Gửi từ Giám đốc Sở Thông tin Hoa Kỳ. Murrow: Một số thông cảm đối với tình thế tiến thoái lưỡng nan của Mỹ ở Việt Nam đã xuất hiện trong tuần qua, đặc biệt là ở Tây Âu, nhưng hầu hết các bình luận vẫn chỉ trích các chính sách của Mỹ. Hầu như không có thiện cảm nào với chế độ Diệm, ngoại trừ ở Nam Hàn và Philippines, nơi các quan chức coi Diệm là bức tường thành chống cộng duy nhất hiện có. Điều này một phần nào cũng thấy ở Thái Lan. Các tổ chức Phật giáo ở Thái Lan, Miến Điện và Campuchia tiếp tục vận động phản đối cách đối xử của Chính phủ VN đối với Phật tử VN. Đề xuất thống nhất VN của De Gaulle ít thu hút được sự chú ý. Ba tờ báo hàng đầu của Ấn Độ chia rẽ gay gắt, một phản đối và hai ủng hộ.

Từ Đại sứ quán Hoa Kỳ tại VN. Hãy tin rằng sẽ là một sai lầm nếu tôi tới gặp Diệm một lần nữa để yêu cầu Diệm ngăn cản Bà Nhu tuyên bố bất lợi. Tôi đã nói với cả Diệm và Nhu rằng phải bảo Bà Nhu đừng nói nữa. Tôi đã đưa ra quan điểm rõ ràng về chuyện đó. Tôi đoán là họ (Diệm và Nhu) đã cố gắng kiềm chế Bà Nhu mà không được bao nhiêu. Diệm đã trả lời tôi hôm thứ Hai tuần trước rằng Bà Nhu sẽ tổ chức họp báo ở New York như một vấn đề công lý cho chính bà, và ông Diệm đã chấp thuận việc bà làm như vậy. Tôi nói với Diệm rằng điều đó sẽ có ảnh hưởng xấu đến dư luận Hoa Kỳ. Mặc dù tôi tin rằng Diệm và Nhu đã yêu cầu Bà Nhu giữ im lặng nhưng chắc chắn rằng cả hai đều ủng hộ giọng điệu trong các tuyên bố của Bà Nhu. Đây là một trong những điều sai lầm căn bản đối với gia đình họ Ngô; họ ưa thích trả thù những lời xúc phạm cũ, thế là gây dư luận xấu hơn. Chúng tôi đang sử dụng bức điện tín của bạn (Ngoại Trưởng Rusk) để cho họ đọc nội dung nghị quyết của Thượng nghị sĩ Frank Church (3) và đang

// Bản ghi nhớ do Giám đốc Tình báo Trung ương (John McCone) biên soạn. Đại sứ Lodge và Phó Đại sứ Trueheart tin rằng cuộc chiến không thể thắng với chế độ Diệm, thời gian không còn nhiều, việc cắt viện trợ sẽ gây ra tình huống khó lường và không thể kiểm soát được; Đại sứ Lodge cân nhắc tiến hành đảo chính thông qua Tướng Trần Văn Đôn với MACV. Đại sứ có thẩm quyền đảm nhận việc này. Đại sứ cảm thấy rằng nếu kế hoạch như vậy bị Diệm/Nhu làm thất bại và do đó thất bại, Hoa Kỳ sẽ phải đối mặt với việc bị mời ra khỏi Nam VN. Nỗ lực ban đầu phải hủy bỏ khi kích động một cuộc đảo chính dựa trên hy vọng hơn là thực tế với các tướng Nam VN. Nỗ lực này đã bị Nhu phát hiện, khiến Mỹ rơi vào thế yếu. Việc cắt viện trợ Lực lượng Đặc biệt của Đại tá Lê Quang Tung có lẽ sẽ không ảnh hưởng gì đến một phần hoạt động tích cực của Nhu trong lĩnh vực chính trị. Chúng ta phải lưu ý rằng chúng ta đã không thành công trong một loạt nỗ lực kéo dài nhằm thuyết phục Diệm tự do hóa chế độ.

