MỘT CUỘC ĐỜI TỐT ĐẸP
Nguyên tác: “A Life Well Lived” by Lama Zopa Rinpoche
Bản dịch Việt ngữ của Thanh Liên
Trong khóa
nhập thất Hayagriva
Tối Mật tại Viện Vajrapani, Tháng Chín, Tháng Mười năm 1997, Lama Zopa Rinpoche đã
ban cho các
đệ tử lời khuyên dạy sau đây. Việc này xảy ra khi Rinpoche
giải thích một luận văn dài cho sadhana (1) Hayagriva
Tối Mật, khi giảng thêm về tiết đoạn
quy y:
Cho tới khi chúng con
đạt được trạng thái của Đức Samantabhadra
(
Phổ Hiền)
Quảng đại,
Con và tất cả
chúng sinh bao la như bầu trời
vô hạn không loại trừ ai
Quy y (nương tựa)
Tam Bảo, tinh yếu của sự tôn quý
hy hữu,
Và
quy y toàn thể tập hội các Bổn Tôn của
mạn đà la.
Từ
sinh tử tự
vô thủy cho tới ngay giây phút này, những bà mẹ
chúng sinh tốt lành của con và con từng chịu sự khống chế của ba tâm
độc hại. Bị
thúc đẩy bởi ba tâm
độc hại, chúng con đã tạo ra những nghiệp khác nhau. Kết quả là chúng con đã mang những
thân tướng khác nhau từ tột đỉnh của
sinh tử xuống tới cõi thấp nhất,
địa ngục kim cương, và từng
liên tục kinh nghiệm nỗi
khổ không thể
chịu đựng nổi của
sinh tử nói chung, và những
đau khổ của
ba cõi thấp nói riêng. Ai có đủ
năng lực để cứu con và những bà mẹ
chúng sinh đau khổ tốt lành của con
thoát khỏi tất cả những nỗi khổ đó? Chỉ có
Tam Bảo, giờ đây đang an
trụ trước mặt con. Ngay bây giờ,
cầu xin Tam Bảo che chở con và những bà mẹ
chúng sinh tốt lành của con
thoát khỏi những
đau khổ cực kỳ khủng khiếp của
sinh tử,
đặc biệt là những
đau khổ của
ba cõi thấp. Từ giây phút này trở đi cho tới khi con nhìn thấy
dung nhan của
Đức Phật Phổ Hiền, dù cho điều gì xảy ra
trong đời con – dù tốt hay xấu,
hạnh phúc hay
đau khổ, con sẽ không bao giờ
từ bỏ đối tượng
quy y của con,
Tam Bảo cao quý và
siêu việt.
Các
thuật ngữ Tây Tạng được dùng ở đây trong luận giảng này, zang-ngan, có thể được dịch nhiều cách. Nói chung, zang có nghĩa là tốt và ngan có nghĩa là xấu, nhưng chúng cũng có thể có nghĩa là
thanh tịnh và
bất tịnh, hoặc
hạnh phúc và
đau khổ. Nói chung, khi
liên quan tới
cuộc đời của
chúng ta, tốt có thể có nghĩa là có một
cuộc đời dễ dàng, ở đó mọi sự tiến hành êm ả, và xấu có nghĩa là một
cuộc đời gian khó, ở đó
chúng ta gặp nhiều
chướng ngại và các
vấn đề.
Tuy nhiên, điều tốt hay điều xấu thì
tùy thuộc vào cách hiểu của từng
cá nhân.
Từ
quan điểm của Pháp, nếu quý vị
sử dụng đời mình để tạo
thiện hạnh hơn là
ác hạnh thì đó là một
cuộc đời tốt đẹp. Nếu năm vừa qua quý vị đã tạo nhiều nghiệp
tích cực hơn nghiệp
tiêu cực thì đó là một năm
tốt lành; nếu ngày hôm qua quý vị đã tạo nhiều
công đức hơn điều
xấu xa thì đó là một ngày
tốt lành. Cho dù quý vị chỉ dùng một nửa
thời gian của mình để làm điều
đức hạnh, thì như thế vẫn khá tốt. Điều đó
hoàn toàn tùy thuộc vào cách quý vị nhìn
vấn đề. Nếu quý vị
so sánh mình với người tạo
ác nghiệp 24 giờ một ngày, thì một cách
tương đối, việc tạo
đức hạnh một ít giờ mỗi ngày là một
cuộc đời tốt đẹp.
Hiển nhiên là sống
đức hạnh trong một phần tư ngày thì
tốt hơn là không có chút
đức hạnh nào.
