2 Tuyển Tập Dịch Thơ Tuệ Sỹ Của Terry Lee Và Phe X. Bạch | Nguyên Giác
2 TUYỂN TẬP DỊCH THƠ TUỆ SỸ
CỦA TERRY LEE VÀ PHE X. BẠCH
Nguyên Giác
Thơ mộng, uyên bác, thấu suốt Phật lý... Những dòng thơ của Thầy Tuệ Sỹ hiện lên trang giấy như các dãy núi nơi những đỉnh cao ẩn hiện mơ hồ giữa các vầng mây. Do vậy, dịch thơ Thầy Tuệ Sỹ qua tiếng Anh cũng là một công trình lớn, khi phải cân nhắc từng chữ một để giữ được cái thơ mộng, cái uyên bác, và cái nhìn thấu suốt ba cõi sáu đường của một nhà sư thiên tài, độc đáo của dân tộc. Hai dịch giả Terry Lee và Phe X. Bạch đã làm được phần rất lớn trong việc giới thiệu thơ của Thầy Tuệ Sỹ cho các độc giả trong thế giới Anh ngữ.
Cuốn sách đầu tiên nhan đề "Tuyển Tập Thơ Tuệ Sỹ: Selected poems by Tuệ Sỹ" của hai dịch giả Terry Lee và Phe Bach, dày 264 trang, do Lotus Media xuất bản. Sách này song ngữ. Xuất bản trên Amazon từ ngày 22 tháng 11 năm 2023, khi Thầy Tuệ Sỹ còn sinh tiền. Vừa kịp lên mạng. Vì Thầy Tuệ Sỹ viên tịch ngày 24/11/2023. Hiện thời trên Amazon bán ấn bản bìa mềm với giá $5.09 tại:
https://www.amzn.com/dp/B0CP31CLKQ
Lời giới thiệu song ngữ trên Amazon viết, trích phần Việt ngữ: “Tập sách song ngữ này làm để cầu an cho Hoà Thượng Thích Tuệ Sỹ. Thầy là một thiền sư, một vị cao tăng thạc đức, xứng đáng với danh hiệu "Long Tượng", bậc Thầy của nhiều vị Thầy, đầy đủ bi-trí-dũng-nhẫn. Về đời, Thầy dạy chúng con "Một chút phù danh, một chút thế lợi, một chút an nhàn tự tại; đấy chỉ là những giá trị nhỏ bé, tầm thường và giả ngụy, mà ngay có người đời nhiều kẻ còn vất bỏ không tiếc nuối để giữ tròn danh tiết. Chớ khoa trương bảo vệ Chánh pháp, mà thực tế chỉ là ôm giữ chùa tháp làm chỗ ẩn núp cho Ma vương, là nơi tụ hội của cặn bã xã hội", và Thầy đang sống đúng theo lời dặn ấy. Thân giáo, khẩu giáo và ý giáo của Thầy là kim chỉ nam cho chúng con học hỏi, hành trì và tiếp nối.”
Trong khi đó, phần giới thiệu dùng làm bìa sau của sách là của Keith Carmona, một Giảng viên tiếng Anh:
"Người ta nói rằng nhà tù có thể thay đổi một con người, mang đến một góc nhìn mới và việc giam giữ đó hạn chế cả không gian và quyền tự do. Theo một nghĩa khác, nó cũng có thể tập trung tâm trí để suy nghĩ sâu hơn, bộc lộ sự rõ ràng mà việc tiếp xúc với thế giới bên ngoài có thể không làm được. Đối với Hòa thượng Tuệ Sỹ, hai chân lý được thể hiện trong thơ ông: cái đẹp và cái bi kịch, cái trẻ và cái già, cái được biết và cái vô hình. Tuệ Sỹ không bao giờ than phiền hay than thở về cảnh tù đày của mình. Thay vào đó, nỗi buồn cho quê hương và vẻ đẹp của những giấc mơ được đan xen trong những bài thơ của ông để làm sáng tỏ sự phức tạp của con người chúng ta trong cuộc sống này và những bí ẩn ở kiếp sau.
Keith Carmona, Giảng viên tiếng Anh Tú tài Quốc tế, IB program."
Trong tuyển tập song ngữ "Tuyển Tập Thơ Tuệ Sỹ: Selected poems by Tuệ Sỹ" hai dịch giả giải thích trong Lời Dẫn, trang 11-12:
“Chúng con là 2 người con Việt an cư lạc nghiệp ở xứ người, cùng sinh ra ở Việt Nam, nhưng cách nhau 22 năm, và 12 ngàn cây số, vì một người sống ở Sydney, Úc, còn người kia sống ở Sacramento, California, Hoa Kỳ.
“Tuy thế, chúng con có cùng mẫu số chung là ngưỡng mộ, kính trọng và thương yêu Thầy, Hòa Thượng Thích Tuệ Sỹ, về mọi phương diện: đạo và đời. Về đạo, Thầy là một thiền sư, một vị cao tăng thạc đức, xứng đáng với danh hiệu "Long Tượng", bậc Thầy của nhiều vị Thầy, đầy đủ bi-trí-dũng nhẫn. Về đời, Thầy dạy chúng con "Một chút phù danh, một chút thế lợi, một chút an nhàn tự tại; đấy chỉ là những giá trị nhỏ bé, tầm thường và giả ngụy, mà ngay có người đời nhiều kẻ còn vất bỏ không tiếc nuối để giữ tròn danh tiết. Chớ khoa trương bảo vệ Chánh pháp, mà thực tế chỉ là ôm giữ chùa tháp làm chỗ ẩn núp cho Ma vương, là nơi tụ hội của cặn bã xã hội", và Thầy đang sống đúng theo lời dặn ấy. Thân giáo, khấu giáo và ý giáo của Thầy là kim chỉ nam cho chúng con học hỏi, hành trì và tiếp nối.