Thư của Đại sứ Hoa Kỳ tại VN. Tôi [Lodge] yêu cầu bạn [Rusk] đích thân trao lá thư này tận tay Tổng thống Kennedy. Để bảo mật tối đa, tôi tự tay gõ thư này và gửi nó cho bạn qua một người cầm tay. Điều tôi yêu cầu là Tướng Lansdale phải được cử đến đây ngay lập tức để nhận trách nhiệm, dưới sự giám sát của tôi, về tất cả các mối quan hệ của Hoa Kỳ với sự thay đổi chính phủ VN ở đây. Để hoạt động hiệu quả, Tướng Lansdale phải có dàn nhân viên và do đó tôi yêu cầu bổ nhiệm Lansdale phụ trách trạm tình báo CAS trong Đại sứ quán, thay thế cho người đương nhiệm là ông John Richardson. [Mười ngày sau đó] Trong một lá thư gửi Ngoại Trưởng Dean Rusk, ngày 24 tháng 9, Đại sứ Cabot Lodge thông báo với Rusk rằng McCone (Giám Đốc Tình Báo CIA) đã phản đối yêu cầu của Lodge. Lodge nhận xét: “Thật sự đáng tiếc. Nếu yêu cầu của tôi được chấp thuận, tôi tin rằng cuộc đảo chính có thể đã tiến hành xong.”

Cuộc nói chuyện qua điện thoại. McCone (Giám đốc Tình báo CIA) cho biết ông ngày càng lo ngại về báo cáo về khả năng Nhu thực hiện một thỏa thuận với Bắc Việt. McCone nói McCone sẽ nói chuyện với trạm tình báo ở VN rằng hãy tập trung sự chú ý ngay vào vấn đề đó. Đại sứ quán Hoa Kỳ kết luận: “Thompson (cố vấn người Anh của chính phủ VNCH) tin rằng lá bài chủ lực duy nhất của Nhu là yêu cầu Mỹ rút quân khỏi VN. Thompson nói, để có điều đó, Bắc Việt sẽ chịu trả gần như bất cứ giá nào. Thompson hỏi, chúng ta sẽ làm gì nếu Chính phủ VN mời chúng ta rời khỏi VN?”

Từ Đại sứ quán Hoa Kỳ tại VN. Đại sứ Lodge: Đến thăm Diệm là một công việc cực kỳ tốn thời gian, và đối với tôi, dường như có nhiều cách tốt hơn để tôi có thể sử dụng thời gian còn thức của mình. Một là tiếp tục các cuộc gọi ngoại giao của tôi với các thành viên Nội các rất đông và những người cung cấp cho tôi những thông tin thú vị, và tất nhiên, một cách nữa là dành thời gian suy nghĩ. Không đủ thời gian trong ngày để làm mọi việc tôi muốn làm. Hy vọng sẽ có một số nghiên cứu về phản ứng của chúng ta sẽ như thế nào nếu Nhu, trong quá trình thương thuyết với Bắc Việt, yêu cầu Mỹ rời khỏi miền Nam VN hoặc cắt giảm quân số VNCH ào ạt. Đây rõ ràng là lá bài chủ lực duy nhất mà Nhu có được và nó rõ ràng có tầm quan trọng cao nhất. Tôi cũng thấy rõ ràng rằng chúng ta không được rời bỏ VN. Nhưng vấn đề tìm lý do thích đáng để vẫn ở lại VN thì thoạt đầu sẽ là ngượng ngùng, không hề đơn giản.

Thuở còn nhỏ ở làng quê đất Bắc, chúng tôi không biết rõ là thầy ăn chay hay ăn mặn, có vợ, có con hay sống một mình. Chỉ biết thầy trông nom ngôi chùa và thỉnh thoảng chúng tôi thấy thầy đến nhà người dân cúng kiếng, tụng kinh gõ mõ. Lũ trẻ trong làng thường gọi thầy là Thầy Chùa vì thấy thầy ở trong chùa và trông coi ngôi chùa của làng, thấy thầy thỉnh thoảng đi cúng đám, nên có đứa gọi thầy là Thầy Cúng. Cho đến nay nhiều người vẫn lẫn lộn ba vị, Thầy Tu, Thầy Chùa và Thầy Cúng như chúng tôi hồi còn nhỏ không biết phân biệt, cứ nghĩ ba người cũng như một. Nay được biết thêm các từ Đại Đức, Thượng Tọa, Hòa Thượng, Đạo Sư và Thiền Sư nữa. Vậy những chức danh này có gì khác nhau? Nếu muốn nói đến các vị sư ở chùa thì nên dùng từ nào cho chính xác?

