GIÁO HỘI PHẬT GIÁO VIỆT NAM THỐNG NHẤT
Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất (viết tắt là GHPGVNTN) là một trong những tổ chức Phật giáo tại Việt Nam và trong cộng đồng người Việt hải ngoại.
Lịch sử thành lập
Giáo hội hình thành trong cuộc đấu tranh đòi bình đẳng tôn giáo năm 1963 dưới thời Đệ nhất Cộng hòa ở miền Nam Việt Nam. Vì chính sách nhiều người cho là ưu đãi Công giáo của chính phủ Ngô Đình Diệm, Phật tử miền Nam Việt Nam đã xuống đường đông đảo ủng hộ Phật giáo ở Huế, Đà Nẵng và Sài Gòn. Sự kiện Phật Đản năm 1963 khi Phật tử ở Huế khai trương cờ Phật giáo ngày 8 tháng 5 bất chấp lệnh cấm treo cờ là ngòi thuốc nổ cho một chuỗi xung đột liên tục giữa chính quyền và các hội đoàn Phật giáo. Nhiều vụ vây chùa và bắt bớ tăng ni xảy ra trong cơn "Pháp nạn". Đến ngày 11 tháng 6 thì Hòa thượng Thích Quảng Đức tự thiêu tại Sài Gòn để phản đối chính sách bất bình đẳng của chính phủ. Sự kiện này gây chấn động khắp trong và ngoài nước khiến chính phủ Ngô Đình Diệm bị mất tín nhiệm. Năm tháng sau phe quân nhân đảo chính. Tổng thống Ngô Đình Diệm bị giết.
Trong thời gian sôi động đó Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất chính thức khai sanh tháng 1 năm 1964 nhằm quy tụ các hội đoàn, tông phái Phật giáo về một mối. Đại đa số các tổ chức Phật giáo miền Nam và miền Trung thuộc Phật giáo Đại thừa (Bắc tông) lẫn Phật giáo nguyên thủy (Nam tông) đều gia nhập Giáo hội. Chùa Ấn Quang tại Sài Gòn được chọn làm trụ sở sinh hoạt của Giáo hội.
Vì quan điểm trung lập chính trị, kêu gọi tái lập hòa bình tại Việt Nam, Giáo hội tuy được hoạt động đã gặp nhiều khó khăn với các chính phủ quân sự của tướng Nguyễn Khánh rồi Nguyễn Cao Kỳ trong những năm 1964-1967 và cả sau năm 1968 khi chiến tranh leo thang. Dù trong hoàn cảnh đó Giáo hội hoạt động mạnh trong cả hai lãnh vực Phật sự lẫn xã hội.
Sinh hoạt xã hội
Sinh hoạt dân sự của Giáo hội là một bước tiến lớn trong việc hiện đại hóa Phật giáo Việt Nam trong tinh thần nhập thế. Trường Đại học Vạn Hạnh thành lập năm 1964[1], nhà xuất bản Lá Bối cùng những trường trung tiểu học, cô nhi viện, bệnh xá và các tổ chức thanh thiếu niên Phật giáo là thành quả của Giáo hội. Tổ chức Gia đình Phật tử được đặt dưới quyền điều hành của Tổng vụ Thanh niên thuộc viện Hóa đạo.
Giáo hội cũng gửi đơn lên chính phủ cho thành lập lần đầu tiên trong lịch sử Việt Nam Nha tuyên úy Phật giáo để song hành với Nha tuyên úy Công giáo trong Quân lực Việt Nam Cộng hòa[2].
