Mỗi năm cứ đến rằm tháng bảy, khắp nơi nhộn nhịp không khí Vu lan báo hiếu. Ngày ấy nhằm vào dịp mãn hạ, sau khi toàn thểchư Tăng Ni thực hiệnquy chếcấm túc theo giới luật của đạo Phật, an cư tại một trú xứ, thể hiệntinh thầnlục hòa cộng trụ, thu nhiếp thân tâm, trau dồi giới đức, nỗ lựcthiền định. Vậy tại sao nhà Phật lại chọn sau ba tháng an cư, đến ngày Tự Tứ thì lễ Vu Lan mới được tổ chức? Vì đây là dịp để tri ânbáo ân, tri niệm đến ân tìnhân nghĩa của cha mẹ, Thầy Tổ, chúng sanh và của tất cả những ân tìnhân nghĩa mà mình cưu mang hoặc đã chịu ân. Tri ân luôn đồng thời với báo ân giống như nói tâm hiếu luôn gắn liền với hạnh hiếu. Muốn thể hiện tấm lòng hiếu thảo đối với cha mẹ thì phải đền đáp công ơndưỡng dục. Khi cha mẹ còn sống, cần hết lòng phụng dưỡng, cư xử phải hết mực cung kính, nếu đã mất thì nên làm mọi thiện sự nhằm hồi hướng công đức để kẻ sống lẫn người mất đều được hưởng lợi ích. Người ta thường cầu siêu bạt độ, để người chết hết bị đọa đày. Người còn sống thiếu thốn khó khăn thì được người khác hướng tâm bằng tấm lòng từ bi, ban vui và cứu khổ.
Vu Lan mang tính nhân văn cao cả, gợi lên tình người thắm thiết, còn được gọi là Ngày kết nối yêu thương, Ngày lễ hộivăn hóa tình người,... tính nhân văn đó được phổ biếnrộng rãi trong xã hộiViệt Nam. Ngày Vu Lan không còn là ngày mang tính tôn giáo chỉ riêng đối với đạo Phật, mà đã thấm sâu vào lòng dân tộc, ấm đượm tình người, là một yếu tố có thể sưởi ấm tâm hồn làm cho con người trở nên thanh lương, không còn bơ vơ hoặc lạc loài cô đơn. Chúng ta phải biết ân và báo đápân nghĩa mình cưu mang mới xứng đáng là con ngườihiện hữu trên cuộc đời này. Điểm khởi đầu của con người là hiếu, nên Nho giáo đặt nặng ba đối tượng phải tôn thờ và quý trọng, đó là: quân-sư-phụ. Quân là vua, dưới chế độ phong kiếncon người phải tôn thờ và trung thành với vua, ngoại trừ hôn quân, bạo chúa. Sư là thầy, người đã ươm mầm giúp chúng ta có kiến thứcvăn hóa để tiếp cận với tri thứcthế gian, biết tu dưỡngbản thân, rèn nhân cách sống, đồng thời có tầm nhìn sâu rộng để biết ứng xử giữa con người với con người. Ngoài ra, phật tử còn có vị thầy dạy đạo, người trao truyền nghệ thuật sống hay, sống đẹp, tìm ra chân nghĩa của cuộc sống, bước trên con đường chân-thiện-mỹ để sau này thành nhân chi mỹ. Thầy dạy đạo khai thị và truyền đạtPhật pháp để quý phật tử biết cách sốnglành mạnh, chuyển hóa được hạt giống khổ đau bằng cách tu hành, bớt mê lầm, thoát khỏiràng buộc và sống tự tại. Thầy dạy đạo mang tính xuất thế gian nên giá trị vĩnh hằng và không thể dùng quan niệm hữu hạn ở thế gian để đo lường. Người xưa có câu: “Nhất tự vi sư, bán tự vi sư.” (Một chữ cũng thầy, nửa chữ cũng thầy), nên chuẩn mực đạo đức của Nho giáo rất quan tâm đến truyền thốngTôn sư trọng đạo, truyền thống ấy vẫn đang được bao thế hệnhân dân ta kế tụcgiữ gìn và phát huy. Phụ là cha, sống dưới chế độ phong kiến theo khuynh hướng trọng nam khinh nữ, đây chính là quan niệm của người xưa, còn thời nay xã hộivăn minhmọi người đều có quyền bình đẳngnam nữ. Cha mẹ cho chúng ta thân này, nuôi ta khôn lớn với bao nhọc nhằn, công laodưỡng dục không thể đếm kể, dìu dắtchúng ta bước vào đời một cách tự tin và vững chãi. Có bậc cha mẹ sợ con hư hỏng, lâm vào tệ nạn xã hội nên đã gửi gắm con đến chùa quy y Tam bảo nhằm giúp con biết giữ gìnnăm giới cấm, học hiểu đạo lý, để được giáo hóacách sốnghiếu thảo với ông bà, cha mẹ.