“Thêm nữa, Thầy còn là một thi sĩ tài hoa. Những bài thơ Thầy viết trước năm 1975, trong tù, hay gần đây đều chứa đầy lòng từ bi và nỗi trăn trở cho số mệnh đất nước và dân tộc. Thơ Thầy chứa nhiều ẩn dụ, những trạng thái cảm xúc gợi nhiều liên tưởng, những tương tác tự truyện với kinh nghiệm sống độc nhất vô nhị, tiếc là có thể nhiều người đọc, nhất là giới trẻ, không hiểu trọn vẹn ý Thầy, nên chúng con mạo muội dịch thơ của Thầy sang tiếng Anh để cho lớp trẻ ở Hải ngoại hiểu thêm tinh hoa của Thầy nói riêng và của dân tộc Việt nói chung. Hy vọng những cố gắng này được nhiều người đọc để hiểu Thầy hơn và càng ngày thương yêu tổ quốc và dân tộc chỉ vì cho "một xã hội hài hòa, an lạc, một dân tộc bao dung nhân ái trong một đất nước thanh bình".
“Khi thấy sức khỏe của Thầy suy sút, chúng con cùng chắp tay cầu nguyện Tam Bảo che chở và hộ trì cho Thầy tiêu tan bách bệnh. Chúng con dịch thêm và kết tập trong một thời gian ngắn nên có thể có thiếu sót, nhưng mong muốn dâng lên để cầu an cho Thầy. Nếu có công đức nào, chúng con nguyện xin hồi hướng cho Thầy thêm sức khỏe và sớm hồi phục, để tiếp tục dẫn dắt chúng con trên con đường tu học và phục vụ tha nhân.
Nam mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật.
Terry Lee and Phe X. Bach
Tháng 10 năm 2023.” (hết Lời Dẫn)
.
Trong khi đó, tuyển tập song ngữ nhan đề "Dreams on the peaks of the Mountains" của Terry Lee, dày 476 trang, dịch và giải thích thơ của Thầy Tuệ Sỹ. Sách này in hạn chế để cúng dường, không bán ở mạng, và độc giả có thể được tặng bản PDF. Liên lạc tác giả Terry Lee ở email:
Trong phần Prologue, dịch giả Terry Lee viết, nơi đây người giới thiệu sách xin dịch sang tiếng Việt trích một phần như sau:
“Trong lần xuất bản thứ hai của cuốn sách "Dreams on the peak of the Mountain," tôi đã đổi tên thành "Dreams on the peaks of the mountains."
Ngọn núi (The Mountain), trong tựa đề của lần xuất bản đầu tiên của cuốn sách, ám chỉ dãy núi Trường Sơn, nơi Thầy Tuệ Sỹ đã tâm sự những giấc mơ của mình khi còn sống, nhưng tôi tin rằng, những giấc mơ của Thầy đáng lẽ phải thành mây, rải rác trên mọi ngọn núi ở Việt Nam, như Thầy mong muốn trong di chúc của mình.
Sự hùng vĩ và độc đáo của Trường Sơn đáng lẽ phải trở thành biểu tượng của khát vọng và khả thể cho tất cả những ngọn núi của Việt Nam, phản ánh tinh thần vô biên trong tầm nhìn của Thầy.
Qua bản dịch các bài thơ của Thầy, tôi đã rất xúc động trước tác động sâu sắc của Thầy đối với cả văn hóa Việt Nam và Thiền tông. Thầy đã đan xen các nguyên lý Thiền vào những câu thơ của mình, lấy cảm hứng từ sự giản dị của một dòng suối, sự bình dị của một hạt cải, và thậm chí cả những dấu vết mỏng manh của rêu còn sót lại trên mí mắt.
Cuốn sách này trình bày các bài thơ của Thầy bằng cả bản gốc tiếng Việt và bản dịch tiếng Anh, mang đến cho độc giả một cửa sổ vào thế giới nội tâm phong phú của Thầy. Đối với tập Somniloquies in prison, tôi cũng thêm một bản dịch thơ sang tiếng Việt, cố gắng nắm bắt những sắc thái trong phong cách của Thầy.
Để làm sáng tỏ ý nghĩa của những bài thơ này, tôi đã tập hợp một số bài tiểu luận và bản dịch của Thầy, cùng với những bình luận sâu sắc từ các nhà phê bình, nhà thơ và nhà văn được kính trọng. Bộ sưu tập này phản ánh bề rộng di sản của Thầy, vượt xa thơ ca của Thầy.
Đối với các bài tiểu luận và bình luận này, văn bản tiếng Anh gốc và bản dịch của tôi được phân biệt trực quan bằng các dấu hiệu đường viền bên trái khác nhau: một dòng đôi cho bản gốc và một dòng đơn cho bản dịch của tôi...”
Tiếp theo, dịch giả Terry Lee giải thích về 7 tập trong bản dịch. Các bản dịch và giải thích công phu của Terry Lee cho thấy một nỗ lực rất kỹ lưỡng, sẽ giúp rất nhiều cho những người muốn đọc và nghiên cứu về thơ của Thầy Tuệ Sỹ cả trong tiếng Việt và tiếng Anh.
Nhìn chung, không chỉ là Phật tử, cả hai dịch giả Terry Lee và Phe X Bach đã chứng tỏ được sức làm việc nghiêm túc. Cả hai tuyển tập đều cần thiết trong tủ sách của những người yêu thơ và yêu Thiền Tông nói chung, và cụ thể là yêu kính Thầy Tuệ Sỹ.
