Trong Thiền sử có giai thoại này:

Tâm bình thường là Đạo

 Lời khai thị của Thiền sư Nam Tuyền Phổ Nguyện cho Thiền sư Triệu Châu Tòng Thẩm.

Triệu Châu hỏi:

-        Thế nào là đạo?

 Nam Tuyền đáp:

-        Tâm bình thường là đạo.

Triệu Châu lại hỏi:

-         Nhắm hướng đến đó được không?

 Nam Tuyền đáp: 

-        Hướng đến càng xa.

 Triệu Châu hỏi:

- Nếu không nghĩ đến thì sao biết được đó là đạo?

 Nam Tuyền đáp:

- Đạo không thuộc về biết hay không biết. Biết là biết sai, không biết là vô ký. Nếu thật sự đạt đạo thì bấy giờ cũng như thái hư, trống rỗng thênh thang, còn gượng chấp phải trái sao?

 Ngay câu này, Triệu Châu đốn ngộ.

“Tâm bình thường” là sao? Ý nghĩa từ “bình thường” cần được hiểu theo Thiền. Bình là an tĩnh, thường là thường hằng, không biến đổi.

“Đạo” có ý nghĩa là con đường, con đường tu. Cũng có ý nghĩa là cái chân lý rốt ráo, trống rỗng, trong sáng, bao trùm cả thế gian, là chân như, cũng là tánh không.

Trọn câu “Tâm bình thường thị Đạo” có nghĩa: chính tâm bản thể là trong sáng, thênh thang, trống rỗng, là thể tánh giác ngộ, là chân như tánh, là không tánh.

Ngài Mã Tổ cũng đã từng khai thị ngài Đại Mai Pháp Thường: “Tức tâm tức Phật”. Ngài Pháp Thường ngộ, về núi Đại Mai ẩn tu, đạt đạo.

“Tức tâm tức Phật” có nghĩa chính bản thể tâm là giác ngộ. Không cần đi đâu tìm kiếm nữa, hướng ra ngoài là lạc đường.

Thiền tông lại có câu:

“Đoạn trừ phiền não trùng tăng bệnh,

Thú hướng chân như tổng thị tà”.

Hai câu thi kệ này có nghĩa là: người tu mà muốn cắt đứt phiền não lại càng tăng thêm bệnh (vì không hiểu phiền não bản thể nó trống không, do duyên hợp, như mộng ảo mà thôi), tâm cứ phóng ra muốn đạt tới chân như, tất cả là sai lầm (vì bản thể tâm là như như bất động, lại hướng tới tìm kiếm chân như bên ngoài tâm là sai).

Chúng ta nhớ lại, trong bài kinh Angulimāla, Đức Phật có trả lời khi ông Angulimāla nói:

-- Hãy đứng lại, Sa-môn! Hãy đứng lại, Sa-môn!

-- Ta đã đứng rồi, này Angulimāla! Và ngươi hãy đứng lại!

Ông Angulimāla khi gọi Thế Tôn đứng lại là nói tới “thân” hãy dừng lại, đừng bước tới nữa. Khi Đức Phật trả lời, lại là “tâm” ta đã dừng rồi, không có ý muốn sát hại người khác, nên ta đã bỏ trượng kiếm. Còn ngươi, tâm chưa dừng, không tự kiềm chế.

Phật giáo Phát triển cũng đã từng chủ trương: “Tâm tánh bản tịnh, khách trần nhiễm ô”.

Tất cả những dẫn chứng trên, muốn nói lên điều gì?

Ý nghĩa tổng quát là Phật và chư Tổ Thiền nhắc chúng ta chính ngay Tâm của mình, là bản thể tự thanh tịnh, là đầy đủ khả năng giác ngộ, hãy quay về Tâm mà thấy nó và phát huy những tiềm năng trí tuệ, những phẩm hạnh cao quí của con người. Cái phẩm hạnh và trí tuệ của mình không có ở bên ngoài, không có nơi người khác.

Có thể chúng ta cũng đã nhiều lần nghe sự thật này rồi. Nhưng sao mình vẫn bôn ba đi tìm bên ngoài? Chắc là mình bị “kẹt” ở đây. Mình biết là Phật tại trong Tâm mình. Nhưng sao mình vẫn buồn phiền con cháu, vẫn ưu tư tới tương lai, vẫn thương tiếc quá khứ, có khi bị căng thẳng vì tình trạng xã hội hỗn loạn, có khi bị nhức đầu với công việc kiếm sống cho gia đình...Tâm mình khó mà thanh thản, an vui. Vậy Phật ở đâu? Trí tuệ bát nhã ở đâu? sao chưa giải quyết những rối ren trong cuộc sống của mình. Có phải cái Tâm trong sạch đó còn ẩn trốn sâu bên dưới, như mạch nước ngầm, còn bên trên vẫn là những con sóng thần, quật lên quật xuống, làm mình chao đảo, đuối sức?