Phân hóa
Ngay từ giữa thập niên 1960 Giáo hội đã có sự rạn nứt trong giới lãnh đạo. Hàng giáo phẩm ngả thành hai khối: "khối Ấn Quang" và "khối Việt Nam Quốc tự". Khối Ấn Quang (do Thượng tọa Thích Trí Quang và Đại đức Thích Nhất Hạnh lãnh đạo) có khuynh hướng thiên tả nên bị chính quyền Việt Nam Cộng hòa thu hồi giấy phép pháp lý.(xem hình ảnh của nhiếp ảnh gia: Co Rentmeester (Life)) Khối Ấn Quang từ đó hoạt động quyết liệt hơn trong việc ủng hộ Mặt trận Dân tộc Giải phóng Miền Nam [BBT TVHS: điều này không được đúng, yêu cầu BKTT Mở Wikipedia dẫn chứng]. Khối Việt Nam Quốc tự do Hòa thượng Thích Tâm Châu chủ trương thì chọn đường lối đấu tranh ôn hòa hơn[3].(xem trích dẫn)
Thời kỳ 1975-1982
Sau khi Việt Nam Cộng hòa sụp đổ, Giáo hội bị chính quyền Cộng hòa Miền Nam Việt Nam tịch thu các cơ sở. Khối Ấn Quang mặc dù đã ủng hộ Mặt trận Giải phóng cũng không được chính quyền mới chiếu cố. Ngay từ cuối năm 1975 đã có những đụng độ giữa Giáo hội và chính quyền. Mười hai Phật tử và tăng ni đã tự thiêu ở chùa Dược Sư, Cần Thơ để phản đối lệnh cấm treo cờ Phật giáo cùng những điều lệ bó buộc khác[4]. Sang tháng 3 năm 1977 khi nhà nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam trưng dụng Cô nhi viện Quách Thị Trang, Giáo hội Thống nhất phản kháng mạnh mẽ kêu gọi Phật tử xuống đường phản đối. Viện Đại học Vạn Hạnh bị nhà nước buộc phải đóng cửa[5]. Ban lãnh đạo Giáo hội có gửi thư đòi thực thi tự do tôn giáo thì chính phủ phản ứng với lệnh bắt giam sáu thành viên lãnh đạo, trong đó có Hòa thượng Thích Huyền Quang, Thích Quảng Độ và Thích Thiện Minh. Để phản đối hành động "áp bức" này Hòa thượng Thích Đôn Hậu tuyên bố rút ra khỏi Mặt trận Tổ quốc và từ chức đại biểu Quốc hội[6].
Năm 1981, nhằm thống nhất các hệ phái Phật giáo, sau ba năm vận động chính phủ cho thành lập một tổ chức mới mang tên Giáo hội Phật giáo Việt Nam (GHPGVN) làm tổ chức duy nhất đại diện Phật giáo toàn quốc[7]. Theo "Hồ sơ Thống nhất Phật giáo" của Đỗ Trung Hiếu, đảng viên cán bộ được Ban Tôn giáo chính phủ giao nhiệm vụ thực hiện việc hợp nhất Phật giáo thì Giáo hội mới sẽ nằm dưới sự chỉ đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam[8][9].
Một số lãnh đạo của Giáo hội Thống nhất gia nhập tổ chức mới và trở thành lãnh đạo của Giáo hội Phật giáo Việt Nam mới như Hòa thượng Thích Đôn Hậu (Tăng thống GHPGVNTN) làm Phó Pháp chủ kiêm Giám luật GHPGVN đến khi qua đời; Hòa thượng Thích Trí Thủ (Viện trưởng Viện hóa đạo GHPGVNTN) làm Chủ tịch Hội đồng Trị sự GHPGVN đến khi qua đời; Hòa thượng Thích Trí Tịnh (Phó viện trưởng Viện hóa đạo GHPGVNTN) làm Phó Chủ tịch Hội đồng Trị sự GHPGVN, nay là Chủ tịch Hội đồng Trị sự, Đệ nhất Phó pháp chủ GHPGVN.
Tuy nhiên đa số thành viên khác của Giáo hội Thống nhất không chấp nhận tổ chức GHPGVN và bị chính phủ ép giải tán nhưng không qua văn bản chính thức của chính phủ. Ban lãnh đạo Giáo hội bị quản thúc và trụ sở tại chùa Ấn Quang bị giải tỏa. Mất trụ sở và nhân sự Giáo hội Thống nhất ngưng hoạt động hoàn toàn.
Thời kỳ khôi phục
Bước sang thời kỳ Đổi Mới của thập niên 1990 tại Việt Nam, mặc dù Hòa thượng Thích Đôn Hậu lúc đó là Phó pháp chủ kiêm Giám Luật Hội đồng Chứng minh của Giáo hội Phật giáo Việt Nam, nhân danh Tăng thống trụ trì chùa Thiên Mụ của Giáo hội Thống nhất, ông hiệu triệu Phật tử Việt Nam toàn cầu khôi phục lại Giáo hội dưới hiến chương 1964[10].
Hòa thượng Thích Huyền Quang tiếp nhiệm năm 1991 làm Xử lý Viện Tăng thống, năm 2003 được tôn là Đệ tứ Tăng thống lại càng phấn đấu để phục hoạt Giáo hội Thống nhất kể cả việc đối đầu với chính phủ[11].
