Quyển 4

CHƯƠNG I: NGUYÊN DO SINH KHỞI TƯƠNG TỤC

Lúc bấy giờ Phú Lâu Na Di Đà La Ni Tử ở trong đại chúng từ chỗ ngồi liền đứng dậy, trịch áo bày vai hữu, gối hữu chấm đất, chắp tay cung kính bạch Phật rằng: Đấng Thế tôn đại oai đức, xin hãy vì thương chúng sinh mà diễn bày đệ nhất nghĩa đế của Như lai.

Thế tôn thường khen con là người thuyết pháp bậc nhất, nhưng nay nghe pháp âm vi diệu của Như Lai, con như người điếc, xa ngoài trăm bước, lắng nghe tiếng muỗi mòng, vốn thực chẳng thấy, huống nữa là nghe.

Tuy Thế tôn tuyên bày giáo pháp rõ ràng khiến cho con giải trừ hết nghi hoặc, nhưng nay con vẫn chưa rõ nghĩa cứu cánh này để đạt đến chỗ không còn nghi hoặc. Bạch Thế tôn, như A Nan và các vị tuy đã chứng quả A La Hán nhưng tập khí hữu lậu chưa trừ sạch được. Trong chúng hội, con đã chứng được quả vô lậu. Tuy các lậu hoặc đã sạch, nhưng ngay nghe pháp âm Như Lai giảng nói vẫn còn nhiều nghi nan bối rối.

Bạch Thế tôn! Nếu hết thảy các thứ căn, trần, ấm, xứ, giới, v.v… trong thế gian đều là tánh Như Lai tạng, thanh tịnh bổn nhiên thì tại sao lại bỗng dưng nổi lên các tướng hữu vi, núi sông đất liền, trước sau liên tục, theo nhau dời đổi?

Lại nữa, Như Lai thường nói bản tính của đất, nước, gió, lửa bản tánh viên dung, trùm khắp pháp giới, vắng lặng thường trú.

Bạch Thế tôn! Nếu tánh của đất đầy khắp thì tại sao còn chứa được nước? Nếu tánh của nước đầy khắp thì lửa ắt sẽ không sanh ra được. Lại nữa, tại sao tánh của nước và tánh của lửa đều đầy khắp hư không mà chẳng xâm hại lẫn nhau? Bạch Thế tôn, tánh của đất là cứng, tánh của hư không là thông suốt, tại sao cả hai tánh này đều cùng lúc trùm khắp pháp giới được? Con không biết nghĩa này sẽ dẫn đến đâu? Cúi xin Như Lai mở lòng đại từ, chỉ rõ mê lầm của con và đại chúng đang bị che mờ như mây phủ.

Nói lời ấy xong, năm vóc gieo sát đất, cung kính khát ngưỡng lời dạy từ bi vô thượng của Như Lai.

Lúc bấy giờ, đức Thế tôn bảo Phú Lâu Na và các vị A La Hán đã trừ sạch lậu hoặc chứng quả vô học rằng: Nay Như Lai vì tất cả hội chúng sẽ chỉ bày tánh thắng nghĩa chân thật trong thắng nghĩa. Để cho hàng định tánh Thanh văn cùng tất cả những vị A La Hán chưa chứng được nhân không và pháp không trong chúng hội nầy, nếu có tâm hướng về thượng thừa đều được pháp tu hành chân chánh, chân thực không xao động trong cảnh giới nhất thừa tịch diệt. Ông hãy nghe kỹ, Như Lai sẽ vì ông mà nói.

Tôn giả Phú Lâu Na và đại chúng khâm ngưỡng pháp âm của Phật, im lặng lắng nghe.

Đức Phật bảo: Phú Lâu Na, như ông vừa hỏi, đã là thanh tịnh bản nhiên, sao bỗng dưng sanh ra núi sông đất liền? Ông chưa từng nghe Như Lai giảng rõ tánh giác là diệu minh, bản giác là minh diệu hay sao?

Phú Lâu Na bạch: Bạch Thế tôn, con thường nghe Phật chỉ dạy nghĩa ấy.

Đức Phật bảo: Ông nói giác minh, có phải là bản tánh sáng suốt nên gọi là giác, hay ông cho rằng tánh giác đó vốn là không minh, nên gọi là minh giác?

Phú Lâu Na bạch: Nếu cái không minh đó mà gọi là giác, thì nó chẳng minh được cái gì.

Phật bảo: Nếu không có sở minh thì không có minh giác; có sở minh thì chẳng phải là giác, mà không có sở minh thì chẳng phải là minh. Không minh thì lại chẳng phải là tánh giác trạm minh. Tánh giác tức là minh, do vọng tưởng mà có ra minh giác.

Giác chẳng phải là cái gì cần phải tác động vào mới sáng. Nhân có minh mà lập ra sở, đã hư vọng lập ra sở rồi, mới lập nên cái năng hư vọng nơi ông. Thế nên trong cái không giống, không khác, bỗng dưng thành ra có khác. Khác với cái khác kia, nhân cái khác đó mà lập ra cái đồng. Đã phát minh cái đồng cái khác rồi, nhân đó lại lập cái không đồng không khác.

Rối loạn như vậy, đối đãi nhau sinh ra mệt mỏi. Mệt mỏi lâu dài phát ra trần tướng, tự làm vẩn đục lẫn nhau. Do đó đưa đến khởi phát trần lao phiền não. Nổi lên thì thành thế giới, lắng đọng thì thành hư không. Hư không là đồng, thế giới là dị. Cái không đồng không khác kia chính là pháp hữu vi.

Cái giác thì sáng suốt, hư không thì mê muội, hai cái đối đãi nhau thành có lay động, nên có phong luân nắm giữ thế giới. Nhân hư không mà có sự lay động, phát minh ra tánh cứng, thành ra có ngăn ngại. Kim bảo ấy là do minh giác làm nên tánh cứng. Thế nên có kim luân để bảo trì quốc độ.

Biết cái cứng chắc thì thành có kim bảo, rõ cái lay động thì khiến cho phong đại phát ra. Phong đại và kim bảo cọ xát nhau nên có ánh sáng của lửa làm tánh biến hóa. Ngọn lửa xông lên, kim bảo sanh ra tánh ướt, nên có thủy luân trùm khắp mười phương cõi giới. Lửa thì bốc lên, nước thì sa xuống; giao xen nhau, phát ra thành tánh cứng. Chỗ ướt thành biển lớn, chỗ khô thành gò nổi. Do nghĩa ấy nên trong biển lớn kia thường phát ra ánh lửa; trong đất liền kia có sông ngòi thường chảy.

Thế nước kém hơn lửa thì kết thành núi cao. Cho nên đá núi khi đập thì tóe ra lửa, khi nấu thì chảy thành nước. Thế đất kém hơn nước thì vươn ra thành cỏ cây. Cho nên rừng cây bị đốt thì thành đất, vắt đất ra thì thành nước. Vọng tưởng giao xen phát sinh, lần lượt làm chủng tử cho nhau. Do nhân duyên đó mà thế giới tương tục.