Có thể nói rằng: Giáo pháp của đạo Phậtgiáo dục quốc dân hùng cường và giáo dụccon người rất hiệu lực. Đạo Phật tạo nên cốt lõilinh hồn của dân tộc, tạo nên sức mạnh đoàn kết dân tộc đối với hồn thiêng sông núi, đối với quốc hồnquốc túy của dân tộc Việt Nam. Hiếu đạo là nền tảng đạo đức của xã hộiloài người, con người nhờ có trí khôn bởi bộ óc thông minh, vượt lên chinh phụcbản năng nên tạo được nề nếp sinh hoạt có tôn tri trật tự, có thể tu để thoát khổ và sống cuộc đờitự tại, mở ra một xã hội hòa bình, thịnh trị. Đức Phật đã dạy: “ Phụ mẫu tại đường như Phật tại thế ”, nhân ngày đại lễ Vu Lan, tâm tư chúng ta cần hướng về cha mẹ, hai vị phật luôn hiện hữu trên cuộc đời mỗi chúng ta. Không có tôn giáo nào dám đặt cha mẹngang hàng với đấng Toàn năng hay Thượng đế, nhưng đạo Phật cho rằng vị trícha mẹ không thể xem thường, sử sách cho biết chưa có vị Phật, hoặc Bồ Tát hay Thánh nhân nào bất hiếu với cha mẹ, bất kính với Thầy Tổ. Chúng ta càng phải giữ gìn đạo hiếu bởi vì nếu bất hiếu với cha mẹ, bất kính với Thầy Tổ thì chưa thể đi đến con đườnggiác ngộ và giải thoát.
Đạo Phật là đạo hiếu sinh, chúng ta phải sống hiếu kính, hiếu dưỡng với cha mẹ và người trên, hiếu hòa với người dưới và hiếu sinh với vạn loại. Đó chính là gốc gác nguồn cội cho điểm khởi đầu vô cùng quan trọng, nên có thể nói tâm hiếu là căn bản mọi tình cảm tốt đẹp của loài người, con người không có tâm hiếu chẳng khác nào xây tòa nhà đạo đức không có nền móng. Đức Phật dạy: “Này các Tỳ kheo, thế nào là chân nhân? Đó là người tri ân và báo ân”. Một là ân cha mẹ, hai là ân Thầy Tổ, ba là ân chúng sanh, bốn là ân Tổ quốc. Nếu chúng ta sống không có ân tình, ân nghĩa thì không thể tồn tại. Thân được lớn lên, trưởng thành, hiểu biếtđạo lý thì đã chịu biết bao ân tìnhân nghĩa, nếu biết tìm cáchbáo đáp Tứ trọng ân thì đó chính là chân nhân. Tâm lý các bậc cha mẹ ai cũng mong muốn con cháu hiền lương, đạo đức. Muốn có được điều đó thì cha mẹ phải sống gương mẫu, có trách nhiệm.Con cái quy y Tam Bảo, giữ giới, học Phật pháp, từng bước chuyển hóa, biết kính yêu phụng dưỡng ông bà cha mẹ, quan tâm chăm sóc người thân và thương yêumọi người. Đức Phật chủ trương không phân biệt giai cấp hay địa vị trong xã hội mà cho rằng người có giá trị là người có trí tuệ và đạo đức, còn giàu hay nghèo, sang hay hèn, có học vị hay không có học vị, có tri thức hay không có tri thức miễn có trí tuệ và đạo đức thì đó mới chính là người cao quý. Ở Ấn Độ có bốn giai cấp: giai cấp Bà-la-môn chỉ đạotinh thầntâm linh, giai cấp Sát-đế-lỵ tức vua chúa quý tộc giữ quyền cai trị đất nước, giai cấpPhệ xá gồm thương gia, chủ điền lo đảm đương kinh tế và giai cấp Thủ-đà-la là hàng nô lệ. Đức Phật chủ trương xóa bỏbốn giai cấp, không có sự khác nhau trong dòng máu cùng đỏ và nước mắt cùng mặn nên người của bốn giai cấpxuất gia đều là đệ tử Phật, nên mới có câu:
“Tứ hà nhập hải giai xả dị danh
Tứ Tánh xuất gia đồng xưng Thích tử.”
