Chúng ta là những việc mình làm

01/10/20164:01 CH(Xem: 10616)
Chúng ta là những việc mình làm

CHÚNG TA LÀ NHỮNG VIỆC MÌNH LÀM 
Andrew Olendzki | Nguyễn Duy Nhiên phỏng dịch


Ngày nay chúng ta thấy chữ karmađược dùng nhan nhản khắp nơi. Nhưng điều đáng tiếc là phần lớn nó đã được dùng một cách rất sai lầm.  Không hiểu vì lý do gì, trong Anh ngữ chữ karma lại có nghĩa như là "định mệnh" hay là "vận số" (fate, destiny, theo American Heritage Dictionary). Điều này thật là một sự bóp méo đáng tiếc, vì trong Phật giáokarma là một ý niệm rất thâm thúy và có ý nghĩa rất sâu sắc. 

Tác ý, hành động và kết quả

Chữ karma đơn giản có nghĩa là "hành động", nó có gốc ở động từ kr có nghĩa là "làm" hay "chế tạo."  Trong chữ này ta thấy có ba ý khác biệt, nhưng một điều rất đặc biệt là cả ba đều cùng là những giai đoạn không thể tách rời của chung một tiến trình. 

Chúng ta có thể nghĩ rằng, (1) quyết định làm một điều gì là một việc, (2) hành động để thực hiện điều ấy là một việc khác, và (3) kết quả của hành động ấy lại là một việc khác nữa.  Nhưng theo quan điểm của đạo Phật thì cả ba việc ấy chỉ là những phần khác nhau của một cái chung, toàn vẹn.  Tác ý (intention) là phần dẫn đầu của karma, nó điều khiển những hành vi của thân, khẩu và ý, để rồi chúng tạo tác và tích luỹ những nghiệp quả, vào phần cuối của karma.

Nói một cách khác, mỗi hành động được bắt đầu bằng một "việc làm" do một sự quyết định, và kết quả là một sự "tạo tác" mà trong đó một cá tính, nhân cách đặc biệt được tạo dựng lên.  Vì vậy ta có thể nói rằng, karma là mối quan hệ giữa những việc ta chọn làm và sự tạo tác nên con người của ta từ những việc làm ấy.

Hành động cũng vừa là kết quả

uốn nắn 2Chúng ta có thể thấy rất rõ điều này qua những chữ dùng để diễn tả hành động, mà cùng một lúc vừa là động từ và cũng vừa là danh từ, ví dụ như cụm từ sankharam abhisankharoti  trong Kinh Tương Ưng (Samyutta Nikaya 12.51).  Trong Anh ngữ, chúng ta có thể dịch cụm từ ấy ra thành nhiều cách khác nhau, như là "one forms formations", “one constructs constructions”, “one creates creations,” hoặc là “one fabricates fabrications.”

Chắc bạn cũng đã hiểu ý tôi muốn nói.  Khi một hành động nào đó khởi lên, nó bao gồm cả hai việc: hành động tạo tác một cái gì và luôn cùng với kết quả của sự tạo tác ấy.  Trong kinh có dùng hình ảnh về một người thợ gốm ngồi nơi chiếc bàn xoay của mình.  Người thợ gốm dùng đất sét để tạo nắn những vật dụng tùy theo ý muốn, và khi món đồ gốm được tách rời ra khỏi chiếc bàn xoay và mang vào lò nun, nó trở thành một hiện vật lâu bền của hành động ấy.

Và cá tính, nhân cách, cái ngã của mình cũng tương tự như thế, dưới quan điểm của đạo Phật, chúng được xem như là những di tích hoá thạch của karma, những chứng tích huân tập lại từ một chuỗi quá trình tác ý và hành động của ta trong quá khứ.

Thái độ quan trọng hơn việc làm

Phần lớn lối suy nghĩ của Tây phương hay chú tâm về sự hướng ngoại.  Chúng ta quen có quan niệm rằng, sự chọn lựa của mình là để đáp ứng lại với hoàn cảnh chung quanh, và hành động của ta có khả năng thay đổi được tình trạng ấy.  Và theo lối suy nghĩ này thì chúng ta đặt nặng sự quan trọng vào hành động của mình: nó có đạt được nhiều hiệu quả không, có mang lại sự thay đổi mà ta mong muốn không?  Nhưng ngược lại, trong đạo Phật thì chúng ta lại chú trọng về các phương diện nội tại của hành động mình hơn.