Lại nữa Phú Lâu Na, vọng tưởng chẳng phải là cái gì khác, chính do giác minh mà hóa ra lầm lỗi. Một khi sở minh hư vọng đã lập thì phạm vi của năng minh cũng không thể vượt qua. Do nhân duyên ấy nên cái nghe không ra ngoài tiếng, cái thấy không vượt khỏi sắc. Sáu vọng tưởng sắc hương vị xúc, v.v… đã thành lập. Do đó chia ra có thấy nghe hay biết. Đồng nghiệp ràng buộc lẫn nhau nên có sự hợp lại, tách rời, thành tựu và chuyển hoá.

Cái thấy phát minh thì hình sắc phát ra, soi rõ cái thấy thì niệm tưởng hình thành. Ý kiến khác nhau hình thành thù ghét, niệm tưởng đồng nhau thành ra luyến ái. Lưu giữ tính ái thành có chủng tử, thu nạp niệm tưởng thành ra bào thai. Phát sanh giao cấu nên hấp dẫn cùng nghiệp. Nên có nhân duyên sanh ra yết-la-lam, át-bồ-đàm, v.v…

Thai sanh, noãn sanh, thấp sanh và hóa sanh tuỳ theo nghiệp tương ứng. Thai sanh do ái tình mà có, thấp sanh do cơ cảm hợp lại, hóa sanh do phân ly ứng hiện. Khi tình, khi tưởng, khi hợp, khi ly, thay đổi lẫn nhau. Các loài thọ nghiệp báo cũng theo nhau lên xuống. Do nhân duyên đó mà chúng sinh tương tục.

Phú Lâu Na, tư tưởng thương yêu ràng buộc lẫn nhau, yêu mãi không rời. Thế nên cha mẹ con cháu trong thế gian sanh nhau không dứt. Loại nầy thì lấy tham dục làm gốc.

Lòng tham ái cùng giúp nhau tăng trưởng, tham mãi không dứt. Thế nên các loài noãn sanh, thai sanh, thấp sanh, hóa sanh trong thế gian, tùy sức mạnh yếu, ăn nuốt lẫn nhau. Loại chúng sinh nầy lấy sát và tham làm gốc.

Do người ăn dê, dê chết hóa làm người, người chết hóa làm dê. Như thế cho đến mười loại chúng sinh, sống chết xoay vần, ăn nuốt lẫn nhau. Ác nghiệp cùng tạo ra cho đến vị lai. Loại chúng sinh này lấy trộm đạo và tham lam làm gốc.

Ông nợ mạng tôi, tôi trả mạng ông. Do nhân duyên ấy nên trải qua trăm ngàn kiếp thường ở trong sinh tử. Ông yêu cái tâm tôi, tôi yêu hình sắc của ông. Do nhân duyên ấy nên trải qua trăm nghìn kiếp, thường ở trong vòng ràng buộc. Chính ba thứ sát đạo dâm là căn bản. Do nhân duyên đó, nghiệp quả tương tục.

Phú Lâu Na, ba thứ tương tục điên đảo ấy hình thành đều là do tánh sáng hư vọng muốn rõ biết tánh giác. Nhân liễu tri mà phát ra cảnh tướng, theo vọng tưởng nên kiến chấp phát sinh. Các tướng núi sông đất liền thứ lớp dời đổi. Do hư vọng nầy mà xoay vần không cùng tận.

Phú Lâu Na bạch Phật: Nếu diệu giác ấy, bản tính vốn là diệu minh, cùng với tâm Như Lai không sinh không diệt, thì sao vô cớ bỗng nhiên phát sanh các tướng hữu vi, núi sông đất liền? Như Lai nay đã chứng được minh giác diệu không, thế thì núi sông đất liền, tập khí hữu vi hữu lậu, có còn sanh khởi trở lại hay không?

Phật bảo Phú Lâu Na: Ví như người mê, ở một xóm làng, nhầm lẫn hướng Nam thành hướng Bắc, thì cái mê nầy do mê mà có hay do ngộ mà ra?

Phú Lâu Na bạch Phật: Người mê như vậy, cũng không do nơi mê, cũng chẳng do nơi ngộ. Vì sao? Vì mê vốn không có gốc thì làm sao do nơi mê được? Ngộ chẳng sinh ra mê thì làm sao lại do nơi ngộ?

Đức Phật bảo: Nếu người mê kia, đương lúc đang mê, bỗng có người ngộ chỉ bày cho được tỏ ngộ. Phú Lâu Na, ý ông nghĩ sao? Người ấy vượt qua mê rồi, đối với xóm làng đó, có còn sanh mê lầm nữa không? – Bạch Thế tôn, không.

Phú Lâu Na, mười phương Như Lai cũng đều như vậy. Mê ấy không có gốc rễ, tánh nó rốt ráo là không. Xưa vốn chẳng mê, giống như có mê có giác. Giác ngộ cái mê, mê ấy diệt mất, và cái giác đó cũng không thể sinh ra cái mê.

Cũng như người bị nhặm mắt thấy hoa đốm hư không. Nếu bệnh nhặm đã trừ, hoa đốm hư không biến mất. Bỗng có người ngu, ở chỗ hoa đốm hư không đã diệt rồi kia, mong đợi hoa đốm sanh trở lại. Ông xem ấy là người ngu hay người có trí?

Phú Lâu Na bạch Phật: Vốn trong hư không, không có hoa đốm, chỉ vì hư vọng thấy có sanh diệt. Thấy hoa đốm diệt giữa hư không đã là người điên đảo rồi, mà còn muốn nó sanh ra trở lại, đó thật là kẻ cuồng si. Sao còn phải hỏi người cuồng như thế là ngu si hay trí huệ?

Đức Phật bảo: Ông hiểu như vậy, sao còn hỏi tính diệu giác minh không của Như Lai là có khi nào sinh khởi núi sông đất liền trở lại hay chăng? Cũng như khoáng chất kim loại lẫn trong vàng, khi đã luyện thành vàng ròng rồi thì vàng không trở thành tạp chất kim loại được nữa. Như cây cháy đã thành tro, tro ấy không trở lại thành cây được nữa. Bồ đề niết bàn của chư Phật và các đức Như Lai cũng đều như vậy. 

CHƯƠNG II: SỰ DUNG THÔNG CỦA CÁC ĐẠI CHỦNG

Phú Lâu Na, ông lại hỏi rằng, tánh của đất nước lửa gió vốn viên dung, trùm khắp pháp giới, thế tại sao tánh lửa và tánh nước lại không xâm đoạt lẫn nhau? Ông còn nêu ra hư không và đất liền trùm khắp pháp giới, lẽ ra nó không dung hợp với nhau.

Phú Lâu Na, ví như hư không, bản thể không phải là tổng hợp các tướng, nhưng chẳng ngăn ngại các tướng ấy hiện sinh trong nó. Vì sao như vậy? Phú Lâu Na, ở nơi hư không khi mặt trời lên thì chiếu sáng, khi mây kéo lại thì u ám, khi gió lưu chuyển thì lay động, khi trời tạnh thì trong xanh, khi khí ngưng tụ thì mờ đục, khi bụi nổi thì mù mịt, khi nước lắng trong thì phản chiếu.

