Tinh Thần Phật Hóa Gia Đình Của Trưởng Giả Cấp-cô-độc Trong Kinh Tạp A-hàm, Số 1241.

TINH THẦN PHẬT HÓA GIA ĐÌNH
CỦA TRƯỞNG GIẢ CẤP-CÔ-ĐỘC
TRONG KINH TẠP A-HÀM, SỐ 1241.
Chúc Phú

Ảnh minh họa Ngài Cấp Cô Độc

Trưởng giả Cấp cô độc (給孤獨) có tên riêng là Tu-đạt-đa (須達多, Sudatta) nhưng thường được mọi người gọi bằng mỹ hiệu Anāthapiṇḍika, nghĩa là người chu cấp cho kẻ nghèo khó. Với Phật giáo, danh tiếng trưởng giả được biết đến nhiều nhất là người đã hiến cúng một khu đất rộng lớn, được mua lại từ thái tử Kỳ-đà, để xây dựng nên một Tinh xá mà kinh điển thường gộp chung tôn danh của cả hai người là Vườn của ngài Cấp cô độc và cây của thái tử Kỳ-đà (祇樹給孤獨園).

Ngoài việc tự thân tín thọ Phật pháp, có niềm tin không lay chuyển đối với Phật, Pháp, Tăng và đầy đủ giới đức của người cư sĩ; ông còn được biết đến như là vị cư sĩ tiêu biểu trong việc chuyển hóa thân quyến tín phụng Phật pháp. Nói cách khác, trưởng giả Cấp cô độc là người đã thành công trong việc Phật hóa gia đình.

Theo Kinh Tạp A-hàm, số 1241, trưởng giả Cấp-cô-độc đã tự thuật như sau:

Kính bạch Thế Tôn! Khi con thấy có người mang thai, con liền chỉ bày cho họ nên vì đứa con của mình mà quy y Phật, quy y Pháp và quy y Tỳ-kheo Tăng. Sau khi đứa bé ra đời, con lại khuyên họ cho con của mình quy y Tam bảo. Đến khi đứa trẻ hiểu biết con lại dạy nó giữ giới. Nếu thấy những nô tỳ, tôi tớ, người thấp kém, hoặc người ở trọ nào mang thai và sanh con, con đều chỉ bày như vậy. Nếu thấy có người bán tôi tớ, con liền đến nói với họ rằng: ‘Hiền giả, tôi muốn mua người, nhưng anh nên quy y Phật, quy y Pháp, quy y Tỳ-kheo Tăng và giữ gìn cấm giới.’ Nếu người ấy làm theo lời con dạy, thọ trì năm giới thì sau đó tùy theo giá cả mà con mua, nếu không làm theo lời con dạy thì con không mua. Hoặc có người đến xin ở trọ hoặc đến xin làm thuê, trước tiên con cũng yêu cầu quy y Tam bảo và giữ năm giới rồi sau đó con mới nhận họ. Hoặc lại có người đến xin làm đệ tử, hay đến xin vay trả lãi thì con cũng đều yêu cầu quy y Tam bảo và giữ năm giới rồi sau đó mới chấp nhận[1].

Có thể nói, những chủ trương trên của trưởng giả Cấp cô độc đều căn cứ vào những lời dạy của đức Phật mà chúng ta có thể tìm thấy đây đó trong kinh điển. Cụ thể như quan điểm vì con mà quy y Tam Bảo, thì ở Kinh Trung Bộ, số 123, Kinh Hy hữu vị tằng hữu pháp (M.123), đã ghi:

 Bạch Thế Tôn, con tận mặt nghe, con tận mặt ghi nhớ từ Thế Tôn: "Khi Bồ-tát nhập mẫu thai, này Ananda, mẹ Bồ-tát giữ giới một cách hồn nhiên, không sát sanh, không trộm cắp, không tà dâm, không nói láo, không uống các thứ rượu nấu, rượu lên chất men". Vì rằng, bạch Thế Tôn, con thọ trì sự việc này, bạch Thế Tôn, là một hy hữu, một vị tằng hữu của Thế Tôn[2].  