Ghi chú của ban biên tập. Tiếp tục và củng cố Ủy ban của Phó Tổng Thống Nguyễn Ngọc Thơ để đàm phán giải quyết vấn đề Phật giáo, nhấn mạnh việc đối xử với các tăng lữ, các chùa cấp địa phương và cấp tỉnh, v.v., trên cơ sở tôn giáo, phi chính trị. Chấm dứt thiết quân luật, kích hoạt lại các bộ dân sự và tổ chức bầu cử Quốc hội càng sớm càng tốt. Nỗ lực thay thế vai trò cố vấn của Nhu đối với Diệm bằng một người Việt Nam mà Diệm có thể tin tưởng. Làm cho rõ rằng Bộ Tư lệnh Lực lượng Đặc biệt Việt Nam (Đại tá Lê Quang Tung) phải trực thuộc Bộ Tổng tham mưu. Các hành động đó sẽ cho thấy một sự tìm kiếm chân thành về một lối thoát để tiếp tục cuộc chiến và sự lãnh đạo của Diệm.

Biên bản buổi họp. Ban đầu Nhóm đọc bản tóm tắt của CIA về tất cả các tin nhắn được gửi đến trong hai ngày qua. Bản tóm tắt được coi là có giá trị đến mức McCone đã được hỏi liệu ông có thể cập nhật nó hàng ngày và đưa vào đó danh sách các chỉ số về sự thay đổi lớn hay không. Ví dụ như có bao nhiêu Phật tử vẫn bị cầm tù; sinh viên, học sinh bị cầm tù; những thay đổi về thiết quân luật, lệnh giới nghiêm, v.v. Bundy mở đầu cuộc họp bằng việc đề cập đến thông điệp của Tướng Harkins trong đó ông nói rằng CS đã thâm nhập sâu vào giới Phật tử và sinh viên. McCone nói rằng CIA có rất ít thông tin cụ thể về vấn đề này. McNamara yêu cầu Nhóm xem xét những gì chúng ta thực sự muốn Diệm làm, nói rằng điều quan trọng là phải liệt kê những điểm này. Ông đề cập đến những điều như việc loại bỏ kiểm duyệt và nới lỏng luật quân sự. Bundy nói thêm rằng những hành động đàn áp quá mức, chẳng hạn như lấy xe vận tải chở hàng loạt người vào tù, cũng cần bị loại bỏ; và Rusk nói thêm rằng cần phải chấm dứt vi

Dự thảo điện văn từ Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ. Mục tiêu trọng tâm của chúng ta vẫn là một miền Nam VN an toàn và độc lập mặc dù, vào một thời điểm nào đó trong tương lai, có thể coi đó là một đất nước thống nhất tự do, độc lập và phi cộng sản. Mục tiêu trọng tâm này là điều đã đưa chúng ta vào miền Nam Việt Nam và việc đạt được mục tiêu đó là điều kiện để chúng ta ra đi. Không ai có thể hạnh phúc hơn chúng ta khi ra đi trong hoàn cảnh đó. Mặt khác là chúng ta không sử dụng lực lượng quy mô lớn để chiếm đóng đất nước VN và tự mình điều hành. Thực tế trung tâm dường như là sự đoàn kết chính trị của người VN, đặc biệt là của giới tinh hoa và các nhóm lãnh đạo, đã tan rã dưới tác động của vấn đề Phật giáo, chính sách báo chí, sự bất mãn của sinh viên và trí thức, cũng như nỗi sợ hãi và mất lòng tin ngày càng tăng trong chính giới lãnh đạo. Diễn biến tiêu cực nghiêm trọng này dường như nhắm vào ông bà Nhu và trong quá trình đó, vị thế của Tổng thống Diệm đã bị suy yếu về mặt chính trị trong nước