Các bạn ơi, từ cả ngàn năm rồi, con người vẫn bị “kẹt” ở chỗ này. Không phải chỉ riêng mình. Nghe nói là Phật tánh đều có sẵn nơi mỗi người. Mà sao người giác ngộ không thấy nhiều, chỉ thấy phàm phu và biển khổ.

Tại sao? Vì chỗ “kẹt” đó, khó diễn tả lắm. Nó không có tên, không có hình dáng màu sắc, không có gì hết, làm sao mà nói đây. Thành ra ai thấy là thấy, ai không thấy là không thấy. Nhưng Phật và chư Tổ Thiền đã cố gắng nói ra, bao nhiêu kinh sách, phô bày đủ kiểu, nói xa nói gần, tục đế chân đế, lại có vị không thèm nói, vì nói hoài cũng vậy thôi. Ta nhập niết bàn. Nhưng có vị thương đời, ta sẽ tái sanh hoài, quyết vào địa ngục cứu người vô minh.

Càng ngẫm càng thương cảm đời, càng ngẫm càng tri ân Phật và các bậc tiền bối. Các bậc tiền bối, người lo giảng dạy đạo đức, trí tuệ, người xả thân mà giữ từng tấc đất cho dân tộc, người đổ mồ hôi cày bừa gặt hái. Tất cả, tất cả đều vì hạnh phúc cho mình và cho mọi người. Chúng ta phải làm gì hôm nay, để có thể ngẩng mặt nhìn trời cao mà không hổ thẹn.

Bổn phận cao quí nhất của mình, để trả ơn cuộc đời, không phải xây dựng những công trình vĩ đại, không phải viết ra hàng trăm quyển sách, không phải tranh đấu đòi độc lập tự do, không phải làm tổng thống, đó là nhữnh thành công của thế gian, mà thế gian  “chỉ là đống tro tàn”.

Bổn phận cao quý của một con người, chỉ là mình làm sao tu tập để bớt đi một người vô minh cho đời. Đó là sự đóng góp to lớn nhất để làm vơi đi cái biển khổ muôn đời.

Có một bài kinh nói: “Không gì nguy hiểm bằng cái Tâm chưa biết tu tập”. Biển khổ của đời là do tâm chưa biết tu tập. Vậy mình tu tập đúng, chuyển hóa tâm mình thành người có trí tuệ, sống đúng, hữu ích cho đời biết bao.

Tới đây là cái gút của bài: “How to do?”

 Câu trả lời : “Hãy sống tự nhiên”.

Tự nhiên ở đây không phải trong cái hiểu thông thường, là sống phóng túng, muốn làm gì thì làm.

Tự nhiên có thể hiểu là sống phù hợp với thiên nhiên, hòa nhập theo những qui luật biến dịch, vô thường, duyên sinh, nhân quả. Không cưỡng chống lại. Nên không đau khổ vì già bệnh chết, không mong cầu, không tham đắm, không quá thương cái gì, cũng không ghét ai, nên không dính mắc vào đâu, nên không lo âu, không sợ hãi.

Trong Thiền sử, có trình bày lối sống của người sáng đạo:

“Đói thì ăn, mệt thì ngủ” (cô Linh Chiếu, con ông Bàng Long Uẩn)

Sau đây là lối sống hàng ngày của ông Bàng Long Uẩn, thiền sư Trung Hoa thế kỷ VIII

Hàng ngày không việc khác

Chỉ tôi tự biết hay

Vật vật chẳng bỏ, lấy

Chỗ chỗ nào trái bày

Đỏ tía gì làm hiệu

Núi gò bặt trần ai

Thần thông cùng diệu dụng

Gánh nước, bổ củi tài.

Ông Bàng Long Uẩn chỉ làm những việc bình thường: gánh nước, bửa củi, sao gọi là thần thông của Thiền? Tâm hoàn toàn trong sáng, biết rõ việc mình đang làm. Không so đo phân biệt, không vướng mắc hình ảnh, màu sắc. Là sống với vô phân biệt trí, tâm bình đẳng. Đó là sống theo tự nhiên. Không giả dối, không mong muốn gì, không ghét không thương. Sống bằng bản tâm thanh tịnh của mình. Sống tự tại, ra đi cũng tự tại. Sống làm chủ tâm mình, ra đi cũng làm chủ tâm mình, là nhập niết bàn.

