MỌI SỰ TÙY THUỘC VÀO
ĐỘNG LỰC CỦA CHÚNG TA
Lama Zopa Rinpoche – Thanh Liên Việt dịch
Điều cực kỳ quan trọng là phải biết đâu là cách thức tốt nhất để dẫn dắt
đời sống hàng ngày của ta. Điều này tuỳ thuộc vào việc ta thấu hiểu những gì là hành động
tâm linh và những gì không phải, sự khác biệt giữa Pháp và những gì không phải là Pháp. Những
lợi lạc của sự thấu hiểu này thì thật
vô biên, không thể tin nổi.
Điều
chúng ta cần phải nhận thức là mọi
hoạt động của ta suốt trong hai mươi bốn giờ – đi, ngồi, ngủ,
trò chuyện, làm việc – đều có thể
trở thành một
nguyên nhân cho sự
Giác ngộ, cho
sự giải thoát, cho
hạnh phúc trong những
đời sau hay sự
tái sinh trong những cõi thấp. Tất cả đều
tùy thuộc vào
động lực của ta.
Dù bạn chỉ uống một ngụm nước, hành động uống nước có thể hoặc
trở thành nguyên nhân của sự
Giác ngộ,
nguyên nhân của
sự giải thoát,
nguyên nhân của
hạnh phúc trong tương lai hay
nguyên nhân của
đau khổ trong những cõi thấp.
Vì thế
chúng ta nên
suy nghĩ theo cách này: “Nếu tôi uống nước với
động lực Bồ Đề tâm –
tư tưởng mong muốn
đạt được Giác ngộ vì
lợi lạc của
chúng sinh – thì bất kể tôi uống bao nhiêu ngụm nước từ một chiếc ly, bất kể tôi uống bao nhiêu ly nước, mỗi một ngụm (hay ly nước) đều
trở thành một
nguyên nhân của sự
Giác ngộ vì tất cả
chúng sinh, một
nguyên nhân cho
hạnh phúc của tất cả
chúng sinh.
Tuy nhiên, nếu tôi uống nước với sự
tham muốn dính mắc vào
cuộc đời này, thì mỗi ngụm nước, mỗi một ly nước, sẽ chỉ
trở thành nguyên nhân của
đau khổ,
nguyên nhân của nỗi
khổ không thể
chịu đựng nổi trong những cõi thấp – chưa kể tới
nguyên nhân của những vần đề trong
cõi người.”
Nếu
chúng ta trò chuyện với tâm
tham muốn thế tục dính mắc vào
cuộc đời này, thì cho dù ta
trò chuyện bao nhiêu tiếng đồng hồ, tất cả những
lời nói đó sẽ
trở thành nguyên nhân của những
tái sinh bất hạnh,
nguyên nhân của
đau khổ.
Nếu ta lái xe hơi với
động lực tham muốn dính mắc vào
cuộc đời này, thì
chừng nào ta còn lái xe, việc lái xe sẽ
hoàn toàn trở thành nghiệp
tiêu cực. Nhưng nếu ta lái xe với một
động lực tích cực, thì không
nghi ngờ gì nữa, nó sẽ
trở thành nguyên nhân của
hạnh phúc.
Nếu ta ngủ với sự
tham muốn dính mắc vào
cuộc đời này thì càng ngủ ta càng tạo nên nghiệp
tiêu cực, càng gây nên những
nguyên nhân của các cõi thấp.
Tương tự như thế, khi ta viết thư, viết sách hay đọc báo, xem truyền hình, những hành động này có
trở thành Pháp -
nguyên nhân của
hạnh phúc - hay không thì
tùy thuộc vào
động lực của ta. Nếu
động lực là sự
tham muốn dính mắc vào
cuộc đời này, thì bất kể ta làm bao nhiêu hành động đọc sách hay xem truyền hình, tất cả sẽ
trở thành nghiệp
tiêu cực.
Khi bạn đi mua sắm, hành động đi mua sắm có
trở thành nguyên nhân của sự
Giác ngộ cho
chúng sinh hay
sự giải thoát khỏi
sinh tử của
bản thân bạn hoặc
hạnh phúc trong những
đời sau hay không thì tuỳ thuộc vào
động lực của bạn. Nếu bạn đi mua sắm với sự
tham muốn dính mắc vào
cuộc đời này, thì mỗi lần bạn đi mua sắm thứ gì đó, nó sẽ tạo nên nghiệp
tiêu cực và vì thế việc đi mua sắm không phải là Pháp mà là
nguyên nhân của
đau khổ.
