V. - con cô Thanh (một
lớn tuổi của mình) mất, tôi không tin, vì cậu ấy còn trẻ quá, mới 27 tuổi. Điều tôi lo hơn nữa, V. là con trai
của cô, được đầu tư cho đi học ở nước ngoài. V. mất khi khóa học còn vài năm, với bao
. Làm sao cô Thanh có thể chịu nổi nỗi đau mất mát này...
Sống với vô thường
Tôi tất tả đến thăm cô khi
gia đình chưa thể đưa V. về nước vì còn nhiều
thủ tục, hoặc vận chuyển thi thể về hoặc thiêu rồi đem di cốt. Cô tiếp tôi, có buồn, tất nhiên, nhưng cô không khóc hoặc
suy sụp theo hướng quá
đau thương. Cô nói “Tội em, còn trẻ mà đi sớm”. Rồi cô và người thân lại bàn bạc chuyện hậu sự cho V.
Quyết định được đưa ra, là cô chú sẽ bay sang Nhật - nơi V. học và tử nạn đột ngột do đột quỵ, trước đó cậu ấy có bệnh tim và hơi thừa cân. “Cô chú sẽ qua đó để làm các
thủ tục hỏa thiêu V., xong đưa về quê làm đám, sau đó gửi di cốt em vô chùa”, cô
kết luận.
Mọi việc cho chuyến đi nhanh chóng được
triển khai, cô chú
lên đường, không phải để chào mừng ngày V. học xong, nhận bằng tốt nghiệp, mà để nhận thi thể,
hỏa thiêu trước khi đưa về nước. Có nỗi đau nào hơn? Tôi tự hỏi, dường như tôi có
cảm giác đau khi đặt mình vào
hoàn cảnh của cô. Tôi không ngăn được nước mắt nhưng không dám khóc
trước mặt cô.
Rồi việc đưa di cốt V. cũng được diễn ra sau hơn 10 ngày cô chú sang Nhật, trong một chuyến bay
đặc biệt, bất ngờ. Lễ tang tại
quê nhà diễn ra như bao lễ tang khác, đầy sẻ chia cho sự mất mát của
gia đình.
Cô đã không khóc vì muốn “để V. ra đi an lòng”. Từ bao giờ cô đã hiểu “sống-chết vốn là điều tất yếu của
cuộc đời này, có ai sinh ra mà không chết”, và “cuộc sống là
vô thường, luôn có những bất trắc xảy ra, không lúc này thì lúc khác
chúng ta phải đón nhận”. Cô nói như đã từng nói với tôi những lúc còn chưa đón nhận hung tin. Tôi biết, giữa nói và
đối diện sự thật về
vô thường ở cô không khác, cô đã nói đi đôi với làm.
Không phải cô không thương con. Có người mẹ người cha nào không thương con, nhất là khi chỉ có
duy nhất một người con. Với người Việt, đa phần đều xem con cái là tương lai của mình, nên con không còn có nghĩa là đoạn mất tương lai,
hy vọng. “Lá vàng chưa rụng, lá xanh đã rụng rồi” là cách người xưa ví von về sự mất mát của những ông bà,
cha mẹ, phải
chứng kiến nỗi đau mất con cháu.
Nếu không có sự chuẩn bị cho điều này, ta sẽ khó
chấp nhận. Chuẩn bị không có nghĩa là nghĩ về rồi
sợ hãi,
lo lắng, mà là biết rõ khả năng có thể xảy đến, và nếu điều đó đến với mình ta sẽ làm gì?
“Cô chú đã tự hỏi điều đó nhiều lần kể từ khi học sống với vô thường”, cô nói. Thực sự, cuộc sống không phải lúc nào cũng diễn ra
đều đặn, theo một trình tự
nhất định - lá vàng rụng rồi tới lá xanh vàng mới rụng sau. Nhiều người cho rằng, chuẩn bị cho những tình huống xấu là không tốt, trong
quan niệm dị đoan của người phương Đông nói chung,
Việt Nam nói riêng, đó là điều kiêng kỵ. Nhưng,
thực chất, đó là cách giúp
chúng ta tiệm cận với
sự thật cuộc sống hơn. Đó chính là tiệm cận với sự thực “vô thường”. Nhiều người vẫn nghĩ,
vô thường chỉ có mất mát, nỗi đau, nhưng
thực ra,
vô thường còn là từ nỗi đau đi ra, tìm lại
hạnh phúc,
niềm tin đã vỡ trước đó.