Ý ông nghĩ sao? Các tướng hữu vi ở mỗi nơi khác nhau, là nhân đó mà sanh, hay nhân hư không mà có? Nếu như nhân đó mà sanh, thì này Phú Lâu Na, khi mặt trời lên, mặt trời đã chiếu sáng thì mười phương thế giới đều trở thành sắc của mặt trời. Như vậy làm sao giữa hư không còn thấy mặt trời tròn? Nếu là hư không chiếu sáng thì hư không phải tự soi lấy, tại sao lúc giữa đêm mây mù, lại không sinh ra sáng chói?

Nên biết cái sáng đó chẳng phải mặt trời, chẳng phải hư không, cũng chẳng khác hư không và mặt trời. Xét về tướng vốn là vọng, không thể chỉ bày. Như muốn hoa đốm giữa hư không kết thành quả của hư không. Tại sao ông còn hỏi về nghĩa xâm diệt lẫn nhau? Xét về tánh vốn là chân, chỉ là tánh diệu giác minh. Tâm diệu giác minh vốn chẳng phải lửa, chẳng phải nước. Tại sao ông còn hỏi về nghĩa không dung được nhau?

Tánh chân thật diệu giác minh cũng lại như vậy. Nếu phát minh hư không thì có hư không hiện ra. Nếu phát minh đất, nước, lửa, gió, thì mỗi thứ đều hiện ra. Nếu cùng phát minh thì tất cả đều hiện ra. Thế nào là cùng hiện ra? Phú Lâu Na, như trong chỗ có nước hiện ra bóng mặt trời. Có hai người cùng xem mặt trời hiện trong nước. Rồi mỗi người đi về mỗi hướng Đông Tây khác nhau, ắt là họ đều thấy có mặt trời theo mình; theo hai người cùng đi, một về hướng Đông, một về hướng Tây, không có chuẩn đích nhất định. Nên không thể gạn hỏi rằng, mặt trời ấy chỉ là một, tại sao khi mỗi người đi đều có mặt trời đi theo? Mặt trời đã thành hai, tại sao trước kia chỉ hiện ra một? Hư vọng quanh quẩn như vậy, chẳng có gì để làm chứng cứ.

Phú Lâu Na, ông dùng sắc và không khuynh loát, xâm đoạt nhau trong Như Lai tạng, thì Như Lai tạng sẽ cùng theo ông làm sắc, làm không biến hiện khắp cả pháp giới. Thế nên trong ấy, gió thì động, hư không thì tĩnh lặng, mặt trời thì sáng, mây mù thì tối. Chúng sinh mê lầm sống ngược tánh giác, hợp với trần cảnh nên phát ra trần lao và các tướng thế gian.

Như Lai dùng tánh giác diệu minh bất sinh bất diệt hợp cùng Như Lai tạng thì Như Lai tạng chỉ thuần là tánh giác diệu minh, chiếu khắp cả pháp giới. Cho nên trong ấy, một là vô lượng, vô lượng là một, trong cái nhỏ hiện ra cái lớn, trong cái lớn hiện ra cái nhỏ. Đạo tràng bất động biến khắp thế giới mười phương. Pháp thân bao trùm mười phương hư không vô tận. Ở trên đầu một mảy lông hiện ra cõi Bảo Vương. Ngồi trong vi trần mà chuyển đại pháp luân. Diệt trần tướng, hợp tánh giác nên phát ra tánh giác chân như sáng suốt nhiệm mầu mà Như Lai tạng chính là bổn diệu viên tâm.

Chẳng phải tâm, chẳng phải không. Chẳng phải đất, chẳng phải nước, chẳng phải gió, chẳng phải lửa. Chẳng phải mắt, chẳng phải tai mũi lưỡi thân ý. Chẳng phải sắc, chẳng phải thanh hương vị xúc pháp. Chẳng phải nhãn thức giới, như vậy cho đến chẳng phải ý thức giới. Chẳng phải minh, chẳng phải vô minh; chẳng phải hết minh, chẳng phải hết vô minh. Như vậy cho đến chẳng phải lão tử, chẳng phải hết lão tử. Chẳng phải khổ, chẳng phải tập, chẳng phải diệt, chẳng phải đạo. Không phải trí, cũng không phải đắc. Chẳng phải bố thí, chẳng phải trì giới, chẳng phải tinh tấn, chẳng phải nhẫn nhục, không phải là thiền định, không phải trí tuệ, cũng không phải ba-la-mật-đa. Như thế cho đến chẳng phải Như Lai, chẳng phải A La Hán, Chánh biến tri. Không có đại niết bàn, chẳng có thường lạc ngã tịnh. Do đó đều chẳng phải là các pháp thế gian và xuất thế gian. Ấy chính là bản nguyên vi diệu sáng suốt của Như Lai tạng.

Tức là tâm, là không. Tức là đất, là nước gió lửa. Tức là mắt, là tai mũi lưỡi thân ý. Tức là sắc, là thanh hương vị xúc pháp. Tức là nhãn thức giới, cho đến tức là ý thức giới. Tức là minh, là vô minh, tức là chấm dứt minh và chấm dứt vô minh. Như thế cho đến tức là lão, là tử, tức là hết lão tử; tức là khổ, là tập, là diệt, là đạo. Tức là trí, là đắc. Tức bố thí, tức trì giới, tức tinh tấn, tức nhẫn nhục, tức thiền định, tức trí huệ, tức ba-la-mật- đa. Như thế cho đến tức Như Lai, tức Ứng cúng, tức Chánh biến tri. Tức đại niết bàn, tức thường lạc ngã tịnh.  Do vậy nó là các pháp thế gian và xuất thế gian. Tức là Như Lai tạng diệu minh tâm nguyên.

Rời các nghĩa “tức”, “chẳng phải”, mà cũng là “tức” và chẳng phải “tức”. Làm sao chúng sinh trong ba cõi thế gian, cùng với xuất thế gian, hàng Thanh văn Duyên giác có thể đem tâm sở tri mà suy lường Vô thượng bồ đề của Như Lai, dùng ngôn ngữ thế gian để nhập vào tri kiến Phật?

Ví như những cây đàn cầm, đàn sắt, đàn không hầu, đàn tỳ bà, tuy có âm thanh vi diệu nhưng nếu không có ngón tay tài hoa gảy vào thì rốt cuộc cũng không phát ra tiếng. Ông và chúng sinh cũng đều như vậy. Chân tâm giác ngộ quý báu đều viên mãn trong mỗi người. Nhưng khi Như Lai ấn ngón tay thì hải ấn phát ra hào quang, còn các ông chỉ tạm móng khởi tâm thì trần lao liền nổi dậy, do vì không siêng năng cầu đạo giác ngộ vô thượng, chỉ thích nghĩ đến Tiểu thừa, được một ít liền cho là đủ.

Phú Lâu Na bạch: Chân tâm quý báu, thanh tịnh vi diệu, giác ngộ sáng suốt của con cùng với Như Lai vốn là viên mãn không hai. Nhưng xưa con mắc phải vọng tưởng từ vô thủy nên phải ở lâu trong luân hồi. Nay được thánh thừa mà còn chưa đạt chỗ cứu cánh. Như Thế tôn, hết thảy các vọng đều dứt trừ, chỉ có diệu dụng của tánh chân thường. Con xin hỏi Như Lai, tất cả chúng sinh vì nhân gì mà có vọng, tự che tánh diệu minh để chịu chìm đắm như vậy?