Cũng
tương tự như thế khi bạn làm công việc của bạn, bất kể bạn làm việc bao nhiêu giờ, tất cả đều
trở thành nguyên nhân của
hạnh phúc cho
chúng sinh nếu nó được làm với
Bồ Đề tâm,
tư tưởng muốn
đạt được Giác ngộ vì
lợi lạc của
chúng sinh. Nhưng nếu bạn làm việc với sự
tham luyến vào đời này, tất cả sẽ
trở thành nghiệp
tiêu cực,
nguyên nhân của
đau khổ trong những cõi thấp.
Bước đi với
Bồ Đề tâm Nếu bạn bước đi với
Bồ Đề tâm, mỗi bước chân
trở thành nguyên nhân của
hạnh phúc tối thượng, sự
Giác ngộ vô song cho tất cả
chúng sinh. Hãy bước đi với sự
tỉnh giác mạnh mẽ rằng: “Mỗi
chúng sinh, mỗi người, mỗi côn trùng, đều là nguồn mạch
hạnh phúc của tôi trong
quá khứ,
hiện tại và tương lai.” Điều này được gọi là việc nhớ tưởng tới
thiện tâm “rộng lớn” của
chúng sinh. Khi
quán chiếu về bốn cách mà tất cả
chúng sinh đã từng tử tế với bạn như bà mẹ của bạn –
ban cho bạn một thân người
quý báu,
che chở để bạn không bị làm hại, cho bạn những niềm vui và
bảo đảm rằng bạn nhận được một
sự giáo dục
tốt đẹp – được gọi là sự
tỉnh giác về “thiện tâm vô lượng” của họ. Khi bạn bước đi với sự
tỉnh giác này,
đặc biệt là bất kỳ khi nào bạn nhìn thấy một
chúng sinh khác, hãy
cố gắng cảm nhận
thiện tâm của
chúng sinh đó. Bất cứ khi nào bạn
thực hành những sự
hồi tưởng, sự
kết thúc trong tâm bạn phải là việc bạn ước muốn
giải thoát tất cả
chúng sinh khỏi nỗi
đau khổ và mang lại cho họ mọi
hạnh phúc; ước muốn dẫn dắt họ tới sự
Giác ngộ.
Từ lúc bạn ra khỏi nhà, hãy
thực hành chánh niệm,
thường xuyên giữ gìn Bồ Đề tâm trong tâm bạn: “Mục đích của đời tôi là
giải thoát tất cả
chúng sinh khỏi
đau khổ và mang
hạnh phúc lại cho họ.” Hãy
nghĩ tưởng điều này với tất cả
mọi người bạn gặp - trên đường đi hay trong những cửa hàng, những tiệm ăn và xe hơi, bất kỳ ai bạn đi qua và những
thú vật, côn trùng ở khắp
mọi nơi. Khi bạn
trở về nhà,
một lần nữa hãy
duy trì sự
tỉnh giác thường xuyên về
Bồ Đề tâm cho tới khi bạn về tới nhà.
Đây là
bí quyết để
vui hưởng cuộc sống, để sống một
cuộc đời hạnh phúc trong một cách thế đầy
ý nghĩa không để cho
bản ngã của bạn lừa dối bạn.
Bước đi với
tánh Không Bạn cũng có thể
thiền định về
tánh Không trong khi bạn bước đi. Điều này
ngăn cản việc bước đi của bạn
trở thành nguyên nhân của
đau khổ trong
sinh tử nói chung và
đặc biệt là nỗi
khổ không thể tưởng tượng nổi trong
ba cõi thấp. Thay vào đó, mỗi bước đi
trở thành một phương thuốc chữa lành mọi
đau khổ trong vòng luân hồi sinh tử; và là cách
đối trị gốc rễ
độc hại của mọi
mê lầm, đó là sự
vô minh - không
nhận thức được rằng cái tôi thì trống không tự khía cạnh riêng của nó (tự
bản tánh của nó).
Thiền định như thế này
chuyển hóa việc bước đi của bạn thành
nguyên nhân của
sự giải thoát,
tự do đối với
sinh tử luân hồi.
Trong khi bạn đang bước đi, hãy tự hỏi: “Tại sao tôi nói : ‘Tôi đang đi’?” Hãy phân tích điều này.
Lý do duy nhất mà bạn có thể
tìm thấy khi nói “tôi đang đi” là việc
sắc uẩn của bạn đang làm hành động được gọi là bước đi;
không có lý do nào khác. Bởi
sắc uẩn của bạn đang làm hành động bước đi,
tâm thức bạn hình
thành ý niệm, nhãn hiệu “tôi đang đi.” Bên trong
thân thể bạn một cái tôi dường như
xuất hiện với bạn từ khía cạnh riêng của nó. Đó là cái mà bạn nói là đang bước đi, nhưng nó
hoàn toàn là một
ảo tưởng, nó
hoàn toàn không
hiện hữu. Cái tôi mà bạn nói là đang bước đi chỉ
đơn thuần bị tâm bạn quy
gán cho. Cái
xuất hiện trước bạn và cái mà bạn
tin tưởng – một cái tôi có thực, thực sự
hiện hữu mà không chỉ
đơn thuần là do
tâm thức quy
gán cho –
hoàn toàn là một
ảo tưởng. Nó không
hiện hữu, nó trống không.