Đức Phật là điểm tựatối cao của nhân loại. Ngài là tấm gương hiếu hạnh sáng ngời để nhân loại noi theo. Trong ngày này, tinh thần Vu Lan được nhân rộng, chúng ta thấy gương đại hiếu Mục Kiều Liên luôn là tấm gương sáng để hậu thế noi theo, hình ảnh Ngài hiện hữu trong tâm thức mỗi người, nên mọi người đều có thể thực hiệnbáo ân, báo hiếu vào bất cứ thời điểm nào .
Thái tửTất Đạt Đa lúc chuẩn bị đăng quang làm vua vẫn không đam mê tiếc nuối ngai vàng, Ngài từ bỏđịa vịNhân Vương và trở thànhĐấng Pháp Vương Vô Thượng. Chúng ta là phật tử, diễm phúc khi được tự hào là con của Đấng Pháp Vương. Ngài đối với tất cả pháp tự tạivô nhiễm giống như hoa sen trong bùn vươn lên tỏa ngát hương sắc. Kinh nghiệm cọ xát cuộc sống của tổ tiên theo lý nhân quả của Phật giáo, các bậc tiền bối có nói:
“ Hiếu thuận sinh ra con hiếu thuận
Ngỗ nghịch con nào có khác chi
Xem thử trước thềm mưa xối nước
Giọt sau giọt trước có sai gì.”
Hiểu được điều đó, chính bản thân mỗi người phải mẫu mực, sống tốt đẹp, hài hòa, hiền lương, có lòng trắc ẩn thương người thì con cháu sẽ học tập và noi gương. Hiếu đạo là căn bản của đạo giác ngộ, là đạo đức của đạo làm người. Thiên tínhbảo vệ con cái nơi cha mẹvô cùng lớn. Nếu con cái còn được cha mẹ ôm ấp, vỗ về, yêu thương thì tình thươngcha mẹ là chất liệu cho cuộc sống của con có ý nghĩa, để con tự tin hơn. Mất cha mẹ thì con cái thiếu tình thương và trở nên cô đơn. Nhân ngày lễ Vu Lan, chúng ta nên cầu siêu cho cha mẹ, thất thế phụ mẫu, đa sanh phụ mẫu và cửu huyền thất tổ. Đối với những người chết vất vưởng, chúng ta nên cúng thí thực, cầu siêu bạt độ, hướng tâm về họ. Có thể nói rằng, lễ hội Vu Lan bao gồm chất liệu sống của những nền văn hóatốt đẹp, dù Đông Phương hay Tây Phương, dù cổ hay kim, bất cứ một trú xứ, một quốc gia hay một nền văn hóa nào cũng đều suy tiến đạo lý uống nước nhớ nguồn, hay đạo lý hiếu tâm, hiếu hạnh đối với cha mẹ. Nhà Phật nói: Tâm hiếu là tâm Phật, hạnh hiếu là hạnh Phật. Nếu chưa hiểu nội dung giác ngộ, giải thoát của Đức Phật thì chưa thể hiểu tâm của Đức Phật. Vì chúng ta là phàm phu nhưng có thể hiểu tâm hiếu là tâm Phật, chúng ta hiếu kính cha mẹ là chúng ta có tâm Phật. Đức Phật có công hạnh Ba-la-mật, là mật hạnh và hiếu hạnh. Hiếu đạo là một trong những phẩm chất kết cấu nên tư cách của người đệ tử Phật. Hiếu hạnh là một trong những phẩm chất căn bản của xã hộiloài người, nếu khônggiữ gìn hiếu đạo thì xã hội trở nên rối ren, điêu đứng, khổ não, không còn tôn tri trật tự. Ngày Vu Lan, chúng tatri ân, báo ân với kẻ còn, người mất gọi là âm siêu dương thới để người mất được siêu thăng, kẻ còn được phúc lạc, kẻ sống người mất đều được thanh lương, hạnh phúc, an lạc và giải thoát.
