập theo “Bồ Đề Tâm,” “Lục Độ Ba La Mật,” “Tứ Nhiếp Pháp,” và “Tứ Vô Lượng Tâm.” Đặc biệt nhất là “Tứ Vô Lượng Tâm” vì bốn đức hạnh này không đứng riêng rẽ hoặc rời rạc nhau, trong đó lòng “Bi” có thể được coi là trung tâm, vì “Bi” là nền tảng của “Từ” tượng trưng cho tình thương, sự kính trọng và lòng quan tâm đến chúng sanh mọi loài.
Con đường tu tập của một vị Bồ Tát luôn vì lý tưởng tự lợi, lợi tha, giác hạnh viên mãn; và thượng cầu Phật đạo, hạ hóa chúng sanh. Người tu tập Bồ Tát Hạnh sẽ luôn tìm cách Phá Tà Hiển Chánh một cách vô úy. Bên cạnh đó, hành giả còn tu tập Bồ Đề Tâm, tu tập những pháp đưa đến sự đoạn tận hết thảy mọi thứ. Hành giả ngày ngày thiền định nơi bốn niệm xứ nhằm đưa tâm đến chỗ an tịnh, và không còn khổ đau phiền não nào hiện hữu nữa. Trên con đường nầy, tu tập quán chiếu về Tánh Không cũng góp phần rất lớn trong việc hoàn thiện mục tiêu của hành giả trong việc đi đúng theo hành trạng và tiến trình tu tập của các bậc Bồ Tát. Theo truyền thống Phật Giáo Đại Thừa, trong tu tập, một vị Bồ Tát luôn phát tâm Bồ Đề, đối với chúng hữu tình phải có đầy đủ tâm từ bi hỷ xả không ngằn mé. Ngoài ra, Bồ Tát phải luôn thực hành hành nguyện độ tha với lục Ba La Mật. Cuối cùng vị ấy phải lấy Tứ Nhiếp Pháp trong công việc hoằng hóa của mình. Theo Kinh Duy Ma Cật, Bồ Tát là những vị có tiếng tăm, đều đã thành tựu trí hạnh Đại Thừa. Do nhờ sự chỉ giáo của chư Phật mà các ngài đã làm thành bức thành hộ pháp, giữ gìn Chánh Pháp, diễn nói pháp âm tự tại vô úy như sư tử hống giáo hóa chúng sanh, danh đồn xa khắp mười phương. Người đời không cầu thỉnh mà các sẵn sàng đến chúng hội để tuyên lưu Tam Bảo, không để dứt mất. Các ngài hàng phục tất cả ma oán, ngăn dẹp các ngoại đạo; sáu căn tam nghiệp thân khẩu ý đều thanh tịnh; trọn lìa năm món ngăn che và mười điều ràng buộc. Tâm thường an trụ nơi lý vô ngại giải thoát. Nhờ niệm định tổng trì và và tâm bình đẳng mà các ngài có khả năng biện tài thông suốt không hề trở ngại. Các ngài đã thành tựu Lục Ba La Mật, các hạnh bố thí, trì giới, nhẫn nhục, tinh tấn, thiền định, trí tuệ, cũng như giáo pháp phương tiện thiện xảo lợi mình lợi người thảy đều đầy đủ. Tuy nhiên, với các ngài, những thành tựu nầy không có nghĩa là làm lợi cho chính họ, mà các ngài đã được đến bậc vô sở đắc mà không khởi pháp nhẫn (vô sinh pháp nhẫn). Các ngài có khả năng tùy thuận diễn nói pháp luân bất thối; khéo hiểu rõ chân tướng vạn pháp, thấu biết căn cơ chúng sanh; oai đức bao trùm đại chúng và thành tựu pháp vô úy. Các ngài dùng công đức trí tuệ để trau sửa tâm mình, bằng cách lấy tướng tốt trang nghiêm thân hình sắc tướng dung nhan bậc nhất, vì thế bỏ hẳn tất cả trang sức tốt đẹp trong đời. Danh tiếng các ngài cao xa vượt hẳn núi Tu Di. Lòng tin thậm thâm của các ngài bền chắc không bị phá vở như kim cương. Pháp bảo của các ngài soi khắp, và mưa cam lồ tuôn đổ nơi nơi. Tiếng thuyết pháp của các ngài là thậm thâm vi diệu bậc nhất. Các ngài đã thâm nhập lý duyên khởi, dứt bỏ các tập khí kiến chấp sai lầm, thoát khỏi nhị biên. Các ngài diễn nói các pháp không sợ sệt như sư tử hống, những lời giảng nói như sấm vang. Các ngài không thể bị hạn lượng hạn chế, vì các ngài đã vượt ra ngoài sự hạn lượng. Các ngài tự chứa nhóm rất nhiều Pháp Bảo như Hải Đạo Sư. Các ngài hiểu rõ nghĩa thậm thâm của các pháp, biết rõ hiện trạng qua lại trong các cảnh thú và hành vi tốt xấu trong tâm niệm của chúng sanh. Các ngài đã đạt đến trạng thái gần như trí tuệ tự tại vô thượng của chư Phật, đã thành đạt thập lực vô úy, và thập bát bất cộng. Dù các ngài đã ngăn đóng các cửa nẻo ác thú, các ngài vẫn hiện thân trong năm đường hóa độ chúng sanh, làm vị đại y vương khéo trị lành các bệnh, tùy theo trường hợp cá nhân mà cho thuốc một cách công hiệu. Vì thế mà các ngài đã thành tựu vô lượng công đức, trang nghiêm thanh tịnh vô lượng cõi Phật. Chúng sanh nào được nghe danh thấy hình đều được lợi ích vì các hành động của các ngài đều không uổng phí. Vì thế các ngài đều đã thành tựu mọi công đức tuyệt hảo.