Bạn có thể
áp dụng sự phân tích này đối với mọi
hiện tượng khác – những
con đường, những căn nhà, cây cối, tất cả mọi sự. Giống như hành động bước đi, tất cả chúng cũng chỉ
đơn thuần bị
tâm thức quy
gán cho. Những gì hình
như thật có từ bên ngoài chỉ là một
ảo tưởng. Đó là đối tượng bị
bác bỏ.
Vì thế, khi bạn bước đi, hãy
tỉnh giác rằng trong
ý nghĩa tất cả chúng
xuất hiện từ khía cạnh riêng của chúng, thì tôi, hành động và đối tượng đều là những
ảo tưởng. Như thế bất luận bạn đi bao nhiêu lâu,
chừng nào mà bạn bước đi một cách
chánh niệm thì việc bước đi ấy
hoàn toàn trở thành lam-rim (1), nó
hoàn toàn trở thành một phương thuốc chữa trị sự
vô minh, một thanh kiếm chặt đứt gốc rễ của
sinh tử, gốc rễ của mọi
đau khổ.
Bước đi như trong một giấc mơ
Một cách
đơn giản khác để
thiền định trong khi bạn bước đi là tự hỏi: “Cái tôi hình như chỉ là nhãn hiệu được
gán cho, phải vậy hay không? Hình
như không phải thế. Hành động bước đi của tôi hình như chỉ do được quy gán là như thế?
Con đường, bầu trời, những chiếc xe hơi,
con người, những con mèo, những con chó và kem, tất cả hình như chỉ
đơn thuần được
gán cho là như thế? Những gì tôi nhìn thấy có vẻ chỉ vì bị tâm tôi
gán cho là như thế, có phải vậy không?” Không, tất cả những thứ này không hề
xuất hiện với bạn như vậy. Vì thế, tất cả như một giấc mơ, một
ảo tưởng. Bạn đang bước đi như thể trong một giấc mơ:
con đường, bầu trời, những chiếc xe hơi, người ta và cây cối, tự thân việc bước đi của bạn – như một giấc mơ. (Mặc dù tôi đang nói điều này một cách
đúng đắn: “như một giấc mơ,” nhưng đối với tâm ta thì cách nói
hiệu quả hơn là: “đó là một giấc mơ; tôi đang mơ.”)
Tại sao
thiền định như thế này? Khi bạn
thực hành chánh niệm theo cách này, bạn sẽ không dính mắc, không bám chấp, bởi bạn hiểu rằng mọi sự là một
ảo ảnh, một giấc mơ, không có thực. Bạn
nhận thức rằng
thực ra tất cả những điều đó
xuất hiện như cái gì đến từ bên ngoài – cái tôi có thực ở bên ngoài,
con đường có thực, bầu trời có thực, cây cối có thực,
kẻ thù có thực, bạn hữu có thực – chỉ
đơn thuần bị
tâm thức quy gán. Khi bạn thấu hiểu điều này, sự
tham muốn và
sân hận ít có khả năng
phát khởi. Như vậy,
thực hành này
lập tức mang lại
hạnh phúc cho tâm bạn; tâm bạn trở nên
tự do và không dính mắc,
kiên nhẫn và không
sân hận.
Vì thế, khi bạn bước đi với sự
chánh niệm rằng mọi sự như một giấc mơ, bạn thấu hiểu trong trái tim bạn rằng mọi sự không thực có, không
hiện hữu. Nếu bạn
liên kết sự thấu hiểu này với cái tôi, hành động, đối tượng và v.v.. là những gì
xuất hiện ở đó, bạn có thể thấy rằng chúng thì trống không. Khi
bạn thiền định rằng mọi sự như một giấc mơ, bất luận bạn nhìn thấy những gì – những hình dạng khác nhau của những
thân thể con người, hay hàng tỉ
hiện tượng khác mà bạn chọn là xấu hay đẹp – bạn biết là không có gì để bám chấp, không có gì để
giận dữ, bởi không có gì để bám nắm vào. Trong trái tim bạn bạn biết rằng chúng không
hiện hữu. Việc nhìn những sự việc theo cách này sẽ giúp bạn
buông bỏ mọi sự.
