CHÙA VÀ BAN QUẢN TRỊ
Minh Mẫn
Chùa thành lập BQT là một hình thức mới lạ, chưa từng được biết trong giới Thiền môn.
Khi xã hội tiến nhập vào một tổ chức chặt chẻ, tất cả mọi sinh hoạt ngành nghề đều được vào khuôn khổ với nhiều danh xưng như “hợp tác xã, Tổ hợp, công ty, hội đoàn…”
Đất nước ta,Tôn giáo là một thành viên của Mặt trận; trong Mặt trận gồm nhiều hội đoàn như hội phụ nữ, các giai cấp, tầng lớp xã hội, dân tộc, tôn giáo và người Việt Nam định cư ở nước ngoài…
Truyền thống xa xưa, nhất là thời phong kiến, quân chủ, Phật giáo nói chung và các Thiền môn, giới Tăng lữ là một tổ chức sinh hoạt thoát tục, song hành với các sinh hoạt xã hội và nằm bên lề cuộc sống.
Khi chưa thống nhất đất nước, vào những năm phía Bắc dồn lực lượng cho chiến tranh, nhất là vào thập niên 1945 – 1954 về sau,các nhà máy, xí nghiệp, hợp tác xã…được điều hành bằng chủ tịch, giám đốc, phó giám đốc,quản lý, người dân vẫn còn xa lạ cụm từ BQT. Nhà chùa như Quán Sứ, chùa Một cột tồn tại như những biểu tượng; ông Từ giữ các chùa cổ do thương binh phục viên nhang khói; nghĩa là chùa không có Tăng.
Sau khi thống nhất đất nước, vào những năm giao thương mở rộng, cấm vận được giải tỏa , công ty xí nghiệp và các ngành nghề phát triển, công nhân đông, nhất là những công ty do nước ngoài đầu tư, có quy chế rõ ràng, theo tổ chức quốc tế, việc điều hành nội bộ không còn giống những thời xa xưa như chuyện nội bộ trong khu phố. Hành chánh sự nghiệp đào tạo nhân viên Quản trị, Quản lý, bắt đầu hiểu giá trị đi vào nề nếp, điều hành và phát triển của vai trò đó.
Để hiểu rõ tầm quan trọng của Quản trị và Quản lý, mới hiểu tại sao các chùa ngày nay được chỉ đạo thành lập BQT.
Quản trị và Quản lý có nhiệm vụ điều hành và phát triển trong một tổ chức.Quản trị lên kế hoạch phát triển còn Quản lý là tập trung triển khai kế hoạch. Về cơ bản, quản trị bao gồm: lãnh đạo, lập kế hoạch, kiểm soát. Người quản trị là người đóng vai trò lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo và kiểm soát nhân sự, tài chính, vật chất. Trong các doanh nghiệp, ban quản trị còn được biết đến với tên gọi: Ban điều hành hoặc Ban quản lý cấp cao, bao gồm các chức vụ như Chủ tịch Hội đồng Quản trị, Tổng giám đốc, và chức vụ cấp cao khác. Kỹ năng người quản trị là kỹ năng hoạch định, kỹ năng giải quyết các vấn đề,…
Tóm tắt là vậy, nhưng trong một ngôi chùa không nhất thiết phải làm như vậy.Dĩ nhiên buổi đầu đưa ra thành lập BQT nội bộ chưa quen nên lúng túng, khó chịu. Thậm chí không muốn ai phải xen vào quản lý việc điều hành nội bộ của chùa mà hàng ngàn năm tự nó vẫn ổn định.
Khi kinh tế phát triển, thị trường tự do mất trật tự, ngoài các công ty xí nghiệp được quản lý thì các tổ chức kinh doanh tư nhân vẫn vượt qua sự kiểm soát của nhà nước, sanh ra lắm tệ nạn.
Cuộc sống người dân phát triển, Tôn giáo nói chung cũng có phần khởi sắc.Phật giáo cũng như các Tôn giáo, ngoài sự đóng góp của tín đồ trong nước, cũng có sự hỷ cúng từ mạnh thường quân nước ngoài, cơ sở vật chất thay đổi diện mạo; đời sống Thiền môn từ đó cũng đa dạng.Tuy điều kiện vật chất sung túc, các Thiền phái vẫn giữ được Tăng phong đạo cách như Thiền phái Trúc Lâm của đại lão HT T. Thanh Từ và một số các chân Tăng sống đúng giới hạnh của mình.
Bất cứ thời đại nào, tổ chức Tôn giáo, xã hội nào cũng không tránh khỏi một số cá nhân ô tạp, lạm dụng phương tiện sống thỏa mãn theo dục tính của bản năng.Chính vì thế trong nội bộ Phật giáo đã từng xảy ra tai tiếng khi bị phanh phuivề tiền bạc, sắc dục, biến chùa thành động dâm loạn…Có Tăng sĩ trẻ từng khoe xe sang, đồng hồ xịn, cellphone đời mới, bồ bịch….Hàng trăm triệu đặt cọc mua xe hơi đời mới phải hủy khi bị xã hội phát hiện…có những cơ sở tự viện xây xong lại đập bỏ theo đua đòi lối kiến trúc chùa khác bắt mắt hơn. Xài tiền vô tội vạ. Tiền nhiều để làm gì? cứ thế mà sống tha hóa sa đọa, vì không ai kiểm soát!
Ngày 3-10-2023, Hòa thượng Thích Thiện Nhơn, Chủ tịch Hội đồng Trị sự GHPGVN đã ký ban hành quy chế hoạt động Ban quản trị cơ sở tự viện của GHPGVN nhiệm kỳ (2022-2027).
Ban quản trị cơ sở tự viện viết tắt BQT là tổ chức hành chính, điều hành, quản lý trực tiếp mọi mặt hoạt động Phật sự tại cơ sở tự viện.
Tuy là một tổ chức theo hình thức hành chánh nhưng áp dụng theo tinh thần dân chủ, Giới luật; Tuân thủ Hiến chương của Giáo hội và pháp luật Nhà nước.
Trong một tự viện có đông Tăng chúng, BQT giúp điều hành nội tình đi vào nề nếp. Nếu nhất Tăng nhất tự, vẫn được tín đồ tham gia thành lập BQT để tránh tình trạng lạm quyền, tuy nhiên, chùa được truyền thừa từ Tổ thầy, vẫn bị BTS Tỉnh dùng quyền uy cài người của mình vào BQT để lấn quyền quản lý ngoài ý muốn của bổn tự. Chẳng hạn chùa Long Hưng ở An Giang, ông trưởng BTS PG Tỉnh An Giang, T.Thiện Thống ngang nhiên đưa người của mình vào thành lập BQT.
Tuy không được sự đồng thuận của chư Tăng bổn tự, bất mãn này ai có thẩm quyền giải quyết? Việc lạm quyền gây bất mãn Tăng ni không chỉ tại An Giang mà còn nhiều Tỉnh thành khác, trong đó có Kiên Giang.
Khi ra quyết định quy chế thành lập BQT chùa, HT chủ tịch HĐTS vẫn để kẽ hở cho những lạm quyền thao túng, khuyết điểm này thuộc về ai chịu trách nhiệm???
BQT giúp cho giảm bớt một số tiêu cực trong Thiền môn, nhưng lại sanh ra những tiêu cực lạm quyền khác. Người đứng đầu GH giải quyết thế nào?
MINH MẪN
30/6/2025
___________________________
795 Thông tư hướng dẫn thành lập Ban Quản trị cơ sở tự viện của GHPGVN
