Nhận Định Về Các Bài Thuyết Giảng Của Ht Thông Lạc (Tỳ Kheo Thích Pháp Hiền)

Sau đây là mấy lời phát biểu của tôi về những tuyên bố của HT. Thông Lạc.

I.- Theo tin tức được biết : HT Thông Lạc quả là một trong những đệ tử đầu tiên của HT. Thanh Từ. Nhưng, theo xác nhận của 3 vị Tỳ kheo biết việc này mà tôi đã tiếp xúc, HT. Thanh Từ đã tuyên bố khai trừ ra khỏi Tăng đoàn của Hòa thượng, sau những tuyên bố của HT. Thông Lạc mà chúng ta đã biết.

II.- Về việc HT. Thông Lạc tuyên bố là đã “đắc Tứ Thiền”, thì : Theo chỗ tôi biết, mà trong Tạng Kinh Pali cũng có ghi rõ (không nhớ chính xác ở Kinh nào, trang nào), đại khái rằng: khi một vị Tỳ kheo đắc “Tứ Thiền” thì vị Tỳ kheo ấy không biết được điều đó. Vì, nếu người ấy biết thì câu hỏi được đặt ra là : “Ai biết ?” Tức là còn “chủ thể” đang biết và còn “đối tượng” được biết. Cũng tức là cái “bản ngã” vẫn còn chình ình đó. Cho nên lời tuyên bố của HT. Thông Lạc, nêu trên, nên để trong dấu ngoặc.

III.- Về tuyên bố của HT. Thông Lạc đối với Kinh điển Đại thừa, thì chúng ta nên xem đây là đề tài rất đáng để chúng ta suy gẫm.

Trước nhất hãy xem việc HT. Thông Lạc đã sử dụng những lời lẽ khá nặng nề, đối với Kinh điển Đại thừa cũng như đối với chư Tổ, như là chủ ý của HT. muốn gây chú ý, để chúng ta động tâm mà cùng nhau suy gẫm những điều HT. muốn nói. Thật vậy, Giáo hội Phật giáo Việt Nam nên thành lập một Ủy ban có thẩm quyền để xét định lại toàn bộ Kinh điển và lễ nghi cùng cách hành trì Phật giáo. (Đã có quá nhiều thứ “tầm gởi” bám vào “thân cây” Phật giáo, hay bám vào ảnh tượng Đức Phật, để làm những việc có hại cho giáo pháp nhà Phật)

Nhưng, cho rằng : “Phật Giáo Đại Thừa không phải là Phật Giáo chánh thống, mà là Phật giáo theo kiểu kiến giải giáo pháp của Bà La Môn. Hay nói cách khác, Phật Giáo Đại Thừa là đạo Bà La Môn lấy tên là Phật Giáo Đại Thừa để lừa đảo tín đồ Phật Giáo. Cho nên nghĩa lý toàn bộ kinh sách Đại Thừa là Giáo pháp của Bà La Môn chính gốc. ...(ĐVXP-Tập 8), thì quả đây là một kết luận khá vội.

Tôi không nghĩ rằng HT. đã thông suốt giáo thuyết Bà La Môn để có thể viết một câu như “đinh đóng cột” như vậy. Mà, trái lại, chính câu khẳng định trên cho thấy thực sự HT. Thông Lạc chưa nắm vững giáo thuyết Bà La Môn. 

Cho rằng “Phật giáo Đại thừa không phải là Phật giáo Nguyên thủy” thì đúng hơn. Thật vậy, chúng ta có thể đồng ý với Kimura Taiken, một nhà Phật học Nhật bản của thế kỷ 20, về cách chia lịch sử phát triển của Phật giáo thành 3 giai đoạn, như sau :

 1/ Thời kỳ Phật giáo Nguyên thủy : gồm thời kỳ Đức Phật còn tại thế và thời kỳ khoảng 100 năm sau Phật Niết bàn.

 2/ Thời kỳ Phật giáo Bộ phái (còn gọi là thời kỳ Phật giáo Tiểu thừa) : từ khoảng 100 năm sau Phật Niết bàn đến khoảng trước và sau kỷ nguyên Tây lịch. (Ghi chú : Hệ phái Theravada, tuy cũng tự nhận là “Phật giáo Nguyên thủy” nhưng cũng là một hệ phái được phát sinh trong thời kỳ này. Do đó, không phải là tất cả những gì còn lưu lại trong Kinh tạng Pali đều được xem là có tính “nguyên thủy” được - xem thêm “Các bộ phái Phật giáo Tiểu thừa”, nghiên cứu của André Bareau, Pháp Hiền dịch, nxb. Tôn Giáo – Hà Nội, 4/2003).