Tương tự như vậy, quan điểm cho con quy y ngay từ trong thai và sau khi sanh ra có thể tìm thấy trong lời tự thuật của vương tử Bồ-đề, xuất hiện ở Kinh Vương tử Bồ-đề, thuộc Kinh Trung Bộ, số 85 và lời tự thuật đó đã được Phật xác chứng:

 Này Sanjikaputta, mặt trước mặt đối diện với mẫu thân của ta, ta tự nghe như sau: "Một thời, này Sanjikaputta, Thế Tôn trú ở Kosambi, tại tu viện Ghosita. Mẫu thân ta đang mang thai, đi đến Thế Tôn, sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn và ngồi xuống một bên. Ngồi xuống một bên, mẫu thân ta bạch với Thế Tôn: "Bạch Thế Tôn, đứa con này của con, dù là con trai hay con gái, cũng xin quy y với Thế Tôn, quy y Pháp và quy y chúng Tỷ-kheo. Mong Thế Tôn nhận nó làm cư sĩ, từ nay cho đến mạng chung, nó trọn đời quy ngưỡng". Lại một thời, này Sanjikaputta, Thế Tôn trú giữa dân chúng Bhagga, tại Sumsumaragira, rừng Bhesakala, vườn Lộc Uyển. Rồi người vú của ta, ẳm ta bên hông, đi đến Thế Tôn, sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi đứng một bên. Đứng một bên, người vú của ta bạch Thế Tôn: "Bạch Thế Tôn, vương tử Bodhi nay xin quy y Thế Tôn, quy y Pháp và quy y chúng Tỷ-kheo. Mong Thế Tôn nhận vương tử này làm cư sĩ, từ nay cho đến mạng chung, xin trọn đời quy ngưỡng". Và nay, này Sanjikaputta, lần thứ ba ta quy y Thế Tôn, quy y Pháp và quy y chúng Tỷ-kheo. "Mong Thế Tôn nhận con làm cư sĩ, từ nay cho đến mạng chung, con trọn đời quy ngưỡng"[3].

Từ những cứ liệu tư liệu kinh điển đã dẫn ở trên cho thấy, những tuyên bố của trưởng giả Cấp cô độc trong kinh Tạp A-hàm có cơ sở tương đồng từ những kinh văn liên hệ trong tạng Nikāya. Đặc biệt, những tuyên bố này của trưởng giả Cấp cô độc đã được đức Phật chuẩn thuận và do vậy, đây được xem như là hình mẫu của việc Phật hóa gia đình. Trong tuyện tiền thân số 382, đức Phật đã xác quyết rằng, không những trong kiếp hiện tại mà nhiều kiếp về trước, trưởng giả Cấp cô độc đã hướng toàn thể gia đình quy y Tam Bảo và hành trì Năm giới thanh tịnh.

Trong nhiều quốc gia theo truyền thống Phật giáo, việc các ông chủ cư sĩ ở một vài doanh nghiệp đã định hướng cho thân quyến, quản lý, nhân viên, quy y Tam Bảo, giữ gìn Năm giới đã được thực hiện từ lâu. Ngay như tại Việt Nam, trong một buổi trò chuyện trên kênh Truyền hình An Viên, một kiến trúc sư trẻ, với những công trình đạt nhiều giải thưởng quốc tế, đó là kiến trúc sư Võ Trọng Nghĩa, từng cho biết rằng, bản thân ông cũng như cả gia đình đều quy y Tam Bảo và giữ gìn Năm giới. Không những vậy, nhân sự thuộc công ty của ông đều quy y Tam Bảo, giữ gìn Năm giới và thực hành thiền định trong những thời khóa nhất định ngay tại công ty[4]. Người viết không thể xác quyết mô hình lý tưởng đó sẽ được duy trì bao lâu ở công ty này nhưng ít nhất, đây là một điểm sáng tích cực, đặc thù cần được khích lệ trong cộng đồng phật tử nói chung và doanh nghiệp Phật giáo nói riêng. Đặc biệt, ngay trong thời đức Phật, mô hình này được trưởng giả Cấp-cô-độc thực hiện thành công và được đức Phật tán thán, khích lệ trong Kinh Tạp-a-hàm, số 1241.