Phật bảo Phú Lâu Na: Ông tuy đã trừ được mối nghi nhưng còn những mê lầm chưa dứt sạch. Nay Như Lai sẽ dùng những việc hiện tiền ở thế gian để hỏi ông.

Phú Lâu Na, ông chưa nghe chuyện Diễn Nhã Đạt Đa trong thành Thất La Phiệt hay sao? Buổi sáng anh ta lấy gương soi mặt, bỗng nhiên ưa thích cái đầu trong gương vì nó có thể thấy được lông mày lông mi. Rồi tự trách đầu mình không thể thấy được mặt mày của chính mình nên cho rằng cái đầu mình là giống yêu quái và vô cớ phát điên bỏ chạy. Ý ông thế nào, người ấy vì sao vô cớ phát điên bỏ chạy như vậy?

Phú Lâu Na bạch: Tâm người ấy điên, chứ không có duyên cớ gì khác.

Đức Phật bảo: Tánh diệu giác viên mãn sáng suốt, vốn là diệu minh viên mãn. Nếu đã gọi là vọng thì làm gì có nhân? Nếu đã có nhân rồi thì sao gọi là vọng? Chỉ tự các vọng tưởng xoay vần làm nguyên nhân cho nhau. Theo mê chứa mê, trải qua kiếp số như vi trần. Tuy Phật phát minh nhưng không thể làm cho nó mất tác dụng.

Nguyên nhân mê như vậy là nhân mê mà tự có. Biết mê không có nguyên nhân thì vọng chẳng còn chỗ tựa. Vốn không có chỗ sinh, muốn nó diệt làm gì? Chứng đắc bồ đề cũng như người đang thức mà kể chuyện trong mộng. Dù tâm sáng suốt nhưng bằng nhân duyên nào để lấy được vật trong mộng ra? Huống nữa mê vốn không nhân, vốn không thật có. Như Diễn Nhã Đạt Đa trong thành kia, đâu có nhân duyên gì, tự sợ cái đầu của mình mà bỏ chạy. Bỗng nhiên hết điên, thấy cái đầu chẳng do bên ngoài đưa đến. Dù chưa hết cuồng, cái đầu cũng chưa từng mất.

Phú Lâu Na, tánh vọng tưởng là như vậy. Nguyên nhân của nó do đâu mà tồn tại? Ông chỉ cần không theo sự phân biệt ba thứ tương tục: thế gian, nghiệp quả và chúng sinh. Do ba duyên đã đoạn nên ba nhân không sanh.

Tánh cuồng của Diễn Nhã Đạt Đa trong tâm ông tự hết. Hết tức là tâm bồ đề thù thắng, trong sạch sáng suốt, vốn trùm khắp pháp giới, không từ người khác mà được, nào cần phải nhờ mệt nhọc vất vả tu chứng.

Như có người trong chéo áo mình buộc hạt châu như ý mà không tự biết, đành chịu nghèo khổ đi khắp nơi xin ăn. Tuy thật bần cùng nhưng hạt châu chưa từng mất. Bỗng có người trí chỉ thấy hạt châu liền được sở nguyện tùng tâm, trở nên rất giàu. Bấy giờ mới biết hạt châu quý báu ấy không phải do bên ngoài mà có.

CHƯƠNG III: TÔN GIẢ A NAN CHẤP VÀO NHÂN DUYÊN

Khi ấy, A Nan từ trong đại chúng đứng dậy, đảnh lễ sát dưới chân Phật rồi bạch rằng: Thế tôn dạy khi các nghiệp sát đạo dâm, ba duyên đoạn dứt trừ thì ba nhân không sinh. Tánh cuồng trong tâm của Diễn Nhã Đạt Đa tự hết, hết tức bồ đề. Chẳng phải có được do từ người khác. Đây rõ ràng là nghĩa nhân duyên. Tại sao Như Lai vội bỏ nghĩa nhân duyên?

Chính con cũng do nhân duyên mà được khai ngộ. Bạch Thế tôn, nghĩa nầy chẳng riêng hàng Thanh văn nhỏ tuổi hữu học như chúng con mà ngay các vị trong hội nầy như Đại Mục Kiền Liên, Xá Lợi Phất, Tu Bồ Đề… từ khi theo các vị Bà la môn, rồi nghe lý nhân duyên của Phật, liền phát tâm khai ngộ, chứng được quả vô lậu. Nay Thế tôn dạy bồ đề không do nhân duyên, thì thuyết tự nhiên của nhóm Câu Xá Lê ở thành Vương Xá lại thành đệ nhất nghĩa. Cúi mong đấng đại bi khai mở chỗ mê lầm cho chúng con.

Đức Phật bảo A Nan: Như Diễn Nhã Đạt Đa trong thành, nếu trừ được nhân duyên của tánh cuồng thì tánh không cuồng tự nhiên hiện ra. Lý nhân duyên tự nhiên rốt ráo cũng như vậy.

A Nan, như cái đầu của Diễn Nhã Đạt Đa vốn là tự nhiên. Vốn đã tự nhiên như thế thì có lúc nào mà không tự nhiên. Nhưng vì nhân duyên gì mà tự sợ cái đầu rồi phát điên bỏ chạy?

Nếu cái đầu vốn là tự nhiên, do nhân duyên mà phát cuồng, thì sao lại không do nhân duyên tự nhiên mất đi? Nếu tánh cuồng vốn là tự nhiên, vốn sẵn có tánh cuồng thì khi chưa cuồng, tánh cuồng ở đâu? Nếu tánh chẳng cuồng là tự nhiên, cái đầu vốn không mất, tại sao lại điên cuồng chạy khắp? Nếu nhận cái đầu là vốn có, rõ biết vì phát cuồng mà bỏ chạy thì nhân duyên, tự nhiên đều là hí luận. Thế nên, Như Lai nói khi ba duyên đoạn trừ, đó tức là tâm bồ đề.

Tâm bồ đề sinh ra, tâm sinh diệt diệt mất. Đó chỉ là sinh diệt. Diệt và sinh đều dứt, gọi là vô công dụng đạo. Nếu có tự nhiên, như thế rõ ràng tâm tự nhiên sinh. Khi tâm sinh diệt đã diệt thì đó cũng chỉ là sinh diệt. Phải không sinh diệt mới gọi là tự nhiên.

Như trong thế gian, các tướng hòa hợp với nhau thành một thể. Đó gọi là tánh hòa hợp. Chẳng phải hòa hợp thì gọi là tánh bản nhiên. Bản nhiên chẳng phải là bản nhiên, hòa hợp chẳng phải là hòa hợp. Hòa hợp và bản nhiên đều rời bỏ, ngay cả cái rời bỏ đều chẳng phải. Câu nầy mới gọi là pháp không hí luận.

