Điều Gì Xảy Ra Khi Thành Phố Phật Giáo Cổ Đại Mes Aynak, Afghanistan Dưới Sự Tiếp Quản Củ Tataliban?

ĐIỀU GÌ XẢY RA
KHI THÀNH PHỐ PHẬT GIÁO CỔ ĐẠI MES AYNAK, AFGHANISTAN
DƯỚI SỰ TIẾP QUẢN CỦATALIBAN?
(An ancient Buddhist city is perched on top of an Afghan copper reserve worth $50 billion—what will happen to it under Taliban control?)
Thích Vân Phong biên dịch

Hình 1: Thành phố Phật giáo cổ đại Afghanistan tọa lạc trên đỉnh của một khu dự trữ đồng 450 triệu tấn trị giá 50 tỷ USD; Điều gì sẽ xảy ra dưới sự tiếp quản của Taliban?. Ảnh: Jerome Starkey

Những người làm công tác di sản văn hóa, họ ước tính có 5 năm để bảo vệ nội dung của khu di sản Phật giáo cổ đại Mes Aynak trước khi bị phá hủy để khai thác quặng.

Với việc Taliban tiếp quản Afghanistan, các chuyên gia đang lo lắng về số phận của Mes Aynak, một thành phố Phật giáo cổ đại cách thủ đô Kabul khoảng 40 km về phía đông nam. Từng là một điểm chính trên Con đường Tơ lụa, địa điểm này có khoảng 400 pho tượng Phật, Bồ tát, Thiện thần Hộ pháp và tranh vẽ trên tường khắp một tòa thành, nhiều cơ sở tự viện Phật giáo, bảo tháp và pháo đài nhỏ. Hoạt động từ thế kỷ thứ nhất đến thế kỷ thứ 8, nó cung cấp một cửa sổ đặt biệt cho sự phát triển Phật giáo trong khu vực.  

Trên thực tế, mối đe dọa với khu vực Phật giáo cổ đại Mes Aynak đến từ chủ nghĩa cực đoan của Taliban, địa điểm này từ lâu đã bị trì hoãn bởi sự phát triển. Những tàn tích Phật giáo cổ đại nằm trên đỉnh của 450 triệu tấn quặng đồng; một trong những mỏ đồng lớn nhất trên thế giới. Ước tính nhất trị giá 50 tỷ USD, đây là một lợi ích tuyệt vời cho những ai muốn khai thác nó.

Hình 2: Tập đoàn khai thác mỏ MCC của nhà cầm quyền ĐCSTQ đã xây dựng một trang trại tại khu vực Phật giáo cổ đại Mes Aynak trong khi các nhà khảo cổ học đang chạy đua để khai quật di sản văn hóa Phật giáo cổ đại này. Ảnh: 2011, Jerome Starkey

Năm 2008, https://momp.gov.af/mes-aynak Chính phủ Cộng hòa Hồi giáo Afghanistan đã ký hợp đồng thuê 30 năm cho một tập đoàn gồm các công ty khai thác của nhà cầm quyền Đảng Cộng sản Trung Quốc, do Tập đoàn Khoa học công nghệ và Thương mại luyện kim Trung Quốc (MCC) có trụ sở tại Bắc Kinh đứng đầu, với trị giá 3,4 tỷ USD. Là một phần của thỏa thuận, MCC cam kết xây dựng mỏ và cơ sở hạ tầng xung quanh khu khai thác mỏ, bao gồm đường sắt và đường bộ cho giao thông, một nhà máy phát điện để cung cấp năng lượng cho nhà máy luyện đồng này, và đưa ra khung thời gian một năm để đánh giá địa điểm khảo cổ.

Hình 3: Cuộc khai quật khảo cổ học tại khu vực Phật giáo cổ đại Mes Aynak trên tuyến Con đường Tơ lụa ở Afghnistan. Ảnh: Dusan Vranic/Associated Press

Tuy nhiên, không có sự phát triển nào đi trước. Lý do không đơn giản bởi bao gồm các yếu tố cần thiết về khâu chế biến quặng, tình hình an ninh ở quốc gia Hồi giáo Afghanistan, cáo buộc tham nhũng và một chiến dịch nâng cao nhận thức. Phần sao bao gồm bộ phim tài liệu quốc tế Saving Mes Ay nak http://www.savingmesaynak.com/ và những nỗ lực của các nhà hoạt động di sản quốc tế, cộng đồng địa phương và các nhà khảo cổ học Afghanistan.

Hiện nay, nhiều người lo sợ rằng sự gián đoạn này đã kết thúc. Vào tháng 7 vừa qua, Taliban đã tổ chức một cuộc họp cấp cao với nhà cầm quyền Cộng sản Trung Quốc, nơi họ thảo luận về các dự án cơ sở hạ tầng kinh tế ở quốc gia Hồi giáo này, bao gồm các hợp đồng khai thác như khu di sản Phật giáo cổ đại Mes Aynak. Vào năm 2016, mặc dù họ không kiểm soát tỉnh Logar, nơi khu di sản Phật giáo cổ đại Mes Aynak tọa lạc, nhưng Taliban đã đưa ra một tuyên bố đặt tên cụ thể dự án mà họ sẽ tiếp tục trong việc hỗ trợ.