Trong
quan niệm của mình, cô Thanh tin vào sự
luân hồi nên việc mất đi của một ai đó, theo cô “họ thay lớp áo cũ, đã mục để
tiếp tục sống với một
hình tướng tốt hơn, khỏe hơn”. Tôi chưa
chứng nghiệm được việc “thay áo” đó nhưng cảm nhận rằng,
niềm tin ấy giúp mình bình yên hơn khi
đối diện với cái chết, với những biểu hiện
vô thường theo hướng mất mát.
Nhìn kỹ để bước qua
Con người ta luôn sợ cái chết và mất mát, thậm chí cả khi nó chưa đến với mình. Vì thế, dễ bấn loạn hoặc đánh rơi
bình an ngay khi đang sống trong vùng
an toàn. Những ngày cuối tháng 7-2020, dịch bệnh Covid-19 đã bùng lên ở Đà Nẵng sau đó lan ra tới 15 tỉnh thành,
đến nay vẫn chưa biết nguồn lây.
Tình hình dịch bệnh
phức tạp và nguy hiểm,
đến nay, 14-9,
Việt Nam có 1.063 ca nhiễm Covid-19, 35 bệnh nhân
tử vong.
Tuy nhiên, việc
lo lắng,
sợ hãi thái quá cho bệnh dịch lại là điều mà nhiều người mắc phải, khiến chất lượng sống của mình giảm xuống.
Rối loạn lo âu (anxiety disorders) là một
triệu chứng bệnh lý được nhắc đến trong y khoa. Theo đó, có đến 11 biểu hiện của bệnh này như
lo lắng nhiều quá, bồn chồn, dễ bị kích động, dễ bị cáu gắt, khó ngủ hoặc ngủ không ngon giấc, có những nỗi sợ
không giải thích được, hoảng loạn…
Nguyên nhân của chứng
rối loạn lo âu bắt nguồn từ việc người ta không dám
chấp nhận những
sự thật về những “bất như ý” của cuộc sống. Lẽ ra,
con người cần được học điều này kỹ càng hơn để có thể sống nhẹ nhàng nhất có thể, nhưng vì kiêng kỵ, không ai nhắc tới.
Sống với
vô thường khi đó không hề là
bi quan, ngược lại rất
tích cực. Người sống với
vô thường sẽ bản lĩnh hơn khi
đối diện với
bất như ý,
đồng thời tư duy tích cực hơn khi những
bất như ý đến.
Cụ thể, ví dụ, khi dịch bệnh xảy ra, họ sẽ không sợ và còn nghĩ đến: rồi đây,
sớm muộn gì nó cũng sẽ qua đi. Điều quan trọng là lúc này mình cần làm gì để sống chung,
vượt qua tình trạng này một cách tốt nhất.
Lúc dịch bắt đầu
trở lại TP.Đà Nẵng, khi 80.000 người du lịch ở đây đang
lo lắng di tản, nhiều người khác còn trốn cách ly trong khi đang ở trong tâm dịch. Họ lo sợ, cũng phải, nhưng giá như họ
bình tĩnh hơn để xem nên làm gì tốt nhất lúc này. Cách ly có phải là nguy hiểm không? Nếu hiểu, họ sẽ thấy đó mới là
an toàn, cho mình và
cộng đồng, vì từ đó nếu có bệnh sẽ được
điều trị kịp thời, cũng
như không bị lây lan cho
mọi người. Nỗi
sợ hãi đã che mờ
lý trí khiến họ hành động
tồi tệ hơn, như trốn cách ly hoặc khai báo y tế không
trung thực. Hành động này
nuôi dưỡng mầm bệnh (nếu có) và tăng nguy cơ lây nhiễm theo hướng mất
kiểm soát.
Với người học thiền, ai cũng nắm được
ý nghĩa của câu “chiến thắng lớn nhất là chiến thắng chính mình”. Bởi vì, trong mình luôn có những
giới hạn và nỗi sợ. Tôi không thể (làm cái này, cái nọ), tôi sợ (điều này, điều kia)… đã đóng khung
bản thân mình lại.
Có lẽ câu hỏi, tôi nên làm gì tốt nhất trong lúc này (
hiện tại mà tôi đang
trải qua) là chìa khóa giúp mình
tháo gỡ những nỗi sợ - bức tường ngăn mình đi về phía
bình an hơn.
Thêm nữa, cần
quán niệm lời Phật dạy, “cái gì có tướng là hư hoại”, như trong kinh
Kim cang, Ngài nhắc:
Tất cả pháp hữu vi,