Vì thế đó là định nghĩa tổng quát về một
cuộc đời tốt đẹp và một
cuộc đời xấu xa: tỉ lệ
tương đối của
thiện nghiệp đối với
ác nghiệp. Nếu trong 24 giờ liền, quý vị có thể tích tập
đức hạnh nhiều hơn
ác hạnh, thì mặc dù quý vị có thể
cảm thấy kiệt sức, cho dù có thể gần như mất
thân mạng này khi đang
thực hành Pháp,
cuộc đời của quý vị trong ngày ấy thật
tốt lành.
Hãy lấy Naropa làm ví dụ. Ngài phải
trải qua mười hai gian khổ to lớn và mười hai gian khổ nhỏ hơn để
hoàn thành những
giáo huấn của
Đạo sư Tilopa.
Tuy nhiên,
cuộc đời của ngài là
cuộc đời tốt đẹp nhất trong tất cả những
cuộc đời có thể có được. Ngài Milarepa cũng phải đương đầu với nhiều khó khăn. Theo lệnh của
Đạo sư Marpa, ngài phải xây một cái tháp chín tầng tới ba lần và
lập tức sau đó tự tay giật đổ xuống. Ngài không bao giờ được phép đi dự các buổi
thuyết giảng hay các lễ
nhập môn cùng những
đệ tử khác, luôn luôn bị đánh đập và
quở mắng, và chẳng bao giờ được nghe những
lời khen, chẳng hạn như: “Ồ, con quả là một
đệ tử tốt lành,” hay “Con đã
thực hành thật
tuyệt vời.” Mặc dù
hoàn tất mọi
nhiệm vụ được giao, tất cả những gì ngài nhìn thấy là vẻ
phẫn nộ của
Đạo sư.
Tuy nhiên,
tuyệt đối tuân theo lời chỉ dạy của Thầy Marpa và không bao giờ khởi lên
tư tưởng tiêu cực nhỏ bé nhất nào về
Đạo sư, Milarepa đã
thành tựu giác ngộ ngay
trong đời ngài. Khi quý vị
suy nghĩ về những gì tạo thành một
cuộc đời tốt đẹp và những gì tạo nên một
cuộc đời xấu xa thì
cuộc đời của Milarepa quả là
cuộc đời tốt đẹp nhất.
Điều tối quan trọng là phải
hiểu rõ sự khác biệt giữa một
cuộc đời tốt lành và một
cuộc đời xấu xa. Nếu sự
hiểu biết của quý vị không
đúng đắn, nếu quý vị có một
quan điểm ảo tưởng về điều đó thì quý vị thật
hết sức sai lầm. Quý vị sẽ đi trệch hướng, và kết quả sau cùng là
tâm thức quý vị chẳng có
thành tựu nào, chẳng có
chứng ngộ nào –
hoàn toàn không có điều gì
giá trị.
Như thế, quý vị có thể hiểu tốt hay xấu theo
trí tuệ của Pháp, sự
hiểu biết đúng đắn về lam-rim và nghiệp, hay theo
quan điểm của sự
tham luyến,
bản ngã, và sự ái ngã. Tất nhiên là hai cách hiểu này
hoàn toàn đối nghịch nhau.
Ý nghĩa của tốt và xấu theo
quan điểm của sự
tham luyến thì
đặc biệt hoàn toàn đối nghịch với
ý nghĩa theo
quan điểm của
trí tuệ. Đây là nơi
vô minh ẩn nấp. Nếu
niềm tin và sự
hiểu biết về Pháp
của quý vị quá
yếu ớt, quý vị sẽ thấy thật dễ dàng để tin vào cách hiểu của sự
tham luyến; nếu
niềm tin và sự
hiểu biết về Pháp
của quý vị mạnh mẽ, quý vị sẽ không thấy khó khăn khi theo cách định nghĩa về tốt và xấu của
trí tuệ.
Nói một cách tổng quát thì những người
bình thường trong
thế giới sẽ
theo đuổi sự
tham muốn. Đối với họ, một
cuộc đời tốt lành là
cuộc đời mà sự
thành công được đo lường bởi việc phát triển bên ngoài – tích tập càng nhiều càng tốt
của cải,
tài sản, xe cộ, bạn hữu,
gia đình, con, cháu, chắt, và v.v.., là những dấu hiệu
hiển nhiên,
bề ngoài của sự
sung túc,
thịnh vượng. Theo sự
tham muốn thì đây là loại
cuộc đời tốt đẹp nhất để sống. Nhưng cái gì đứng đằng sau sự mưu cầu này?