Giáo hội đòi hỏi toàn quyền hoạt động ngoài sự chỉ đạo của chính phủ[12] nhưng không được. Điển hình là tháng 5 năm 1994 khi giáo hội tổ chức cứu trợ đồng bào tỵ nạn bão lụt miền Tây thì chính quyền ra lệnh bắt phái đoàn gồm 60 tăng ni và 300 Phật tử. Trong vụ này Hòa thượng Thích Quảng Độ bị kết án năm năm, Thượng tọa Thích Không Tánh, Thích Nhật Ban và cư sĩ Nhật Thường bị ba đến năm năm tù.
Vì đã mất cơ sở cũ, Giáo hội lấy tu viện Nguyên Thiều ở Bình Định, nơi trụ trì của Đức Tăng thống và thiền viện Thanh Minh ở Phú Nhuận, nơi trụ trì của Viện trưởng Viện Hóa đạo để điều hành sinh hoạt. Năm 2007 Giáo hội cũng đặt thêm Văn phòng II Hải ngoại tại Hoa Kỳ để điều hành nhiệm vụ ngoài nước[13]. Trụ sở đặt ở chùa Điều Ngự thuộc thành phố Westminster, California[14].
Vào cuối năm 2007, Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất có sự chia rẽ và phân hóa sâu sắc sau Giáo chỉ số 9 và bản Thông bạch được cho là phát đi từ Viện Tăng thống và Viện Hóa đạo, tuy nhiên cho đến nay (11/2008) chưa có văn bản chính thức nào từ viện tăng thống và viện hóa đạo quốc nội công nhận những giáo chỉ và thông bạch trên thực sự có giá trị. Hiện nay tại hải ngoại, phản ứng của đa số tăng ni Phật tử cho rằng Giáo chỉ số 9 là tiếm xưng[15][16]. Nội dung giáo chỉ số 9 và thông bạch xuất hiện vào năm 2007-2008 loại bỏ hầu hết tăng ni Phật tử hải ngoại ra khỏi giáo hội, chỉ còn một vài cơ sở như chùa Diệu Pháp tại California (Thích Viên Lý trụ trì), phòng thông tin Phật giáo quốc tế (do Võ Văn Ái làm giám đốc), chùa Như Lai Colorado (Thích Chánh Lạc), Chùa Pháp Vân (Thích Hộ Giác và Giác Đẳng) và Thích Thiện Tâm ở Canada. Hiện nay thành viên của giáo hội Phật giáo thống nhất trong cũng như ngoài nước đa số đều có gốc hoặc liên hệ đến chùa Di Đà Thập Tháp tại Bình Định và có khuynh hướng tông môn lãnh đạo hơn là giáo hội lãnh đạo, điều này có thể dể dàng nhận thấy qua danh sách thành viên giáo hội được công bố trong thời gian gần đây.
Tổ chức
Giáo hội được chia thành hai bộ phận:
Viện
Tăng thống: trông coi hàng giáo phẩm, có thể coi như ban nội
vụ,
Viện
Hóa đạo: đảm nhiệm liên hệ với Phật tử, tức ban ngoại
vụ.
Hội
đồng Lưỡng viện giám sát cả hai.
Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất từ khi thành lập đến nay đã có năm vị tăng thống.
Đệ
nhất Tăng thống (1964-1973) Hòa thượng Thích Tịnh Khiết (1890-1973)[17]
Đệ
nhị Tăng thống (1973-1979) Hòa thượng Thích Giác Nhiên (1878-1979)[18]
Đệ
tam Tăng thống (1979-1991) Hòa thượng Thích Đôn Hậu (1905-1991)[19]
Đệ
tứ Tăng thống (1991-2008) Hòa thượng Thích Huyền Quang (1919-2008)
Đệ
ngũ Tăng thống (2008- ) Hòa thượng Thích Quảng Độ (1928-
)[20]
Chú thích
1
http://www.nguyenhuynhmai.com/default.asp?FAQID=2160&page=1
2
http://www.vietbao.com/?ppid=45&pid=45&nid=136394
3
Civic Education Service. Two Viet Nams in War and Peace. Washington, DC:
4
Civic Education Service, 1967. Trang 86-87.
5
Dommen, Athur J. The Indochinese Experience of the French and the Americans,
Nationalism and Communism in Cambodia, Laos and Vietnam. Bloomington, IN:
Indiana University Press, 2001. Trang 956.
Dommen,
Athur J. The Indochinese Experience of the French and the Americans, Nationalism
and Communism in Cambodia, Laos and Vietnam. Bloomington, IN: Indiana University
Press, 2001. Trang 956.
6
http://www.hrw.org/reports/1995/Vietnam.htm
7
http://www.asia.msu.edu/seasia/Vietnam/religion.html
8
http://www.thongluan.org/vn/modules.php?name=News&file=article&sid=2934
9
Templer, Rober. Shadows and Wind, A View of Modern Vietnam. New York: Penguin
Books, 1998. Trang 279-280.