 3/ Thời kỳ Phật giáo Phát triển (còn gọi là thời kỳ Phật giáo Đại thừa) : từ trước hay sau kỷ nguyên Tây lịch.

Như vậy, mọi người đều đồng ý rằng : Phật giáo Đại thừa không phải là Phật giáo Nguyên thủy, mặc dù tư tưởng Đại thừa thực ra đã nẩy mầm từ thời Phật giáo Nguyên thủy (sau Phật Niết bàn), nhưng mãi đến trước hay sau kỷ nguyên Tây lịch mới thành hình phong trào rõ rệt.

Và một khi nói rằng : “Phật Giáo Đại Thừa không phải là Phật Giáo chánh thống”, thì còn phải chứng minh “Thế nào là Phật giáo chính thống ?” Chúng ta cần ghi nhớ rằng : Đức Phật đã để lại cho chúng ta 2 loại bài học : “khẩu giáo” và “thân giáo”.

Khẩu giáo là những gì còn được ghi lại “ít nhiều” trong các Kinh tạng. Những người chú trọng tu theo những lời khẩu giáo này được gọi là “Thanh Văn thừa”.

Còn thân giáo, là những bài học được rút ra từ chính “cuộc sống, cách cư xử và ứng xử, cách tu hành v.v...” của Đức Phật (nhất là ở những thời kỳ Đức Phật chưa thành Phật, đang trên đường tiến đến chỗ Đại giác Đại ngộ, tức là khi Đức Phật còn là “Bồ-tát”). Những người chú trọng tu theo những bài học thân giáo này được gọi là “Bồ-tát thừa”.

Bài học nào là “chính thống”? Thân giáo là “chính thống”? Hay, khẩu giáo là “chính thống”? Và chúng ta nghĩ sao về câu nói của Phật : “...những điều Như Lai nói ra chỉ tựa như số lá trong nắm tay; còn những điều Như Lai biết thì như số lá trong rừng” ?

Đức Phật đã sống trọn vẹn những gì Ngài dạy, nhưng những gì Đức Phật dạy không bao hàm toàn bộ cuộc sống của Ngài được. Và Đức Phật đã trải qua bao nhiêu kiếp sống và tu tập trước khi đắc thành Chánh quả ? “Chuyện tiền thân Đức Phật” (Jataka, thuộc Tạng Pali) cũng chỉ cho thấy một phần, một phần nhỏ. Và qua gần 500 mẫu “chuyện tiền thân Đức Phật” được ghi chép trong ấy chúng ta học được bài học gì ? Thưa, bài học lớn nhất cho chúng ta ấy là “Bài học về lòng Từ bi – Từ bi Vô ngã”. Bài học này có phải là Phật giáo chính thống không ? Và, nếu đó là chính thống, thì việc biểu tượng hóa “Đức Từ bi Vô ngã” này qua hình tượng “Quán Thế Âm Bồ-tát” có gì là sai ?

Còn nhiều điều khác nữa rất đáng bàn, nhưng cần rất nhiều thời gian, ở đây chỉ trình bày vài nét chính. Đành rằng hiện nay đã có khá nhiều bản văn được viết rất trể sau này, cũng đề là Kinh Phật, nhưng đọc kỷ thì thấy, quả như HT. Minh Châu thường nói : “nhét vào miệng Phật những điều Ngài không nói”, rất nên phải bỏ đi. Nhưng để làm việc này, chúng ta hãy dùng phương pháp “loại trừ” từng trường hợp một chứ không thể cào bằng được.

IV. Động cơ nào mà HT. Thông Lạc hành động như vậy ?

Thật khó mà quyết đoán được. Ở đây chúng ta chỉ có thể nêu ra vài ước đoán :

1/ Trước hết phải nói đến yếu tố thuộc về tính khí cá nhân. Nhưng chúng ta không nên đi vào.

2/ Yếu tố có tính khung cảnh : Chiều hướng “mất thiêng liêng” (désacralisation) chung của thời đại, và riêng của đất nước Việt Nam (với “định hướng xã hội hay duy vật chủ nghĩa”) hiện nay.

Dù gì chăng nữa thì việc làm của HT. Thông Lạc cũng không có gì là mới mẽ. Cuộc tranh chấp bộ phái vẫn có từ rất lâu rồi trong lịch sử phát triển của Phật giáo. Tuy nhiên, chúng ta nên xem việc làm này như là một cơ hội, một dịp tốt, để những bậc cao tăng thạc đức xét duyệt lại các Kinh điển, lễ nghi và cách hành trì của Phật giáo.

Hy vọng phát biểu này đóng góp ít nhiều vào việc tháo gở những hoang mang nếu có.