Trên
thực tế,
mọi người đều mong muốn được
an bình,
hạnh phúc, và
mãn nguyện trong trái tim và trong
tâm thức họ. Đó là những gì
mọi người đang
tìm kiếm. Điều
rắc rối là hầu hết
mọi người không
hiểu rõ làm cách nào để
tìm ra chúng.
Phương pháp duy nhất mà họ có để được
toại ý là sự phát triển bên ngoài. Đó là tất cả những gì họ biết bởi họ thiếu
sự giáo dục của
Giáo Pháp. Do đó, mặc dù mong muốn tâm được
an bình và
mãn nguyện, họ không có
phương pháp nào khác hơn là
phương pháp bên ngoài. Bất luận họ làm điều gì,
cuối cùng thì họ luôn luôn có tâm trạng, như ban nhạc Rolling Stones đã
diễn tả thật
thích đáng: “Tôi không thể
mãn nguyện.”
Giả sử quý vị đã
trải qua nhiều năm tháng, có thể cả
một đời, trong ẩn thất, hoặc sống trong một
tu viện hay
ni viện –
trung thành với những
giới hạnh,
trì giới,
hy sinh rất nhiều
tiện nghi và
lạc thú của đời này để sống một
cuộc đời trong sạch. Nếu quý vị không
từ bỏ sự
tham muốn, tâm quý vị sẽ phải chịu rất nhiều
đau khổ. Theo
quan điểm của tôi, đó vẫn là một
cuộc đời tốt đẹp. Bởi tâm quý vị không
thoát khỏi sự
tham luyến cuộc đời này, không
xa lìa những
quan tâm thế tục, quý vị không làm cho tâm mình
lành mạnh, quý vị không
thụ hưởng những
thực hành hay không
hoan hỉ khi dấn mình vào
giới luật. Nếu thay vì
kết giao với những
thiện tri thức và những
hành giả tốt lành, quý vị lại
dính chặt vào sự
tham muốn và làm bạn với
tám pháp thế gian thì cho dù thân quý vị có thể ở trong ẩn thất hay một
tu viện, quý vị không thể
kinh nghiệm sự
an bình hay
hạnh phúc trong tim.
Chừng nào tâm quý vị còn
thân thiết với sự
tham luyến cuộc đời này và
tư tưởng tám pháp thế gian, quý vị sẽ không thể
từ bỏ những
lạc thú và
tiện nghi của đời này để
thực hành Pháp,
tuân theo giới hạnh và những lời chỉ dạy của
thiện tri thức, hay
phụng sự cho
tu viện hoặc cho những
tăng ni khác. Quý vị khó có thể
phụng sự bất kỳ
chúng sinh nào một khi tâm quý vị bị sa lầy trong sự
tham muốn thay vì Pháp.
Tuy nhiên, cho dù tâm quý vị khiến cho quý vị khó
vui hưởng cuộc đời hay tìm được
hạnh phúc trong trái tim, nếu quý vị vẫn
cố gắng thực hành giới hạnh và
tuân theo kỷ luật
tu viện, là những gì hỗ trợ và dẫn dắt tâm quý vị và
bảo vệ nó không bị những
chướng ngại, thì như thế vẫn là một
cuộc đời tốt đẹp.
Tương tự như thế, khi quý vị
gặp rắc rối khi ở trong ẩn thất, khi
phụng sự các
thiện tri thức, hay khi làm việc cho
chúng sinh, nếu quý vị
kiên trì, quý vị lại
bảo đảm rằng
cuộc đời của quý vị
tốt lành. Tại sao? Đó là bởi
công đức quý vị tạo lập sẽ luôn luôn mang lại những kết quả
tốt lành.
Nếu quý vị bị
thúc đẩy bởi
tham muốn hơn là bởi
trí tuệ, có thể quý vị không tìm được
hạnh phúc hay sự
mãn nguyện trong trái tim và
tâm hồn khi
thực hành hay
giữ giới nguyện.
Tuy nhiên, quý vị vẫn sống một
cuộc đời tốt đẹp bởi những gì quý vị đang làm sẽ mang lại kết quả là một
tái sinh tốt đẹp trong đời sau. Cho dù tâm quý vị không
hoàn toàn thanh tịnh, không
hoàn toàn từ bỏ, không
hoàn toàn giải thoát khỏi
tư tưởng về
tám pháp thế gian, sự
tham luyến cuộc đời này, không
hoàn toàn khổ hạnh, kết quả của việc
thực hành nhất định là phải
tốt đẹp. Vì thế,
cuộc đời quý vị là một
cuộc đời tốt lành.