10
http://www.hrw.org/reports/1995/Vietnam.htm
11
http://www.hrw.org/reports/1995/Vietnam.htm
12
http://www.hrw.org/reports/1995/Vietnam.htm
13
http://www.queme.net/vie/news_detail.php?numb=846
14
http://www.chuadieuphap.us/tintuc_chuongtrinh/Tcbc_100908.asp
15
xem mục DIỄN ĐÀN THẢO LUẬN
16
http://haitrieuam.com/noidung/
17
http://www.thuvienhoasen.org/danhtang1-giaidoan4-51.htm
18
http://www.quangduc.com/English/figure/17mostvengiacnhien.html
19
http://linhmu.com/httdh.htm
20
Giáo hội bị cấm có tân lãnh đạo”, BBC Tiếng Việt, 17
tháng 8 năm 2008. Truy cập 17 tháng 8 năm 2008.
Nguồn:
Bách
khoa toàn thư mở Wikipedia
http://vi.wikipedia.org/wiki/
Dưới đây là văn bản thành lập Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất:
Ngày
31 tháng 12 năm 1963. TỔNG HỘI PHẬT GIÁO VIỆT NAM và mười
(10) Giáo phái, hội đoàn (gồm các đại biểu Tăng sĩ và
Cư sĩ thuộc Bắc tông, Nam Tông) đã khai mạc đại hội tại
chùa Xá Lợi. Đại biểu đại hội trong 5 ngày thảo luận
và đã đi đến quyết định Thống nhất ĐẠO PHẬT VIỆT
NAM thành một khối đoàn kết duy nhất, với danh xưng: GIÁO
HỘI PHẬT GIÁO VIỆT NAM THỐNG NHẤT và một bản Hiến Chương
gồm hai viện Tăng Thống và Hoà Đạo được công bố ngày
4-1-1964 Đại hội suy tôn Trưởng lão hòa thượng Thích Tịnh
Khiết làm tăng thống và đề cử hòa thượng Trí Quang giữ
chức chánh thư ký viện Tăng Thống, hòa thượng Thích Tâm
Châu làm viện trưởng viện Hóa Đạo. Ngày 12-1-1964, đại
biểu đại hội bầu các tổng vụ trưởng, vụ trưởng của
các tổng vụ, như: tổng vụ Tăng Sự, Hoằng Pháp, Văn Hóa,
Giáo Dục, Cư Sĩ, Xã Hội, Thanh Niên, Tài Chính, Kiến Thiết
v.v… theo như bản Hiến Chương của giáo hội đã qui định.
Dưới đây bản HIẾN CHƯƠNG đã tu chính lần thứ II bởi
đại hội Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất khóa V,
ngày 12 tháng 12 năm 1973 – Phật lịch năm 2517. HIẾN
CHƯƠNG
LỜI MỞ ĐẦU Công bố Lý tưởng Hòa bình của giáo lý Đức Phật, các tông phái Phật giáo, Bắc tông và Nam tông tại Việt Nam, thực hiện nguyện vọng thống nhất thực sự đã hoài bão từ lâu để phục vụ nhân loại và dân tộc: đó là lập trường thuần nhất của Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất. Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất không đặc sự tồn tại nơi nguyên vị cá biệt mà đặt sự tồn tại ấy trong sự tồn tại của nhân loại và dân tộc. Quan niệm thống nhất Phật Giáo Việt Nam được thể hiện theo chủ trương điều hợp, nghĩa là giáo lý, giới luật và nếp sống của các tông phái, cũng như của hai giới Tăng sĩ và Cư sĩ, chẳng những được tôn trọng mà còn phải nỗ lực phát triển trong sự kết hợp của chỉ đạo. Chính đó là sắc thái đặc biệt của nền Phật giáo thống nhất tại Việt Nam. Chương
thứ Nhất
Điều thứ 1: Tổ chức thống nhất của các tông phái Phật Giáo Việt Nam lấy danh hiệu "GIÁO HỘI PHẬT GIÁO VIỆT NAM THỐNG NHẤT" viết tắt "GHPGVNTH". Điều thứ 2: Huy hiệu của Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất là hình pháp luân (có 12 căm) theo hình vẽ: Điều thứ 3: Giáo kỳ của Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất là cờ Phật giáo thế giới. Chương