Vì thế, giống như
sự thiền định phân tích về
tánh Không trong khi bạn bước đi,
mọi việc bước đi bạn
thực hiện trong khi
thiền định về mọi sự như một giấc mơ cũng
trở thành phương pháp chặt đứt gốc rễ của
sinh tử, một phương thuốc chữa lành
toàn bộ những nỗi khổ của vòng
luân hồi sinh tử, kể cả những
vấn đề trong những mối quan hệ của bạn, việc bị những người khác đối xử
tồi tệ và v.v.. Việc bước đi với sự
chánh niệm rằng mọi sự như một
giấc mộng này tiệt trừ sự
mê lầm và nghiệp,
nguyên nhân nền tảng của
sinh tử,
nguyên nhân chính yếu của
đau khổ.
Đây là cách làm cho việc bước đi
trở thành nguyên nhân của
hạnh phúc tối hậu,
sự giải thoát hoàn toàn khỏi vòng
luân hồi sinh tử và
nguyên nhân của nó.
Bước đi với sự
duyên sinh Cách
thiền định thứ tư trong khi bạn đang đi là bước đi với sự
chánh niệm về sự
duyên sinh. Như tôi đã đề cập ở trên, “Tôi đang đi là
do bởi những uẩn đang đi, tâm tôi chỉ
đơn giản tạo ra nhãn hiệu “tôi đang đi.” Cái chỉ được
gán cho là tôi chỉ được
gán cho là đang đi và chỉ được
gán cho là đang nhìn cái chỉ được
gán cho là bầu trời, chỉ được
gán cho là cây, chỉ được
gán cho là
con người, chỉ được
gán cho là người đàn ông hay đàn bà đẹp, chỉ được
gán cho là những toà nhà xấu, chỉ được
gán cho là những chiếc xe hơi, chỉ được
gán cho là những căn nhà v.v.. Đây là sự bước đi với
chánh niệm về sự
duyên sinh vi tế.
Bước đi với sự
vô thường Bạn cũng có thể đi trong khi
thực hiện một
sự thiền định về lẽ
vô thường và cái chết. Mỗi lần bạn
bước một bước, hãy nghĩ rằng
cuộc đời bạn sắp
chấm dứt, mỗi lúc một ngắn đi. Bạn càng bước nhanh thì bạn càng trở nên
tỉnh giác hơn về việc
cuộc đời bạn đang nhanh chóng
chấm dứt ra sao. Cho dù
cuộc đời còn lại của bạn dài tới đâu chăng nữa, nó đang
chấm dứt thật nhanh chóng. Nếu bạn không tịnh hóa nghiệp
tiêu cực của bạn thì mỗi bước chân mang bạn
tới gần cái chết và tới vô vàn nỗi khổ của những cõi thấp hơn nữa.
Tương tự như thế, khi bạn đang lái xe, hãy cảm nhận như một tử tội bị dẫn tới giá treo cổ, mỗi giây phút mang bạn lại gần việc bị hành hình.
Đây là cách
thực hành chánh niệm về việc
cuộc đời đang
chấm dứt quá nhanh, đang mang bạn
đến gần cái chết và những cõi thấp.
Sự thiền định này giúp bạn
giải quyết ngay lập tức những
vấn đề mà bạn đang phải
đối diện – những
vấn đề quan hệ, những
vấn đề thuộc
cảm xúc, tất cả những
vấn đề của bạn. Việc
quán chiếu về lẽ
vô thường và cái chết
chấm dứt lập tức sự
tham muốn,
giận dữ hay ghen tị; nó nhanh chóng mang lại một sự
an bình khó tin cho tâm bạn và nó làm cho bạn
quyết tâm hơn bao giờ hết để
thực hành Pháp và không
lãng phí cuộc đời bạn. Nó khuyến khích và gây hứng khởi cho bạn khiến cho mọi sự bạn làm đều
trở thành Phật sự. Đây là một
thiền định hết sức mạnh mẽ.
Nếu
chúng ta thực hiện mọi
hoạt động trong hai mươi bốn giờ với
động lực Bồ Đề tâm,
chúng ta sẽ tích tập
vô lượng công đức. Và không chỉ có thế, mỗi hành động
duy nhất trở thành một
nguyên nhân cho sự
Giác ngộ và mỗi hành động
duy nhất trở thành một
nguyên nhân cho
hạnh phúc của mỗi
chúng sinh.
Bằng cách này bạn có thể làm cho
đời sống hàng ngày của bạn trở nên có
ý nghĩa nhất,
phong phú nhất./.
Lama Zopa Rinpoche
- Nguyên tác: “Everything Depends on the Motivation”
Mandala, March 2001
-
Tham khảo: “Making Life Meaningful” by Lama Zopa Rinpoche Lama Yeshe Wisdom Archive. Boston
Bản dịch Việt ngữ của
Liên Hoa Chú thích:
(1) Lam-rim (Lamrim):
nghĩa đen: “những giai đoạn của
con đường,”
con đường tiệm thứ dẫn tới
Giác ngộ.