Dĩ nhiên là phải cần có
thời gian để phát triển một
tâm thức hoàn toàn từ bỏ. Phải cần tới
thiền định mạnh mẽ,
liên tục, mãnh liệt,
đặc biệt là
thiền định về sự
vô thường và cái chết khi
liên hệ tới nghiệp và những
đau khổ của
sinh tử,
đặc biệt là những nỗi khổ trong các cõi thấp, và những
thiền định tiền lam-rim về sự
tái sinh toàn hảo: tám
tự do, mười
thuận lợi, việc khó có được
tái sinh làm người, về việc nó
vô cùng hữu ích và khó có thể tìm lại
một lần nữa ra sao. Nhưng tâm quý vị càng
từ bỏ mạnh mẽ thì quý vị càng bỏ xa lại đằng sau
tư tưởng xấu ác của
tám pháp thế gian, sự
tham luyến cuộc đời này, và sự
an bình,
hạnh phúc và
mãn nguyện mà quý vị tìm được trong trái tim càng to lớn hơn nữa.
Tương tự như thế, mức độ mà
tám pháp thế gian – khen hay chê, vinh hay nhục, được hay mất, sướng hay khổ -
quấy nhiễu quý vị thì
tùy thuộc vào mức độ tâm quý vị
theo đuổi sự
tham muốn. Ví dụ như quý vị càng bám vào việc được yêu thích hay được nghĩ tốt thì quý vị càng
đau khổ khi bị
phê bình,
chỉ trích; quý vị càng mong muốn được
cảm thấy thoải mái thì quý vị sẽ càng ghét sự bực dọc,
phiền muộn. Khi xảy ra những điều mà tâm
tham muốn không thích – những gì đi nghịch lại bốn tình huống đáng
ao ước – quý vị càng
cảm thấy phiền não thì nỗi khổ trong tim quý vị càng lớn, những
vấn đề của quý vị sẽ phát sinh càng lớn lao.
Nhưng cho dù quý vị không
hoàn toàn từ bỏ sự
tham luyến cuộc đời này, cho dù trái tim quý vị không
hoàn toàn viễn ly tư tưởng xấu ác về
tám pháp thế gian, cho dù quý vị không
hoan hỉ khi sống trong
tu viện hay
ni viện hoặc sống
đời sống xuất gia,
chừng nào quý vị còn
cố gắng duy trì việc
thực hành, quý vị vẫn đang sống một
cuộc đời tốt đẹp; những
nỗ lực của quý vị sẽ mang lại kết quả
tuyệt hảo là một
tái sinh tốt đẹp trong đời sau. Đó là điều tôi gọi là một
cuộc đời tốt lành.
Nếu quý vị không nhìn
vấn đề theo cách đó, quý vị có thể
quyết định từ bỏ mọi sự: “Ồ, việc
thực hành Pháp không làm cho tôi
hạnh phúc. Sau bao nhiêu năm
nghiên cứu Phật Giáo Tây Tạng, nhận
giáo lý từ những
Lạt ma đầy
đủ tư cách nhất, sống trong
tu viện, và
duy trì đời sống xuất gia, tôi vẫn không thấy
mãn nguyện hay
hạnh phúc trong trái tim tôi. Có lẽ tôi nên đi tới một nhà thờ
Hồi giáo và thử theo đạo Hồi.” Sau đó quý vị
từ bỏ mọi sự quý vị đã làm và cố sống không có
quy tắc hay
giới luật, một thanh niên hay
thiếu nữ hoàn toàn tự do. Quý vị đi từ chỗ
nỗ lực tự
giải thoát khỏi
tham muốn tới
việc làm điều ngược lại – sống bởi sự
mê lầm.
Dĩ nhiên là tôi đang khái quát hóa. Tôi không
ám chỉ tất cả những người cởi y
tu sĩ nhưng đây là điều thường xảy ra khi người ta thay đổi
cuộc đời mình.
Tuy nhiên, cho dù quý vị bị kích động ra sao, cho dù bao nhiêu
hạnh phúc mà quý vị cho rằng mình tìm được từ những
lạc thú bên ngoài, quý vị phải tự
tra hỏi mình:
hạnh phúc này
xuất phát từ
quan điểm của Pháp hay từ
quan điểm của sự tham luyến? Quý vị nên phân tích những gì quý vị
kinh nghiệm là
hạnh phúc theo cách này.