Thứ Hai
Điều thứ 4: Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất điều hợp các tông phái Phật Giáo tại Việt Nam để phục vụ nhân loại và dân tộc bằng cách hoằnh dương chính pháp. Chương
Thứ Ba
Điều Thứ 5: Thành phần của Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất gồm Tăng sĩ và Cư sĩ thuộc Bắc tông và Nam tông chấp nhận bản Hiến Chương này. Chương
Thứ Tư
Điều
thứ 6: Giáo Hội Phật Giáo Việt nam Thống Nhất là một trong
những quốc gia Phật Giáo sáng lập và là trung tâm điểm
địa phương của Phật giáo thế giới. 1) Viện Tăng Thống VIỆN
TĂNG THỐNG
Đức Tăng thống và Đức phó Tăng thống. Điều thứ 8: Ngôi vị lãnh đạo tối cao của Giáo Hội Phật Giáo Việt nam Thống Nhất là Đức Tăng thống và Đức Tăng thống. Điều
thứ 9: Đức Tăng thống và Đức phó Tăng thống do Hội Đồng
Giáo Hội Trung Ương suy tôn trong hàng trưởng lão của Hội
đồng. Nhiệm kỳ là trọn đời. Đức phó Tăng thống không
cùng một tông phái với Đức Tăng thống. Nhiệm vụ Đức Tăng thống Điều thứ 11: 1) Ban hành Hiến Chương GHPGVNTH Điều
thứ 12: Thành
Phần Hội Đồng
Điều
thứ 13: Hội Đồng Giáo Phẩm Trung Ương gồm các vị trưởng
lão và các vị thượng tọa thuộc các tông phái Phật Giáo
tại Việt nam, giới luật thanh tịnh, có thành tích phục vụ
Chính pháp, số lượng từ 60 vị sắp lên. Điều
thứ 14: Hội Đồng Giáo Phẩm Trung Ương có quyền hạn: VIỆN HÓA ĐẠO Điều
thứ 18: Điều hành các ngành hoạt động của Giáo Hội Phật
Giáo Việt Nam Thống Nhất là viện Hóa Đạo. Thành phần viện
Hóa Đạo gồm có: THÀNH
PHẦN CÁC TỔNG VỤ
1.
Tổng vụ Tăng sự có các vụ: Chương
thứ Năm
Điều
thứ 30: Đại Hội GHPGVNTH do Viện trưởng viện Hóa Đạo
triệu tập hai (2) năm một kỳ, để: Thành
phần tham dự Đại Hội gồm có: Điều
thứ 31: Vị Đại diện Giáo Hội tỉnh, thị xã quận đô
thành triệu tập đại hội Giáo Hội tỉnh, thị xã, quận
đô thành hai (2) năm một kỳ để bầu ban Đại diện, kiểm
điểm Phật sự và ấn định chương trình hoạt động mới. CHƯƠNG
THỨ SÁU
Điều
thứ 33: Được coi là tự viện của GHPGVNTN các Quốc tự,
các chùa làng, các ngôi chùa xây dựng bởi: Chương
Thứ Bảy
Điều thứ 34: Được mệnh danh là Tăng sĩ: Các Tăng, Ni Việt nam đã chính thức thụ Tỳ Khưu giới. Chương
Thứ Tám
Điều thứ 35: Mọi người tại Việt nam không phân giai cấp, tuổi tác, nghề nghiệp, dân tộc, đã thụ qui giới hoặc có đức tin Phật giáo và sống theo đức tin đó thì được gọi là TÍN ĐỒ PHẬT GIÁO TRONG GHPGVNTN. Chương
Thứ Chín
Điều thứ 36: Các Tăng sĩ và Tín đồ Phật giáo Việt Nam tại mỗi quốc gia Hải ngoại kết hợp thành bộ, Chi bộ GHPGVNTH đều bởi một ban Đại diện trực thuộc viện Hóa Đạo. Chương
thứ mười
Điều
thứ 37: Tài sản của Giáo Hội phật Giáo VNTN gồm có: Chương
Thứ Mười Một
Điều
thứ 38: Để áp dụng Hiến Chương này, viện Hóa Đạo soạn
thảo và đệ trình viện Tăng Thống duyệt y ban hành nhiều
bản qui chế có tính cách nội quy. Bản Hiến Chương GHPGVNTN tổng cộng có mười một (11) chương, bốn mươi (400 điều đã được đại hội GHPGVNTN kỳ V tu chính và biểu quyết ngày 12 tháng 12 năm 1973. Phật lịch 2517. Nguồn: http://thuvienhoasen.org/D_1-2_2-86_4-12177_5-50_6-1_17-161_14-1_15-1/#nl_detail_bookmark
|