Hình 4: Một nhà khảo cổ học đang kiểm tra phần còn lại của các pho tượng Phật tại khu di sản Phật giáo cổ đại Mes Aynak. Ảnh: Shah Marai/AFP

Ông Philipe Marquis, người đứng đầu đoàn khảo cổ Pháp tại Afghanistan (La đoàn archéologique française en Afghanistan, DAFA), trước đây đã hỗ trợ Bộ Thông tin và Văn hóa  Afghanistan trong việc khai quật địa điểm cho biết: "Có hai vấn đề mà hiện nay khu di sản Phật giáo cổ đại Mes Aynak đang phải đối mặt. Đầu tiên là khảo cổ học: hiện nay đang khai quật hiện vật cần được chuyển đến Kabul để được phục hồi đúng cách, và bản thân địa điểm cần được bảo vệ khỏi các yếu tố. Thứ hai, ông Philipe Marquis tiếp tục, là các hợp đồng của Trung Quốc, hiện gần như chắc chắn sẽ được hồi sinh".

Các nhà khảo cổ học đã tận dụng rất tốt khoảng thời gian 14 năm phát triển, khi tầm quan trọng của khu di sản Phật giáo cổ đại Mes Aynak được tiết lộ. Ông Philipe Marquis nói: "Thực tế đây là tài liệu đầu tiên về mối quan hệ của cộng đồng Phật giáo hoạt với hoạt động công nghiệp. Trong lịch sử Phật giáo Afghanistan rất quan trọng. Trước đây chúng tôi chưa bao giờ có cơ hội để hiểu mối liên hệ giữa cộng đồng Phật giáo này với đời sống kinh tế và chính trị của đất nước Afghanistan".

Hình 5: Sân của một tu viện được khai quật tại khu di sản Phật giáo cổ đại Mes Aynak. Ảnh: MCT

Hai nghìn năm trước, cư dân của thành phố Phật giáo cổ đại đã khai thác lượng đồng dồi dào khiến Mes Aynak gặp nguy hiểm như hiện nay, điều này đã làm rõ bằng chứng về các quặng mỏ cũ, xưởng luyện và nơi của công nhân. Một ngôi Đền lửa Zoroastrian và một khu định cư thời kỳ đồ đồng cũng đã được phát hiện.

Hình 6: Các nhà khảo cổ học Afghanistan tại khu di sản Phật giáo cổ đại Mes Aynak. Ảnh: Jerome Starkey/FlickrVision

Philipe Marquis nói rằng, ông đã nhận được tin từ những người địa phương lớn tuổi rằng, họ muốn các nhân viên di sản văn hóa trở lại, theo ông điều này sẽ xảy ra khi tình hình ở đó đủ ổn định.

Nếu các hợp đồng khai thác được tiến hành ngay bây giờ, khu di sản Phật giáo cổ đại Mes Aynak sẽ bắt đầu quan sát đồng hồ: "Tập đoàn Khoa học công nghệ và Thương mại luyện kim Trung Quốc (MCC) sẽ cần xây dựng một tuyến đường sắt để vận chuyển đồng và sẽ yêu cầu thu dọn các di tích khảo cổ học. Điều này có thể giúp những người làm công tác di sản văn hóa có ít nhất 5 năm để bảo vệ nội dung của khu di sản Phật giáo cổ đại Mes Aynak; hoặc nâng cao nhận thức để cứu toàn bộ di sản văn hóa Phật giáo cổ đại trước khi nó bị phá hủy".

Hình 7: Một Bảo tháp bên cạnh tu viện tại khu di sản Phật giáo cổ đại Mes Aynak. Ảnh: MCT

Ông Philipe Marquis nói: "Dữ liệu chúng tôi thu thập được từ khu di sản Phật giáo cổ đại Mes Aynak là rất lớn, nhưng những gì chúng tôi có hy vọng còn lớn hơn. Chúng tôi còn nhiều việc phải làm".

Video

Lifelong Learning: Saving Mes Aynak with Brent E. Huffman

https://www.youtube.com/watch?v=yTsLuk70nIg

Mes Aynak Buddhist Site in Afghanistan- Part 27

https://www.youtube.com/watch?v=q5iL-irT_XU

Saving Mes Aynak Official Trailer

https://www.youtube.com/watch?v=V8_EGRxK3UM&list=PLHOO3NVmYJwqCDMot7v07UtuLmXdiaKMY

Thích Vân Phong biên dịch

(Nguồn: The Art Newspaper)






.