      Đối với đạo Phật thì những câu hỏi quan trọng sẽ là "Những quyết định này sẽ có ảnh hưởng gì đến sự tốt lành của chính mình?" và "Hành động của ta sẽ chuyển hóa chính ta như thế nào?"  Với cái nhìn của đạo Phật thì những gì ta làm (what we do) không quan trọng lắm so với cái thái độ, phương cách mà ta làm (how we do).

Điểm chính yếu trong karma là chúng ta tự nhồi nắn mình như thế nào, và chúng ta bị uốn nắn bởi những hành động của chính mình ra sao.

Chúng ta là những việc mình làm

Thật ra, cái tôi của chúng ta rất dễ bị uốn nắn.  Nó cũng như một miếng đất sét dẻo đang được nhồi nắn trong mỗi giây, mỗi phút qua tác ý của mình.

  Cũng như các nhà khoa học ngày nay khám phá ra rằng, không phải chỉ có bộ óc (the brain) tạo nên tâm ý (the mind), mà bây giờ đây, tâm ý cũng cấu tạo nên bộ óc nữa.  Mấy ngàn năm về trước, đức Phật cũng đã có nói về một quá trình liên lập (interdependent), phụ thuộc lẫn nhau: tác ý của ta bị điều kiện bởi tâm tánh của mình, và ngược lại tâm tánh cũng bị điều kiện bởi tác ý.

      Ví dụ, trong giây phút có một cơn giận khởi lên, cho dù ta có biểu lộ ra bằng hành động, lời nói, hay dằn nén lại trong tâm, ta cũng đang tự tập cho mình trở nên nóng tánh hơn bằng cách nhồi nắn trong ta một tánh khí của cái giận.  Một người có thiên hướng nổi giận sẽ lại càng lúc càng dễ dàng bùng nổ hơn trước bất cứ một sự khiêu khích nào.  Nhưng trong một giây phút của thương yêutha thứ, một nhân cách từ ái được tạo nắn trong ta, và tâm tánh ta sẽ được tăng trưởng thêm chút thiên hướng của thương yêu.  Vì vậy, thái độ phản ứng của ta đối với một kinh nghiệm nào, bằng cơn giận hay lòng từ ái, không những chỉ ảnh hưởng đến chung quanh, mà còn dần dà nhồi nắn lại con người của chính ta nữa.

Chúng ta có thể nhìn thấy rõ sự thật về chính mình qua những việc chúng ta làm.  Chúng ta thừa hưởng karma của mình trong quá khứ, qua hình thái của một cái tôi – hay chính xác hơn là một nhóm khuynh hướng – và cái quá khứ ấy sẽ định hướng và quyết định cho tác ý của ta trong giây phút hiện tại.

Và trong mỗi giây mỗi phút, chúng ta cũng đang nắm giữ karma của tương lai trong tay mình, khi ta chọn lựa phản ứng như thế nào đối với những gì đang có mặt trong giờ phút này.  Phản ứng này của ta, có thể là thiện hoặc bất thiện, sẽ quyết định cho những gì ta sẽ thọ lãnh về sau trong dòng tâm thức của mình.

Sống trọn vẹn với thực tại để chuyển hóa 

Và một yếu tố chính yếu ảnh hưởng đến sự tốt lành trong phản ứng của ta, trong mọi hoàn cảnh, chính là năng lượng chánh niệm, tỉnh giác của mình trong giây phút ấy.  Nếu chúng ta không có mặt, những quyết định tiềm tàng trong vô thức sẽ hoạt động để giúp ta ứng phó với những gì đang xảy ra, mặc dù chúng có thể sai trật, vì dựa trên lối hành xử của quá khứ, hoặc do những phản ứng còn bị điều kiện