Vì thế, cho dù quý vị
cảm thấy phấn khích muốn
được giải thoát hay có một
tiện nghi vật chất,
giàu có, và nhiều bạn hữu,
cuộc đời quý vị bị
thúc đẩy bởi một
tâm thức phóng túng, và quý vị phải
cân nhắc về
kết quả của nghiệp. Nếu quý vị không phân tích
cuộc đời của quý vị
phù hợp với
động lực và kết quả mà thay vào đó chỉ chăm chú vào những gì đang
diễn tiến trong môi trường
xung quanh ngay
trước mắt, điều đó có vẻ làm quý vị
hài lòng; có vẻ như quý vị đang
vui sướng. Nhưng cho dù quý vị
tin tưởng chắc chắn tới đâu rằng quý vị đang
hạnh phúc và
vui hưởng một
cuộc đời tốt đẹp, điều đó
hoàn toàn là một
ảo tưởng. Ngay cả
hạnh phúc cũng là một
ảo tưởng.
Chỉ khi nào quý vị không nghĩ về
động lực của quý vị hay những
kết quả của nghiệp trong tương lai thì
cuộc đời quý vị mới có vẻ
hạnh phúc. Một
cuộc đời hạnh phúc thực sự là
cuộc đời có một
động lực tích cực và một kết quả
tích cực. Theo
quan điểm của tôi, theo
quan điểm của Pháp, đó là một
cuộc đời hạnh phúc. Đức Naropa và Milarepa, là những vị đã
trải qua những gian khổ ghê gớm theo lệnh của
Đạo sư của các ngài, đã có tương lai thật
phi thường, tương lai
tốt đẹp nhất.
Cuộc đời của các ngài là
cuộc đời tốt đẹp nhất trong mọi
cuộc đời có thể có được, cho dù các ngài đã phải
chịu đựng rất nhiều gian khó.
Tuy nhiên, quý vị không thể tịnh
hóa tâm thức mình chỉ trong một ngày. Quý vị không thể là một
đệ tử hoàn toàn viễn ly khỏi những
tham luyến vào
cuộc đời này chỉ bằng
cách sống trong một
tu viện hay
ni viện hoặc bằng cách
trở thành một
nhà sư hay
ni cô. Phải có
thời gian. Cho tới khi điều đó xảy ra, quý vị cũng phải
trải qua nhiều gian khổ. Nhưng nếu quý vị không
thiền định liên tục và mãnh liệt về
con đường tiệm thứ của hạnh giả có
căn cơ thấp,
đặc biệt là về sự
vô thường và cái chết và sự
tái sinh làm người toàn hảo, quý vị sẽ chẳng bao giờ
thoát khỏi sự
tham muốn.
Trong khi chờ đợi, quý vị nên
hoan hỉ khi sống trong
giới hạnh, giữ hạnh
xuất gia,
trung thành với các
giới luật của
tu viện. Tất cả những điều này
bảo vệ tâm
của quý vị và mang lại
lợi lạc to lớn cho những người khác.
Dĩ nhiên là
giới luật mà quý vị
tuân thủ phải mang lại
lợi ích cho tâm
của quý vị;
giới luật ấy được lập ra là vì
mục đích đó. Như thế, nó
hoàn toàn khác biệt với, ví dụ thế, kỷ luật của quân đội. Những
giới luật được
tuân thủ trong các đại
tu viện Sera, Ganden, và Drepung và trong các Học viện Mật thừa Cao và Thấp do những
tôn giả phi thường đặt ra để làm
lợi lạc cho
tâm thức của những người
trì giới nhằm phát triển tâm họ trên
con đường dẫn tới
giác ngộ.
Chúng sinh khác cũng được
lợi lạc bởi trong khi quý vị
thực hành trì giới, quý vị đang tự
kiềm chế không làm hại
chúng sinh đó. Đây là những
mục đích của
giới luật tu viện.
Do đó, trong khi quý vị đang sống trong
hoàn cảnh như thế, cho dù một phần của tâm quý vị có thể đang nói với quý vị rằng
lối sống này không mang lại
hạnh phúc hay sự
mãn nguyện cho quý vị, quý vị cũng nên nhớ lại những kết quả mà việc
thực hành mang lại. Bởi quý vị đang
an trú trong
giới hạnh không
sát sinh, không
trộm cắp, và v.v.., quý vị biết rằng sẽ có một kết quả
tốt đẹp, quý vị sẽ
kinh nghiệm hạnh phúc trong tương lai. Vì thế, cho dù ngay bây giờ quý vị không
cảm thấy hạnh phúc trong lòng, quý vị có thể đoan chắc rằng quý vị sẽ
hạnh phúc trong tương lai. Đó là
vấn đề chính yếu tôi đang
cố gắng nhấn mạnh.