Đối với Phật tử, mỗi Đức Phật đều đã từng nguyện làm một Bồ Tát trong một thời gian lâu dài trước khi giác ngộ. Nhưng tại sao Bồ Tát lại nguyện như vậy? Tại sao Ngài lại muốn đảm nhận một công việc không có ngằn mé như vậy? Bởi vì lý tưởng Bồ Tát là vì lợi ích cho những kẻ khác, vì muốn cứu vớt chúng sanh ra khỏi cơn đại hồng thủy của khổ đau phiền não. Nhưng rồi đâu là lợi ích cá nhân mà Ngài tìm thấy trong lợi ích của chúng sanh? Trong lý tưởng của một vị Bồ Tát, lợi ích của chúng sanh chính là lợi ích cá nhân của Ngài. Ai có thể tin được điều đó? Thực tình chỉ có những kẻ khô cạn hết lòng thương, những kẻ chỉ nghĩ đến mình, thì thấy khó tin được lòng vị tha của Bồ Tát. Nhưng những người có từ tâm thì có thể tin nó một cách dễ dàng. Nói tóm lại, Bồ Tát là một bậc giác giả trong hàng các chúng sanh. Vì lý tưởng Bồ Tát, vị ấy thường lập nguyện đem sự giác ngộ và trí tuệ mà mình đã mở bày ra nhằm giác ngộ tất cả các chúng sanh khác. Công việc của một vị Bồ Tát không dễ chút nào cả. Tuy không hy hữu như một vị Phật, nhưng cũng thật khó để có một vị Bồ Tát thị hiện và cũng thật khó cho phàm phu (người thường) gặp được một vị Bồ Tát thật. Phật tử thuần thành nên luôn nhớ rằng mục đích của người tu Phật là tự giác, nghĩa là tự giác hay tự quán sát bằng cái trí của chính mình chứ không dựa vào kẻ khác; giác tha (sau khi tự mình đã giác ngộ lại thuyết pháp để giác ngộ cho người khác, khiến họ được khai ngộ và giúp họ rời bỏ mọi mê lầm và khổ não trong vòng luân hồi) rồi cuối cùng mới đi đến giác hạnh viên mãn, thoát ra khỏi vòng luân hồi sanh tử, đó chính là Niết Bàn đạt được ngay trong kiếp này.
Quyển sách nhỏ có tựa đề “Hành Trạng & Tiến Trình Tu Tập Của Các Bậc Bồ Tát Trong Phật Giáo” này không phải là một nghiên cứu thâm sâu về Bồ Tát trong giáo lý nhà Phật, mà nó chỉ đơn thuần vạch ra hành trạng và tiến trình tu tập của chư Bồ Tát cho hàng Phật tử chúng ta noi theo. Phật tử thuần thành nên luôn nhớ rằng mục đích của người tu Phật là tự giác, nghĩa là tự giác hay tự quán sát bằng cái trí của chính mình chứ không dựa vào kẻ khác; giác tha (sau khi tự mình đã giác ngộ lại thuyết pháp để giác ngộ cho người khác, khiến họ được khai ngộ và giúp họ rời bỏ mọi mê lầm và khổ não trong vòng luân hồi) rồi cuối cùng mới đi đến giác hạnh viên mãn, thoát ra khỏi vòng luân hồi sanh tử, đó chính là Niết Bàn đạt được ngay trong kiếp này. Phật tử chân thuần nên luôn nhớ rằng để diệt khổ và đạt được hạnh phúc trong cuộc sống này không phải là chuyện dễ dàng, nhưng không vì những khó khăn nầy mà mình không bắt đầu cuộc hành trình. Phật tử thuần thành cũng nên luôn nhớ rằng để đi vào được trạng thái Niết Bàn Bàn như lời Phật dạy không có nghĩa là chúng ta phải từ bỏ thế gian để vào chủa làm Tăng làm Ni, nhưng có nghĩa là chúng ta nên bắt tay ngay vào việc tu tập nhằm thiết lập những mẫu mực sống hằng ngày của mình, làm cho đời sống của chúng ta trở nên an lạc, tỉnh thức, và hạnh phúc hơn. Bên cạnh đó, con người trong xã hội hôm nay rất cần đến bàn tay và khối óc của các bậc mà Phật giáo gọi là Bồ Tát. Cuộc hành trình từ người lên Phật còn đòi hỏi nhiều cố gắng và hiểu biết liên tục. Chính vì thế mà mặc dù hiện tại đã có quá nhiều sách viết về Phật giáo, tôi cũng mạo muội biên soạn tập sách “Hành Trạng & Tiến Trình Tu Tập Của Các Bậc Bồ Tát Trong Phật Giáo” song ngữ Việt Anh nhằm phổ biến giáo lý nhà Phật cho Phật tử ở mọi trình độ, đặc biệt là những người sơ cơ. Những mong sự đóng góp nhoi nầy sẽ mang lại lợi lạc cho những ai mong cầu có được cuộc sống an bình, tỉnh thức và hạnh phúc.
Thiện Phúc