Bồ đề niết bàn còn cách rất xa, nếu ông không trải qua nhiều kiếp siêng năng tu chứng. Ông tuy ghi nhớ diệu lý thanh tịnh trong mười hai bộ kinh của mười phương các đức Như Lai nhiều như số cát sông Hằng cũng giúp ích cho hí luận mà thôi. Ông tuy luận bàn nghĩa nhân duyên tự nhiên dứt khoát rõ ràng nhưng không thoát khỏi nạn Ma Đăng Già. Sao phải nhờ Phật đảnh thần chú của Như Lai, giúp cho lửa dâm trong tâm Ma Đăng Già dứt sạch, sông ái khô cạn chứng quả A Na Hàm thành rừng tinh tấn trong pháp Như Lai, mới khiến cho ông được giải thoát.

Thế nên A Nan, tuy ông trải qua nhiều kiếp ghi nhớ những pháp bí mật diệu nghiêm của Như Lai cũng chẳng bằng một ngày tu pháp vô lậu, xa lìa hai điều khổ yêu và ghét ở thế gian.

Như Ma Đăng Già trước kia là dâm nữ, nhờ sức của thần chú tiêu trừ ái dục. Nay trong Phật pháp có tên là Tánh tỳ kheo ni. Cô ta với mẹ của La Hầu La là Da Du Đà La cùng biết rõ nhân đời trước. Biết trải qua nhiều đời do tham ái nên khổ. Bởi một niệm huân tu thiện pháp vô lậu nên người thì ra khỏi sự ràng buộc, người thì được Phật thọ ký. Sao ông còn tự khinh mình mà lưu ngại trong cái thấy, cái nghe?

A Nan và đại chúng nghe Phật chỉ dạy, nghi lầm tiêu trừ, tâm ngộ thật tướng, thân ý nhẹ nhàng, được điều chưa từng có.

A Nan lại thương khóc, đảnh lễ sát dưới chân Phật, quỳ gối chắp tay mà bạch Phật rằng: Đức Vô Thượng Đại Bi Thanh Tịnh Bảo Vương khéo dùng phương tiện khai mở tâm chúng con, hay dùng các phương tiện nhân duyên như thế để khuyến khích, dẫn dắt chúng sinh mê mờ ra khỏi biển khổ.

Bạch Thế tôn, con nay tuy nghe được pháp âm như thế, biết tánh Như Lai tạng sáng suốt giác ngộ nhiệm mầu, trùm khắp mười phương, hàm chứa các cõi bảo nghiêm thanh tịnh giác ngộ vi diệu trong mười phương quốc độ của chư Phật. Như Lai còn trách con nghe nhiều không có công đức, không bằng tu tập. Nay con như kẻ lang thang, bỗng được Thiên vương ban cho ngôi nhà đẹp. Tuy được ngôi nhà lớn, nhưng phải có cửa mới vào nhà được.

Cúi mong Như Lai mở lòng đại bi, chỉ dạy cho chúng con và những người còn tối tăm trong hội chúng, từ bỏ pháp Tiểu thừa, nhận được con đường phát tâm tu tập đi đến vô dư niết bàn của Như Lai. Khiến cho hàng hữu học, biết cách nhiếp phục tâm phan duyên từ trước, được pháp tổng trì, chứng nhập tri kiến Phật. A Nan bạch như thế rồi, năm vóc gieo sát đất. Hội chúng nhất tâm trông chờ đức Phật từ bi chỉ dạy.

CHƯƠNG IV: HAI NGHĨA QUYẾT ĐỊNH

TỊNH HÓA NGŨ TRƯỢC & MỞ GÚT CÁC CĂN

Khi ấy, Thế tôn thương xót hàng Thanh văn, Duyên giác trong chúng hội đối với tâm bồ đề chưa được tự tại, và những chúng sinh sau khi Phật đã diệt độ trong đời mạt pháp phát tâm bồ đề nên khai thị con đường tu hành thượng thừa vi diệu.

Phật bảo A Nan và đại chúng rằng: Các ông quyết định phát tâm bồ đề, đối với pháp tam-ma-đề vi diệu của chư Phật Như Lai mà không sanh lòng mệt mỏi, thì trước tiên phải rõ hai nghĩa quyết định lúc mới phát tâm. Thế nào là hai nghĩa quyết định lúc mới phát tâm?

A Nan, nghĩa thứ nhất là nếu các ông muốn xả bỏ pháp Thanh văn, tu Bồ tát thừa, thể nhập tri kiến Phật thì nên xét kỹ nhân địa lúc phát tâm và quả địa khi giác ngộ là đồng hay khác.

A Nan, nếu ở nhân địa, dùng tâm sanh diệt làm nhân tu tập chính để cầu quả Phật thừa không sanh không diệt thì chỗ ấy không bao giờ có. Do nghĩa đó, ông nên thấy rõ các pháp có thể tạo tác trên thế gian đều theo sự biến diệt. A Nan, ông xem các pháp có thể tạo tác trên thế gian, có pháp nào mà không hoại diệt? Nhưng ông hoàn toàn không nghe hư không hoại diệt. Vì sao vậy? Vì hư không chẳng phải là pháp có thể tạo tác. Do đó trước sau trọn không hoại diệt.

Trong thân ông tướng cứng là đất, tướng ướt là nước, hơi nóng là lửa, lay động là gió. Do bốn thứ ràng buộc nầy phân chia tâm giác ngộ sáng suốt vi diệu vắng lặng viên mãn trùm khắp của ông thành ra cái thấy nghe hay biết. Trước sau tạo thành năm lớp vẩn đục.

Thế nào là vẩn đục? A Nan, ví như nước trong, vốn sẵn là thanh khiết. Lại như các thứ bụi đất tro cát, vốn là chất ngăn ngại. Hai thể chất ấy vốn đã như vậy, không hợp với nhau. Có người thế gian lấy bụi đất bỏ vào nước trong. Trạng thái khuấy trộn đó gọi là vẩn đục. Năm lớp vẩn đục của ông cũng giống như vậy.

A Nan, ông thấy hư không biến khắp mười phương thế giới nhưng không thấy phân ra hư không và tánh thấy. Tuy có hư không mà không có thực thể, có tánh thấy mà không có tánh biết. Hai bên đan dệt với nhau mà thành. Đây là lớp thứ nhất, gọi là kiếp trược.

Thân ông hiện bám lấy tứ đại làm tự thể nên cái thấy nghe hay biết bị ngăn ngại. Trở lại làm cho các thứ đất nước lửa gió thành ra có cái hay biết. Các thứ đó đan dệt nhau, hư dối mà thành. Đây là lớp thứ hai gọi là kiến trược.

Lại nữa, trong tâm ông do sự học tập nhớ biết mà tánh phát ra thấy biết. Dung nạp sáu trần, rời tiền trần thì không có tướng, rời cái biết thì không có tánh. Những điều đó đan dệt nhau hư dối mà thành. Đây là lớp thứ ba gọi là phiền não trược.

Lại nữa, tâm ông sớm chiều sanh diệt không ngừng. Cái thấy biết thì cứ muốn lưu mãi ở thế gian mà nghiệp báo thì luôn luôn vận chuyển đổi dời từ cõi nầy sang cõi khác. Những điều đó đan dệt nhau hư dối mà thành. Đây là lớp thứ tư gọi là chúng sinh trược.