Tuy nhiên, hiện nay,
đặc biệt là ở
Tây phương,
mục tiêu duy nhất có vẻ là: “Điều này có làm tôi
hạnh phúc tức thời không?” Đó là
mục tiêu chính yếu: tôi,
hạnh phúc,
hiện tại. Phải
ngay lập tức, ngay lúc này, ngày hôm nay. Rồi thì ở tột đỉnh của điều đó
xuất hiện khoa
tâm lý cổ điển của sự yêu quý
bản thân, tự thổi phồng mình lên cho tới khi
cảm thấy mình thực quan trọng, sự khẳng định thường ngày, và v.v..
Tuy nhiên, cách thức tốt nhất để chăm sóc
bản thân quý vị, cách thức tốt nhất để
yêu thương mình, đó là
thực hành Pháp.
Khi quý vị
thực hành Pháp, quý vị không
hắt hủi bản thân mà đúng hơn, chăm sóc
bản thân theo cách thức tốt nhất có thể có. Khi quý vị phát triển sự
từ bỏ (xả ly), quý vị đang
giải thoát bản thân khỏi
sinh tử. Đó chính là điều quý vị cần: không có
giải thoát, quý vị sẽ không ngừng
kinh nghiệm đau khổ,
liên tục, không có lúc
chấm dứt. Việc
thiền định về
tánh Không cũng là cách thức tốt nhất để chăm sóc
bản thân: khi phát triển
quan điểm đúng đắn (
chánh kiến), quý vị cắt đứt gốc rễ của
sinh tử. Như thế, điều
cần thiết là đừng quên phát triển
Bồ đề tâm, là cái đưa dẫn quý vị tới
hạnh phúc tối thượng của sự
giác ngộ. Ngoài ba
phương diện chính yếu của
con đường, quý vị cần điều gì khác? Có gì
tốt đẹp hơn điều này để quý vị thực hiện? Những
mục đích cao cả nào quý vị có thể thành tựu? Điều gì có thể
tốt hơn sự giải thoát khỏi
sinh tử và
thành tựu giác ngộ? Cách thức tốt nhất để chăm sóc
bản thân quý vị là gì?
Bất kỳ khi nào
chúng ta thực hành Pháp trong đời sống hàng ngày của ta,
chúng ta nên chăm sóc
bản thân theo cách thế tốt nhất có thể có. Như Đức
Đạt Lai Lạt Ma thường nói, nếu quý vị sắp
ích kỷ, hãy khéo léo một chút. Điều đó có nghĩa là nếu quý vị muốn
hạnh phúc, quý vị nên
phục vụ người khác, làm
lợi lạc người khác, tránh làm
tổn hại họ. Đó là cách thức tốt nhất để
bảo đảm cho
hạnh phúc của riêng quý vị và làm cho
cuộc đời quý vị
thành công. Đây là cách Đức
Đạt Lai Lạt Ma muốn nói khi ngài nói về “sự
ích kỷ khôn ngoan.”
Những gì tôi đang nói thì cũng giống như thế. Không có
thực hành Pháp thì không có
hạnh phúc; không
thực hành Pháp, quý vị sẽ chẳng bao giờ
hạnh phúc. Vì thế, cách hay nhất để tìm
hạnh phúc, cách thức tốt nhất để chăm sóc
bản thân, cách thức tốt nhất để chăm lo cho
bản thân là
thực hành Pháp. Bất kỳ khi nào quý vị
thực hành Pháp, quý vị tích tập
đức hạnh; kết quả không thể
sai lạc của
đức hạnh là
hạnh phúc – không chỉ
hạnh phúc trong đời này mà còn là
hạnh phúc trong nhiều
đời sau. Nghiệp thì
chắc chắn;
thiện nghiệp nhất định mang lại
hạnh phúc. Ngoài Pháp ra, những
phương pháp khác để
đạt được hạnh phúc đều không
đáng tin cậy.
Trong
thực tế, ngoài Pháp ra, không có
phương pháp nào để
đạt được hạnh phúc. Quý vị không bao giờ có được
hạnh phúc nhờ một
phương pháp không phải là Pháp. Nếu
phương pháp đó không phải là Pháp, nó vô-đạo đức, và kết quả
duy nhất có thể có là
đau khổ. Vì thế, bất kỳ khi nào
chúng ta thực hành Pháp trong đời sống hàng ngày của ta,
chúng ta đang thực sự
quan tâm tới
bản thân bằng một cách thế
tốt đẹp nhất có thể có, thực sự đang
thương yêu bản thân mình. Kết quả
duy nhất có thể có là
hạnh phúc.
