Tàu đến Mạc Tư Khoa (Trần Đức Tuấn)

Ưu điểm nổi trội hơn hẳn ngựa của lạc đà là chịu đói chịu khát rất giỏi, thức ăn nhiều và dễ kiếm hơn, lại có bướu để dự trữ rất lâu. Người Mông Cổ thời trước dùng ngựa tác chiến rất tài tình bởi khả năng thần tốc, xoay chuyển tình thế của chúng là số một. Nạn nhân tội nghiệp của chúng là dân các vùng Đông Á, Trung Đông, Tây Á, châu Âu, trong đó có Nga, Ukraina, Hungary, Ba Lan, cùng nhiều nước Trung và Đông Âu, phải sống dưới ách đô hộ của họ hàng thế kỷ. Kinh thành Mạc Tư Khoa đã từng bị quân Tatar (Thát Đát, Mông Cổ) đốt cháy trụi. Tuy nhiên, trong lịch sử cận và hiện đại, họ là những láng giềng thân thiện. Mông Cổ hiện là quốc gia châu Á duy nhất dùng mẫu tự Slave của Nga để cấu tạo văn tự. Người dân tộc Tatar ở Nga chiếm tới gần 4% dân số toàn Liên bang. Họ sống rải rác ở cả hai phần châu Á và châu Âu của Nga từ nhiều thế kỷ trước.

Đường qua Mãn Châu

Chưa một quốc gia, một vùng lãnh thổ nào bên ngoài biên giới Việt Nam tạo cho tôi một cảm giác nhẹ nhàng như nước Nga. Suy nghĩ đó đã có từ rất lâu, từ trước khi đặt chân lên phần đất mênh mông này của thế giới. Hình như nền văn hóa kiệt xuất của người Nga, đặc biệt là văn học nghệ thuật, cộng với tấm lòng mà họ dành cho khách viễn phương, đã chinh phục được tình cảm của nhiều người nước ngoài.

Lần đầu tiên tôi đến Nga là bằng xe lửa, vào tháng Giêng năm 1966. Đó là chuyến đi để lại nhiều ấn tượng nhất cho cả đời lang bạt của tôi sau này. Năm đó ở Bắc bán cầu trời rét khủng khiếp. Hà Nội tê cóng suốt mấy tuần lễ. Gió lạnh từ phương Bắc tràn về liên tục làm hàng chục triệu người rét run. Đoàn tàu liên vận lao nhanh theo hướng Bắc; tới Quế Lâm đã thấy đầy tuyết. Lúc đó Bắc Kinh lạnh buốt, với âm 160C; các hồ Bắc Hải và Côn Minh ở Di Hòa Viên đều đóng băng; vùng Mãn Châu ở Đông Bắc trở thành một xứ tuyết khổng lồ… báo hiệu một mùa đông khủng khiếp của Siberia đang chờ đón chúng tôi đầy đe dọa.

Những cảm xúc trên đất Trung Hoa chưa kịp lắng xuống thì dải đất huyền bí Tây Bá Lợi Á băng tuyết ngút ngàn đã tác động mạnh vào đoàn lữ khách hỏa xa làm thổn thức lòng người. Vì chưa một lần nếm trải cái lạnh dưới không độ nên cảnh sắc hồ Baikal đầy băng giá, những cánh rừng taiga tuyết phủ dày kín đã khiến tôi thực sự ngỡ ngàng, thích thú đến nao lòng. Nhiệt độ ngoài trời suốt chuyến đi có nơi xuống tới âm 450C. Cái vũ trụ lạnh buốt, lạ lùng đầy bí ẩn này không hề tạo nên cảm giác phiêu lưu cho kẻ lữ hành, mà ngược lại, tràn đầy cảm hứng lãng mạn phiêu bồng trong cuộc khám phá một nước Nga bao la.

Từ biệt thành phố Mãn Châu Lý thuộc Khu tự trị Nội Mông, đoàn tàu tiếp tục lao theo hướng Tây lướt qua những địa danh đầy ấn tượng trên tuyến hỏa xa nổi tiếng thế giới xuyên Siberia được coi là vô cùng hẻo lánh hoang vu và rùng rợn trên mảnh đất khuất nẻo mênh mông này của Trái đất. Trước hết là Zabaikalsk, rồi tới Chita, Ulan Ude, Irkust, Krasnoyarsk, Novosibirsk, Omsk, Chelyabinsk, Sverdlovsk, Kazal và Mạc Tư Khoa. Sau này tôi còn có dịp qua lại trên tuyến xe lửa Hà Nội-Mạc Tư Khoa thêm nhiều lần nữa, và kỳ lạ thay, lần nào cũng thật sự háo hức với tâm trạng hồi hộp, tò mò, mỗi lần đi là một lần khám phá, đầy cảm giác mới lạ. Giờ đây, mỗi khi nhớ lại, chuyến du hành đầu tiên này lại hiện lên như một giấc mơ, như trong chuyện cổ tích. Ở góc trời này của thế giới, tuyến đường sắt đã trở thành một kỳ công của con người, giúp cho viễn khách bốn phương hình dung được thế nào là vẻ đẹp kỳ diệu, khắc nghiệt, lộng lẫy, buồn tẻ và kiều diễm của “mùa đông nước Nga”, một khái niệm mơ hồ đầy ma lực với phần còn lại của thế giới.

Từ Mạc Tư Khoa tới Bắc Kinh mỗi tuần có bốn chuyến xe lửa liên vận quốc tế bao gồm hai chuyến trên tàu Liên Xô vào các ngày thứ Tư, thứ Bảy và hai chuyến trên tàu Trung Quốc vào các ngày thứ Ba, thứ Sáu. Chuyến đi đầu tiên này của tôi là trên tàu Liên Xô, xuất phát từ Bắc Kinh chạy qua Thiên Tân, Thẩm Dương, Trường Xuân, Cáp Nhĩ Tân ở Đông Bắc Trung Quốc, đi qua Ulan Ude. Chuyến tàu của Trung Quốc sẽ từ Bắc Kinh tới ga biên giới Nhị Liên với Mông Cổ, qua Ulan Bator rồi cũng tới Ulan Ude. Ulan Ude là ga quan trọng trên tuyến xe lửa Viễn Đông xuyên Siberia của nước Nga từ Mạc Tư Khoa tới Vladivostok dài 10.000km, cho tới tận bây giờ vẫn được coi là tuyến hỏa xa kỳ lạ và lãng mạn nhất thế giới.