Tánh thấy nghe của các ông vốn không khác, nhưng do các tiền trần cách trở nên trở thành khác biệt. Trong tánh thì biết nhau nhưng trong tác dụng thì trái nghịch nhau. Cái đồng cái khác mất hẳn chuẩn đích, cùng đan dệt nhau, hư dối mà thành. Đây là lớp thứ năm, gọi là mạng trược.

A Nan, nay ông muốn cho cái thấy nghe hay biết của mình, quay về khế hợp với thường lạc ngã tịnh của Như Lai, thì trước hết ông phải xác định cái gì là cội gốc sanh tử, rồi nương vào tánh không sanh không diệt, rỗng lặng trùm khắp để thành tựu. Dùng cái vắng lặng để xoay chuyển các thứ sanh diệt hư vọng trở về bản giác, được tánh giác sáng suốt không sanh diệt làm tâm tu nhân. Sau mới thành tựu quả địa tu chứng.

Như lắng nước đục bằng cách để yên trong bình chứa. Lắng yên mãi không lay động, đất cát lắng xuống, nước trong hiện ra. Gọi là ban đầu hàng phục khách trần phiền não. Gạn bỏ đất bùn chỉ còn nước trong gọi là dứt hẳn căn bản vô minh. Tướng sáng suốt tinh thuần, tất cả đều biến hiện mà không do phiền não, đều hợp với đức thanh tịnh vi diệu của niết bàn.

Nghĩa thứ hai, các ông chắc chắn muốn phát tâm bồ đề thì phải sanh tâm đại dõng mãnh với Bồ tát thừa, quyết định rời bỏ các tướng hữu vi. Ông nên xét rõ cội gốc phiền não. Từ vô thủy đến nay những thứ vô minh phát nghiệp nhuận sanh là do ai làm ai chịu?

A Nan, ông tu đạo bồ đề, nếu không quán sát rõ cội gốc phiền não thì không thể biết được căn trần hư vọng điên đảo ở  chỗ nào. Chỗ điên đảo còn không biết, làm sao hàng phục để thủ chứng quả vị Như Lai?

A Nan, ông xem người muốn mở các gút buộc trong thế gian, nếu không thấy chỗ gút thì làm sao mở? Nhưng chẳng nghe ai nói hư không bị ông phá vỡ bao giờ. Vì sao vậy? Vì hư không chẳng có hình tướng nên chẳng có thắt mở. Như hiện nay sáu thứ mắt tai mũi lưỡi thân ý làm mai mối cho giặc, tự cướp của báu trong nhà. Do đây mà chúng sinh trong thế giới từ vô thủy phát sinh sự ràng buộc, không thể thoát khỏi các hiện tượng thế gian.

A Nan, tại sao gọi là chúng sinh và thế giới? Thế là dời đổi, giới là phương hướng. Nay ông nên biết Đông, Tây, Nam, Bắc, Đông nam, Tây nam, Đông bắc, Tây bắc, trên, dưới là giới; quá khứ, vị lai, hiện tại là thế. Phương vị có mười, số lưu chuyển có ba. Tất cả chúng sinh đan dệt hư vọng mà thành. Sự dời đổi trong thân và thế giới gắn bó với nhau.

Tuy tánh của thế giới dù có sự thiết lập mười phương, định vị rõ ràng nhưng thế gian chỉ thấy phương Đông, phương Tây, phương Nam, phương Bắc; còn phương Trên phương Dưới không có vị trí rõ ràng và ở giữa cũng không có phương vị nhất định.

Số bốn đã rõ, nhân với số thế. Ba lần bốn, bốn lần ba thành ra mười hai. Nhân cho ba lớp, mười thành trăm, thành ngàn. Tổng quát trước sau trong lục căn, mỗi căn có một ngàn hai trăm công đức.

A Nan, trong sáu căn đó, ông lại khẳng định điểm mạnh điểm yếu. Như nhãn căn xem thấy phía sau tối, phía trước sáng; phương trước hoàn toàn sáng, phía sau hoàn toàn tối. Nhìn qua lại hai bên, chỉ được hai phần ba. Tóm lại, công năng của nhãn căn không được hoàn toàn. Trong ba phần công đức, một phần không có nên biết nhãn căn chỉ có tám trăm công đức.

Như nhĩ căn nghe khắp cả mười phương không sót. Động thì giống như có xa có gần, tĩnh thì không ngằn mé nên biết nhĩ căn viên mãn một ngàn hai trăm công đức.

Như tỷ căn biết ngửi thông cả lúc thở ra thở vào. Có ra có vào nhưng gián đoạn ở khoảng giữa. Xét kỹ tỳ căn ba phần khuyết một nên biết tỷ căn chỉ có tám trăm công đức.

Như thiệt căn có thể diễn nói về trí thế gian và xuất thế gian. Lời nói có phần hạn nhưng lý thì vô cùng nên biết thiệt căn viên mãn một ngàn hai trăm công đức.

Như thân căn biết sự xúc chạm, biết các cảm xúc khó chịu và dễ chịu. Khi tiếp xúc thì biết, khi rời ra thì không. Rời ra chỉ một, hợp lại thành hai. Xét kỹ thân căn ba phần khuyết một nên biết thân căn chỉ có tám trăm công đức.

Như ý căn âm thầm dung nạp tất cả các pháp thế gian và xuất thế gian trong mười phương ba đời. Dù thánh hay phàm, không pháp nào mà không bao dung đến tột cùng ngằn mé, nên biết ý căn viên mãn một ngàn hai trăm công đức.

A Nan, nay ông muốn ngược dòng ái dục sinh tử, quay ngược lại các căn lưu ngại đến chỗ không sinh diệt. Ông nên xét trong sáu căn hiện đang thọ dụng này. Căn nào hợp, căn nào ly. Căn nào sâu, căn nào cạn. Căn nào viên thông, căn nào không viên mãn? Nếu ngay nơi đây ngộ được căn tánh viên thông, ngược với dòng nghiệp hư vọng đan dệt từ vô thủy kia mà được tánh viên thông, thì đối với việc tu tập ở các căn không viên thông, sẽ có hiệu quả gấp bội, một ngày bằng một kiếp.

Nay Như Lai đã chỉ rõ sáu căn vắng lặng sáng suốt viên thông, vốn đầy đủ công đức như vậy. Tùy ông xét kỹ căn nào có thể nhập đạo, Như Lai sẽ giảng rõ giúp ông tiến bộ hơn.

Mười phương Như Lai đối với mười tám giới, mỗi giới tu hành đều được viên mãn vô thượng bồ đề. Trong các giới đó, không có cái nào hơn kém. Chỉ vì căn cơ ông còn thấp kém, chưa thể ở trong trí huệ viên mãn tự tại, nên Như Lai mới giảng nói khiến cho ông chỉ cần đi sâu vào một căn. Vào một căn không còn vọng tưởng thì cả sáu căn đồng thời thanh tịnh.

A Nan bạch Phật rằng: Bạch Đức Thế tôn, thế nào là ngược dòng, đi sâu vào một căn, khiến cho sáu căn đồng thời thanh tịnh?

Đức Phật bảo A Nan: Nay ông đã chứng quả Tu đà hoàn. Đã diệt trừ được kiến hoặc về chúng sinh và thế gian trong tam giới, nhưng chưa biết rõ tập khí hư vọng chứa nhóm từ vô thủy trong các căn. Các tập khí ấy phải nhờ tu nhân mới trừ hết được. Huống gì trong đó, còn phải chịu sanh trụ dị diệt và nhiều chi tiết về sanh trụ dị diệt.