Cho dù
thái độ của quý vị chỉ là
tìm kiếm hạnh phúc cho
bản thân – những
đời sau tốt đẹp hơn hay
sự giải thoát khỏi
sinh tử của riêng quý vị - quý vị vẫn đang chăm sóc
bản thân và sống một
cuộc đời tốt đẹp. Và nếu quý vị đang hiến tặng sự
phục vụ cho người khác nhưng quý vị không tìm được
hạnh phúc trong đời quý vị bởi tâm quý vị
bất tịnh, bởi quý vị chưa chiến thắng
bản ngã và sự
tham muốn, chưa
từ bỏ sinh tử, thì
ít nhất quý vị cũng đang làm việc cho
chúng sinh.
Chừng nào quý vị còn làm việc cho
hạnh phúc của
chúng sinh, quý vị vẫn đang sống một
cuộc đời tốt đẹp.
Tuy nhiên, như ở trên, quý vị có thể cảm nhận: “Tôi
không vui hưởng
cuộc đời này; trái tim tôi
không hạnh phúc,” hay “Động lực của tôi không
trong sạch,” và kết quả là ngừng làm việc cho người khác. Khi ấy nếu quý vị bỏ đi và làm việc gì khác, những điều không làm
lợi lạc cho
bản thân quý vị mà cũng chẳng
lợi ích cho người khác, quý vị sẽ bỏ mất ngay cả
lợi ích nhỏ bé nhất mà quý vị có thể hiến tặng cho người khác nhờ
nỗ lực của thân, ngữ, và tâm
của quý vị, và
cuộc đời quý vị
trở thành một sự
hoàn toàn lãng phí thời gian.
Hãy
so sánh hai điều này:
hoàn toàn phí phạm cuộc đời của quý vị, và làm điều gì đó
lợi lạc cho người khác ngay cả với một
động lực bất tịnh. Nếu những gì quý vị làm trở nên hữu ích cho người khác, quý vị vẫn đang sống một
cuộc đời tốt đẹp; những người khác nhận được
hạnh phúc từ những gì quý vị làm. Nếu quý vị ngừng làm việc ấy và thay vào đó làm một công việc không có
lợi ích gì hết, quý vị
hoàn toàn lãng phí năng lực của thân, ngữ, và tâm
của quý vị. Mọi sự quý vị đã
tiêu dùng trong
thực phẩm, nhà cửa, thuốc men, và quần áo từ lúc sinh ra cho tới nay được coi như
hoàn toàn vô ích; chẳng
lợi ích cho quý vị mà cũng chẳng làm
lợi lạc cho người khác.
Quý vị không chỉ
phí phạm mọi sự
bản thân quý vị đã làm mà quý vị còn
lãng phí tất cả những gì
cha mẹ quý vị đã
thực hiện. Trong tất cả những năm tháng đó, từ lúc quý vị được hoài thai cho tới nay,
cha mẹ quý vị đã
hy sinh cuộc đời mình để chăm sóc quý vị. Họ đã làm việc thật nhọc nhằn tới nỗi
kiệt sức, với sự
quan tâm,
sợ hãi, và
lo lắng cho
hạnh phúc của quý vị. Nếu giờ đây quý vị
phí phạm cuộc đời mình để làm điều gì đó không mang lại
lợi ích cho
bản thân hay cho người khác, mọi
nỗ lực của
cha mẹ quý vị sẽ
hoàn toàn bị
lãng phí.
Vì thế,
chúng ta nên
hoan hỉ rằng ta đã gặp được
Phật Pháp quý báu,
đặc biệt là lam-rim, là pháp
kết hợp toàn bộ tuyển tập 84.000
giáo lý của
Đức Phật thành một
toàn thể mạch lạc
cho phép ta
thực hành không
sai lầm và
đạt được mục tiêu tối thượng của sự
giác ngộ. Nhờ
thực hành lam-rim, bằng cách tịnh hóa nghiệp
tiêu cực và những che chướng của ta và tích tập
công đức nhờ việc, chẳng hạn như, trì tụng
thần chú Vajrasattva (
Kim Cương Tát Đỏa) hay
danh hiệu của những Bổn Tôn đầy
năng lực,
chúng ta có thể tiệt trừ mọi
quan niệm sai lầm của ta,
thành tựu mọi
chứng ngộ của
con đường,
đặc biệt là
Bồ đề tâm, và làm việc một cách toàn hảo cho tất cả
chúng sinh. Mỗi ngày, nhờ lắng nghe,
quán chiếu và
thiền định về lam-rim
chúng ta mang lại rất nhiều
lợi ích cho
cuộc đời mình. Bằng cách đọc
giáo lý lam-rim thậm chí một ít phút, một ít giây,
chúng ta gieo trồng
hạt giống của sự
giác ngộ trong tâm ta. Khi đọc trong một lúc,
chúng ta cũng mang lại
lợi ích to lớn cho
chúng sinh. Và ngoại trừ việc
thiền định về
con đường,
chúng ta cũng có thể
phụng sự chúng sinh bằng nhiều
phương cách khác. Vì thế, không còn
nghi ngờ gì nữa,
chúng ta nên
hoan hỉ.