Kinh Tương Ưng, một vị Bà-la-môn hỏi Đức Phật: “Thưa Tôn giả Gô-ta-ma, sau khi tôi tìm món ăn thiết thực theo thường pháp, tôi nuôi dưỡng mẹ cha, như vậy tôi có lỗi gì không?”. Đức Phậttrả lời: “Này người Bà-la-môn, ông làm như vậy là đúng trách nhiệm. Ai tìm đồ ăn thiết thực theo thường pháp, lại nuôi dưỡng mẹ cha thì người ấy được nhiều công đức”. Người Bà-la-môn ấy cuối đời cũng xuất giatu hành theo bước chân của Đức Phật . Cũng có một vị Tỳ kheo bạch với Đức Phật rằng: “Cha mẹ con đang khốn đốn, bây giờ con đi khất thực để nuôi cha mẹ thì con có lỗi không?”. Đức Phật bảo rằng: “Ngươi không có lỗi”. Có một Tỳ kheo khác thưa: “Bạch Đức Thế Tôn! cha mẹ con kinh tế khá giả và đồng ý cho con xuất gia, nhưng xuất gia chưa bao lâu thì cha mẹ con rơi vào hoàn cảnh khó khăn do giặc cướp hết mọi của cải, vậy con có thể khất thực để nuôi cha mẹ được chăng?”. Đức Phậttrả lời: “Trong hoàn cảnh này, ngươi khất thực nuôi cha mẹ là người con có hiếu.” Rõ ràngĐức Phật rất chú trọng đến đạo hiếu, đặc biệt khi phát triển mạnh ở Đông Phương, có ảnh hưởng chung đến nền triết học Khổng-Lão. Người theo Nho giáo rất đặt nặng đạo hiếu. Khi đạo Phậtdu nhập vào nền văn hóa Trung Hoa và các nước lân cận thì Phật giáoBắc tông hình thành ngày Đại lễ Vu Lan thắng hội. Phật giáo rất quan tâm đến đạo hiếu chứ không phải chỉ có đạo Nho, trong khi các nước Phật giáoNam tông thì chưa thấy có mùa Vu lan báo hiếu. Đạo phậtbất biến và tùy duyên, hòa nhập cùng Nho giáo và Lão giáo tạo nên một nền triết lý vững mạnh, cho nên ngày Vu lan báo hiếu không còn thu hẹp trong phạm vi chùa chiền mà phổ biếnrộng rãi khắp nơi và trở thành chất liệu sống cho xã hộiloài người. Rõ ràngtinh thầnđạo Phật đã triển khaisâu rộng vào đời sống của quần chúngnhân dân.
Hiện tượng của thầy Thích Pháp Hòa là hợp với logic của cuộc sống bất cứ thời nào. Bên cạnh ma quỷ luôn có thánh thần, bên cạnh ác tăng luôn có những cao tăng kềm chế. Nếu kẻ lợi dụng mảnh áo cà sa để hướng dẫn Phật tử vào chốn u minh nhằm bóc lột tiền tài, công sức của họ, bằng cúng dường bằng tà thuyết phải cúng Phật mới được siêu sinh thì thầy Pháp Hòa mở ra từng pháp thoại có khả năng giác ngộ người nghe thầy thuyết giảng. Thầy khẳng định những điều đơn giản nhưng hiếm người hiểu rõ, đó là: “Phật Giáo là một triết lý, một lối sống để tìm đến sự an lạc trong tâm hồn, không phải là một tôn giáo vì Phật không phải là đấng toàn năng để có thể ban phước lộc cho người này hay trừng phạt người kia.”
Hãy cẩn trọng với giọng nói, video và hình ảnh làm từ trí tuệ nhân tạo AI: một số người hoặc đùa giỡn, hoặc ác ý đã làm ra một số sản phẩm tạo hình giả mạo liên hệ tới các tu sĩ Phật giáo. Những chuyện này đã được nhiều báo Thái Lan và Cam Bốt loan tin. Trong khi chính phủ Thái Lan xem các hình ảnh giả mạo tu sĩ là bất kính, cần phải ngăn chận ngay từ mạng xã hội, nhiều nước khác, như tại Hoa Kỳ, chuyện này không được chính phủ can thiệp, vì xem như chỉ là chuyện đùa giỡn của một số người ưa giỡn. Bởi vì rất nhiều người trong chúng ta không phải là chuyên gia về trí tuệ nhân tạo để phân biệt hình giả và hình thật, nên thái độ phán đoán cần được giữ cho dè dặt, cẩn trọng.
Bài viết này chỉ là những suy nghĩ rời. Nói theo ngôn ngữ thường dùng là viết theo thể văn tản mạn. Nghĩa là, không phải sắp xếp, lý luận theo một hệ thống. Bài viết khởi lên từ cuộc nói chuyện rời trong khi ngồi trên xe của nhạc sĩ Tâm Nhuận Phúc Doãn Quốc Hưng từ Quận Cam tới tham dự một Phật sự tại Riverside, California.
Chúng tôi sử dụng cookie để cung cấp cho bạn trải nghiệm tốt nhất trên trang web của chúng tôi. Nếu tiếp tục, chúng tôi cho rằng bạn đã chấp thuận cookie cho mục đích này.