Nay ông hãy xem sáu căn hiện tiền là một hay là sáu? A Nan, nếu nói là một thì lỗ tai sao không thấy, mắt sao không nghe, đầu sao không biết đi, chân sao không nói được?

Nếu các căn ấy quyết định là sáu, như nay Như Lai ở trong hội chúng vì ông tuyên dương pháp môn vi diệu. Vậy trong sáu căn của ông, căn nào đến lãnh thọ?

A Nan bạch: Con nghe bằng tai.

Đức Phật hỏi: Tai ông tự nghe thì liên quan gì đến thân và miệng? Tại sao miệng lại hỏi nghĩa lý, thân biểu hiện sự khâm thừa?

Do vậy nên biết, nếu không phải một thì là sáu, nếu không phải sáu thì là một. Cuối cùng các căn của ông, rốt ráo chẳng phải một, chẳng phải sáu.

A Nan nên biết, các căn ấy không phải là sáu, không phải là một. Do từ vô thủy đến nay điên đảo chấp trước nên đối với tánh viên trạm, sinh ra nghĩa một và sáu. Ông đã chứng quả Tu đà hoàn, tuy chấp vào sáu đã tiêu mất nhưng cái chấp một chưa quên. Như bầu hư không, chung hợp với các vật. Hình trạng các vật có khác nên gọi là hư không có khác. Nếu bỏ các vật ra mà quán sát hư không thì nói hư không là một. Hư không đó hà cớ vì ông mà thành đồng hay khác? Huống chi gọi là một hay chẳng phải một. Thế ông nên biết, sáu căn thọ dụng cũng giống như vậy.

Do hai thứ tối sáng hiển bày lẫn nhau, ở trong diệu viên kết dính với tánh trạm nhiên mà phát ra cái thấy. Cái thấy ánh hiện ra thành sắc, kết sắc thành căn. Bổn nguyên của căn là tứ đại thanh tịnh. Nhân đó gọi hình thể của nhãn căn như trái bồ đào. Phù căn tứ trần giong ruổi chạy theo sắc.

Do hai tướng động tĩnh đối chọi lẫn nhau, ở trong diệu viên kết dính với tánh trạm nhiên mà phát ra cái nghe. Cái nghe ánh hiện ra thành tiếng, cuộn tiếng lại thành căn. Bổn nguyên của căn là tứ đại thanh tịnh. Nhân đó gọi hình thể của nhĩ căn là lá sen non. Phù căn tứ trần giong ruổi chạy theo âm thanh.

Do hai tướng thông và bít phát hiện lẫn nhau, ở trong diệu viên kết dính tánh trạm nhiên mà phát ra cái ngửi. Cái ngửi ánh hiện ra thành hương, thu nạp các hương thành căn. Bổn nguyên của căn là tứ đại thanh tịnh. Nhân đó gọi hình thể của tỷ căn như hai móng tay duỗi xuống. Phù căn tứ trần giong ruổi chạy theo hương.

Do vị nhạt và vị khác xen lẫn nhau, ở trong diệu viên kết dính với tánh trạm nhiên mà phát ra cái nếm. Cái nếm ánh hiện ra thành vị, thu nạp các vị thành căn. Bổn nguyên của căn là tứ đại thanh tịnh. Nhân đó gọi hình thể của thiệt căn như mặt trăng khuyết. Phù căn tứ trần giong ruổi chạy theo vị.

Do hai tướng ly và hợp cọ xát lẫn nhau, ở trong diệu viên kết dính với tánh trạm nhiên mà phát ra xúc giác. Cái biết xúc ánh hiện thành xúc, thu nạp các xúc thành căn. Bổn nguyên của căn là tứ đại thanh tịnh. Nhân đó gọi thể của thân căn như cái trống cơm. Phù căn tứ trần giong ruổi chạy theo xúc.

Do hai thứ sinh diệt tương tục lẫn nhau, ở trong diệu viên kết dính với tánh trạm nhiên mà phát ra cái biết. Cái biết ánh hiện thành pháp, thu nạp các pháp thành căn. Bổn nguyên của căn là tứ đại thanh tịnh. Nhân đó gọi là ý tư, như cái thấy trong nhà tối. Phù căn tứ trần giong ruổi chạy theo pháp.

A Nan, sáu căn như vậy do tánh giác minh soi lại tánh minh giác, làm mất tánh sáng suốt, kết dính với cái vọng mà phát ra ánh sáng.

Do đó nay ông rời tối rời sáng thì không có cái thể của thấy. Rời động rời tĩnh thì không có cái nghe. Không thông không bít thì tánh ngửi không phát sinh. Không vị, không nhạt thì tánh nếm không xuất hiện. Không ly, không hợp thì tánh xúc chẳng có. Không diệt không sanh thì cái biết gá chỗ nào?

Ông chỉ cần không theo động tĩnh hợp ly, điềm biến thông tắc, sanh diệt ám minh, mười hai tướng như vậy. Tuỳ theo đó mà nhổ sạch một căn, thoát khỏi dính mắc, hàng phục nó từ bên trong. Hàng phục rồi trở về cội nguồn chân tâm và phát ra tánh sáng suốt vi diệu vốn có. Khi tánh sáng suốt phát minh thì năm mối kết dính kia cũng bị mở sạch. Không do tiền trần khởi lên thấy biết thì cái sáng suốt sẽ không theo căn, chỉ gá nơi căn mà tánh sáng phát ra. Do đó mà sáu căn được dùng thay cho nhau.

A Nan, sao ông không biết trong hội chúng nầy, A Na Luật Đà không có mắt mà vẫn thấy. Rồng Bạt Nan Đà không có tai mà vẫn nghe. Thần nữ Căng Già không có mũi mà ngửi được mùi hương. Ông Kiều Phạm Ba Đề lưỡi khác lưỡi người mà vẫn nếm được mùi vị. Thần Thuấn Nhã Đa không có thân mà vẫn biết xúc chạm; nhờ hào quang của Như Lai ánh ra mà tạm hiện có thân, nhưng bản chất của ông ấy là gió chứ không có thân. Các vị Thanh văn chứng đắc diệt tận định ở trong hội nầy, như Ma ha Ca Diếp ý căn đã diệt từ lâu, không nhờ tâm niệm mà vẫn rõ biết cùng khắp.

A Nan, nay các căn của ông nếu đã nhổ sạch hoàn toàn, ánh sáng bên trong sẽ phát ra. Như thế các phù trần và các tướng biến hóa trong thế gian như nước nóng làm tan băng. Ứng với tâm niệm, hóa thành vô thượng trí giác.

A Nan như người thế gian kia gom cái thấy nơi mắt, nếu bảo nhắm kín thì tướng tối hiện ra. Cả sáu căn đều tối thì đầu và chân đều giống nhau. Người kia lấy tay rờ quanh ngoài thân thể, tuy không thấy được nhưng đã nhận ra đầu và chân rồi thì cái hiểu biết vẫn như nhau. Nếu sáng là duyên cần thiết của cái thấy thì khi tối sẽ thành ra không thấy. Chứ không có ánh sáng mà phát ra cái thấy thì các tướng không thể nào làm mờ bóng tối được.