Trở lại luận giảng: “…bất luận điều gì xảy ra
trong đời tôi,
thanh tịnh hay bất tịnh” có nghĩa là quý vị phải nương tựa (
quy y) trong mọi lúc. Nếu quý vị
vi phạm các giới nguyện, hay cho dù quý vị không
giữ giới luật mà lại phạm điều gì đó trong mười
ác hạnh hay nghiệp
tiêu cực khác, quý vị vẫn
cần phải quy y. Trong
thực tế, vào những thời điểm ấy quý vị nên nương tựa nhiều hơn nữa. Quý vị không thể nghĩ: “Tôi đã tạo
ác nghiệp, thật vô
hy vọng,” và
hoàn toàn buông xuôi, không
thực hành Pháp nữa. Quý vị vẫn muốn
hạnh phúc; quý vị vẫn không muốn
đau khổ. Do đó, vào những thời điểm như thế, quý vị nên nương tựa mãnh liệt hơn bao giờ hết.
Vì thế, cho dù điều gì xảy ra trong
cuộc đời quý vị,
thanh tịnh hay
xấu xa, tốt hay xấu,
hạnh phúc hay
đau khổ, hãy
quy y – không chỉ bằng miệng, không chỉ bằng
ngôn từ, mà từ tận
đáy lòng quý vị, hãy khẩn cầu
Tam Bảo: “Xin dẫn dắt con, ngay bây giờ.” Sau đó, với
tư tưởng này trong tâm, hãy tụng: “Con và
toàn thể chúng sinh bao la như bầu trời không loại trừ ai …” và v.v.. Câu kệ này chỉ cho
chúng ta cách thức để
quy y mạnh mẽ. Khi quý vị
cầu nguyện, lời lẽ
xuất phát từ miệng quý vị và những gì quý vị
cảm thấy trong lòng nên
hòa hợp với nhau. Điều quý vị nói và những gì quý vị
cảm xúc nên đồng nhất; quý vị phải an trụ trong
ý nghĩa của
ngôn từ.
Vấn đề chính mà tôi
cố gắng nói ra là
chừng nào quý vị còn sống
đời sống xuất gia hay trong một
tu viện hoặc
ni viện, mặc dù quý vị có
thể không tìm thấy hạnh phúc hay
mãn nguyện trong trái tim quý vị,
cuộc đời của quý vị vẫn đáng sống; nó vẫn là một
cuộc đời tốt đẹp, bởi kết quả của
thiện nghiệp quý vị đang làm sẽ là
hạnh phúc trong những
đời sau. Không chỉ trong
một đời mà trong nhiều
đời sau. Vì thế mặc dù quý vị thấy cuộc sống khó khăn và
cảm thấy mình phải
hy sinh rất nhiều
tiện nghi và
lạc thú, việc
thực hành Pháp của quý vị
nhất định sẽ
bảo đảm một tương lai
tốt đẹp cho quý vị. Về lâu về dài, quý vị sẽ nhận được nhiều
hạnh phúc, những
tái sinh tốt đẹp,
sự giải thoát, và
giác ngộ. Vì thế, cho dù quý vị thấy khó khăn khi
thực hành và không
thích thú nó, xin đừng trở nên
ngã lòng.
Chú thích:
(1) Sadhana: (
Tây Tạng: drup tab) ‘phương
pháp thành tựu,’ một bản
văn tập trung vào Bổn Tôn
Du già bằng cách
sử dụng những kỹ thuật
thiền định và trì tụng khác nhau. Đây là
nghi thức để
thực hành Hai Giai đoạn – Phát triển và
Thành tựu.
Nguyên tác: “A Life Well Lived” by Lama Zopa Rinpoche
Trích trong “Advice for Monks and Nuns” by Lama Yeshe & Lama Zopa Rinpoche
Bản dịch Việt ngữ của
Thanh Liên