Và ngược lại, nếu như chúng ta biết mở rộng cái thấy của mình ra, bằng năng lượng của chánh niệm, ta sẽ nới rộng ra thêm phạm trù của những phản ứng của mình hơn.  Mặc dù có thiên hướng sân hận, nhưng ta vẫn có thể chọn cho mình một lối hành xử từ ái.  Đây cũng là nền tảng của sự giải thoáttự do của chính ta giữa một cuộc sống còn bị điều kiện rất nặng nề.

thế cho nênkarma không phải là một cái gì ở bên ngoài xảy đến cho ta, như người Tây phương thường hay nghĩ.  Thật ra nó là một cái gì rất gần gũi và, mặc dù tôi hơi ngại phải dùng chữ này, nó rất là cá nhân.  Như theo lời dạy của đức Phật, “Chúng ta là chủ nhân của hành động của mình, là người thừa tự của hành động mình; ta sanh ra từ hành động của mình, chúng là quyến thuộc, là nơi nương tựa của ta.  Chính hành động đã phân chia chúng ta ra làm bậc cao thượng hoặc thấp hèn"  (Majjhima Nikaya 135)

Andrew Olendzki

Nguyễn Duy Nhiên phỏng dịch

 

Bài đọc thêm:
Giáo Lý Nghiệp (Thích Tâm Thiện)
Tiểu Kinh Nghiệp Phân Biệt 





Gủi hàng từ MỸ về VIỆT NAM
Gủi hàng từ MỸ về VIỆT NAM
Tạo bài viết
27/08/2014(Xem: 12915)
01/04/2017(Xem: 22604)
06/12/2022(Xem: 5250)
01/05/2017(Xem: 24610)
28/05/2016(Xem: 9317)
Ăn thịt chó lâu lâu lại nổi lên như một vấn đề trọng đại của đất nước, kéo theo những cuộc biểu tình, phản đối làm đau đầu chính phủ. Và người ta đã xót xa, lên án những người hành hạ chó hay ăn thịt chó. Đặc biệt trong thế giới Tây Phương và Hoa Kỳ. Mới đây trong cuộc tranh luận với Bà Harris trên đài truyền hình ABC, Ô. Trump nói rằng di dân Haiti ở Tiểu Bang Ohio đã ăn thịt thú cưng (chó mèo) khiến gây phản ứng phẫn nộ, thậm chí dọa giết khiến cộng đồng ở đây vô cùng lo sợ. Thế nhưng theo sở cảnh sát Springfield, nguồn tin trên không có gì đáng tin cậy và không có chuyện thú cưng bị hại hay làm bị thương hay hành hạ bới người dân ở đây. Đấy người ta yêu thú vật như thế đó và sẵn sàng giết người, bạo động để bảo vệ thú vật.
Mới đây, 250 nhà hàng và quán ăn ở phố cổ Hà Nội đã ủng hộ việc không tiêu thụ thịt chó, mèo bằng cách dán các poster tại nhà hàng với thông điệp “Chó mèo là bạn, không phải là thức ăn. Chúng tôi không phục vụ thịt chó mèo tại đây”.
Tôi hôm nay hân hạnh được góp một vài ý kiến trong Lễ Vía Đức Phật Thầy Tây An, vị đạo sư đã khai sáng Bửu Sơn Kỳ Hương, một tôn giáo nội sinh trong lòng dân tộc và vì ngài có một thời gian cư trú ở Chùa Tây An (Thiền phái Lâm Tế) dưới chân núi Sam (Châu Đốc), nên vị đạo sư họ Đoàn được người dân một cách tôn kính gọi là Đức Phật Thầy Tây An. Từ gốc rễ đó, Phật Giáo Hòa Hảo do Đức Huỳnh Giáo Chủ sáng lập, thường được coi là sự kế thừa và phát triển của Bửu Sơn Kỳ Hương trong bối cảnh mới. Truyền thống Phật Giáo Hòa Hảo mỗi năm đều có Lễ Vía Đức Phật Thầy Tây An. Ngài đã từng được nhìn theo nhiều phương diện khác nhau. Nhưng hôm nay, tôi xin phép trình bày về một bản văn quan trọng do Đức Phật Thầy Tây An để lại. Đó là bài thơ Mười Điều Khuyến Tu.