Căn trần đã tiêu, làm sao tánh giác minh chẳng thành viên mãn và vi diệu?

CHƯƠNG V: NGHE KHÔNG PHẢI LÀ TIẾNG

A Nan bạch Phật rằng: Bạch Thế tôn, như Phật đã dạy, muốn cầu thường trụ, khi ở nhân địa phát tâm tu đạo giác ngộ, phải tương ưng với quả vị.

Bạch Thế tôn, như trong các quả vị Bồ đề, Niết bàn, Chân như, Phật tánh, Am ma la thức, Không, Như Lai tạng, Đại viên cảnh trí; bảy danh hiệu ấy tên gọi tuy khác mà thể tánh thanh tịnh viên mãn vững chắc như kim cương vương, thường trụ bất hoại.

Nếu cái thấy nghe nầy, rời các tướng tối sáng, động tĩnh, thông bít thì rốt ráo không có tự thể. Cũng như tâm niệm, nếu rời khỏi tiền trần thì vốn không thật có. Sao lại đem tâm hoàn toàn đoạn diệt ấy làm nhân tu hành mà mong đạt được bảy quả vị thường trụ của Như Lai?

Bạch Thế tôn, nếu rời sáng tối thì cái thấy rốt ráo là không, như không có tiền trần thì vọng niệm trong tự tánh bị diệt mất; tới lui xoay vần suy nghiệm chính chắn, thấy vốn không có tâm và tâm sở của con. Vậy con lấy gì làm nhân để cầu vô thượng giác? Nếu so với lời nói của Như Lai trước đây, tánh trạm nhiên viên mãn thường trụ, thì thật là trái ngược, rốt ráo cũng thành hí luận, vậy làm sao để nhận ra lời dạy của Như Lai là chân thật? Cúi mong Như Lai rủ lòng đại từ khai ngộ chỗ mê lầm cho chúng con.

Phật bảo A Nan: Ông tuy học rộng nghe nhiều, nhưng mê lầm chưa sạch. Trong tâm chỉ biết suông cái nhân sở tri điên đảo. Cái điên đảo thật trước mắt, còn chưa biết được. Sợ tâm thành của ông chưa được tin phục, nay Như Lai thử đem các việc thế gian để trừ mối nghi cho ông.

Liền khi ấy, Như Lai bảo La Hầu La đánh một tiếng chuông, rồi hỏi A Nan:

– Ông có nghe không?

A Nan và đại chúng đều đáp:

– Chúng con có nghe.

Khi chuông hết ngân, Đức Phật lại hỏi:

– Nay ông có nghe không?

A Nan và đại chúng đều đáp:

– Chúng con không nghe.

Khi ấy La Hầu La lại đánh chuông, Đức Phật lại hỏi:

– Nay ông có nghe không?

A Nan và đại chúng lại đều đáp:

– Chúng con đều có nghe.

Đức Phật hỏi A Nan:

– Thế nào là ông có nghe, thế nào là không nghe?

A Nan và đại chúng đều bạch Phật rằng:

– Nếu chuông đánh lên thì con nghe. Đánh lâu tiếng hết, âm vang đều dứt gọi là không nghe.

Như Lai lại bảo La Hầu La đánh một tiếng chuông nữa và hỏi A Nan rằng:

– Nay tai nghe có tiếng không?

A Nan thưa:

– Dạ có tiếng.

Lát sau tiếng hết, Đức Phật lại hỏi:

– Nay tai nghe có tiếng không?

A Nan cùng đại chúng thưa:

– Dạ không có tiếng.

Lát sau La Hầu La lại đánh một tiếng chuông. Đức Phật lại hỏi A Nan :

– Nay tai nghe có tiếng không?

A Nan cùng đại chúng thưa:

– Dạ có tiếng.

Đức Phật hỏi A Nan:

– Ông cho thế nào là có tiếng, thế nào là không tiếng?

A Nan và đại chúng đều bạch Phật rằng:

– Tiếng chuông được đánh lên, gọi là có tiếng. Đánh lâu tiếng hết, âm vang không còn, gọi là không tiếng.

Đức Phật bảo A Nan và đại chúng:

– Các ông hôm nay sao nói lộn xộn như vậy?

A Nan và đại chúng đều hỏi Đức Phật:

– Vì sao Thế tôn bảo chúng con nói lộn xộn?

Đức Phật bảo:

– Như Lai hỏi ông có nghe không? Các ông đáp: Có nghe. Như Lai hỏi ông có tiếng không? Các ông đáp: Có tiếng. Chỉ cái nghe và cái tiếng mà ông trả lời không nhất định. Như vậy sao không gọi là lộn xộn?

A Nan, khi tiếng hết không còn âm vang, ông cho là không nghe. Nếu thực không nghe thì tánh nghe đã mất giống như cây khô. Khi tiếng chuông lại được đánh lên, làm sao ông nghe được nữa?

Biết có biết không chính là thanh trần hoặc có hoặc không. Chứ tánh nghe kia đâu vì ông mà thành có thành không? Nếu nói tánh nghe thật là không thì ai biết là không?

Do đó A Nan, tiếng trong cái nghe tự có sinh diệt, chẳng phải vì ông nghe có tiếng và không có tiếng khiến ông nghĩ rằng tánh nghe của ông là có, là không. Ông còn điên đảo, lầm cho tiếng là tánh nghe, nên đâu có lạ gì khi gọi là thường là đoạn. Tóm lại, không nên nói rằng rời các tướng động tĩnh, bế tắc khai thông mà nói rằng cái nghe không có tánh.

Như có người ngủ say trên giường. Trong nhà ấy có người giặt áo quần hoặc giã gạo. Trong mộng, người ấy nghe rõ tiếng giã gạo mà lầm cho là tiếng đánh trống hoặc đánh chuông. Khi chợt tỉnh giấc liền biết là tiếng chày giã gạo. Tự nói với gia nhân, lúc trong mộng ta lầm tiếng chày nầy là tiếng trống.

A Nan, người ấy trong lúc chiêm bao, đâu có nhớ những tướng động tĩnh, mở đóng, thông bít. Thân tuy ngủ nhưng tánh nghe không mờ tối. Dù cho thân hình ông có tiêu tan, nhưng làm sao tánh nghe vì ông mà tiêu mất?

Chúng sinh từ vô thủy đến nay mãi chạy theo các thứ sắc thanh, truy đuổi vọng niệm mà chưa từng khai ngộ bản tánh thanh tịnh thường trụ vi diệu. Không theo chỗ thường, chỉ theo sanh diệt, do đó mà sanh mãi và phải tạp nhiễm khi lưu chuyển.

Nếu trừ bỏ sanh diệt giữ tánh chân thường thì tánh sáng suốt chân thường luôn hiện tiền. Các thứ căn, trần, thức tâm phân biệt đều tiêu mất. Tướng của vọng tưởng là trần, thức tình phân biệt là cấu nhiễm. Cả hai đều rời bỏ thì sao không thành Vô thượng trí giác?

(hết quyển 4)