Kết luận, việc tu tập chỉ là rèn luyện tâm mình cho nó trở lại bản chất thật của nó: trong sạch. Trong sạch rồi, tâm sẽ chiếu sáng. Thiền sư Bá Trượng đã nói:

“Tâm địa nhược không, huệ nhật tự chiếu”, nghĩa là: đất tâm nếu trống không, mặt trời trí tuệ sẽ tự chiếu sáng.

SOURCES OF HAPPINESS

Article 8: LIVE NATURALLY

The following story happened in the meditation history. “Calm mind, Path recognized.” It was the introductory and guiding words of Zen Master Nan-Chuan P’u-Yuan for Zen Master Zhao-Chou-T’sung-Shen.

Zhao-Chou asked: “ What is the Path?”

Nan-Chuan replied: “ “Calm mind, Path recognized.”

Zhao-Chou asked again: “ Can I get there by route?”

Nan-Chuan: “ With that, you’ll get farther  and farther away from it.”

Zhao-Chou: “If not thinking of it, how can one know it is the Path?”

Nan-Chuan: “ To know or not is not the Path. Knowing is mistaking. Not knowing is dull-minded. If one truly reaches it, then, like the universe, it is immensely empty. Is he still clinging to dualism?”

Listening to that, Zhao-Chou immediately got  awakened.

What is “ a normal mind”?  It should be understood in the Buddhist Zen scope. It means  a quiet, peaceful, perpetual and unchangeable mind.

"Path" is a road, or the way for mind cultivation. It  is the empty, transparent, ultimate truth encompassing the entire universe. It also signifies  the absolute reality and the Sunyata.  

The whole sentence “ “Calm mind, Path recognized” indicates the original mind nature is crystal clear, inconceivably boundless and barren. It is also the Thusness Truth, the Emptiness and Awakening Nature.

Zen Master Ma-Tsu once guided Zen Master T’a-Mei-Fa-Chang  by his introducing words to the Path “ The Mind, The Buddha. ” The latter master was insightful, went back to the T’a-Mei mountain, secluded himself  for mind training and got enlightened.

“ The Mind, The Buddha ” signifies the nature of our mind is the awakening. No need to look for it anywhere. Turning outward is getting lost.

There is a stanza in the Buddhist Zen as follows:

“Internally eliminating affliction, double-increased diseases,

 Externally diverting to True Thusness, both mistaken.”

Those two verses mean  if a Buddhist practitioner wants to terminate his worries, he will get mentally sicker. (He does not understand the  agonies themselves are barren, dreamlike and compiled by conditions.) The mind launches out, expecting to get the ultimate truth. Both are wrong. ( The mind essence is unchangeable. Seeking outward for that utmost truth is incorrect.)

In the sutra piece Angulimāla, we remember the Buddha replied when Angulimāla  called out:

    --- Sramana, stop! Stop, Sramana!

    ---I have stopped, hey, Angulimāla! And you, should stop right there.

When Angulimāla called the Lord to stop, he indicated “the Lord’s physical body not to move forward.” But in the Blessed One’s answer,  the “mind” pinpoints  “my mind has stopped and without any harmful intention to others, I have dropped the sword. As for you, your mind keeps moving, you are unable to lead yourself.”

The Developing Chinese Buddhism embraces: “Inherent purity, mind nature. Turning outward, being tainted.”

What can be advocated by those illustrations?

Generally, the Lord and the Patriarchies do remind us that our  Mind is the very pure nature full of the awakening ability.  Turn back to our Mind to recognize it and develop the insight potentials and the noble human dignities that cannot be existent outside or in any other.

This truth we might be hearing many times. But how come we still manipulate to look for it outside?  We probably  “get stuck” right here. We know the Buddha is in our Mind. But how come we keep being unpleased with our children and grandchildren, worried about our future, nostalgic for our past, stressed by social turmoil and suffering headache while earning our life? It is tough to keep our mind in peace and pleasure. Then, where is the Buddha? Where is the Prajna Insight? How come we are unable to dissolve such daily embarrassment and disturbance? Is it correct to say that pure mind is hidden far under those entanglements like the deep running water? And above all are the tidal waves harshly tossing up and down to shake and exhaust us?

My dear friends, humans have been “glued” on this point for thousands of years. It does not happen to us only. It is said that the Buddhahood is innately existent in each person. But why are the enlightened  so few to see whereas  only normal people and the oceans of sufferings seen?

How come? It is hard to describe that “jammed” area. It is nameless, shapeless, colorless and nothing inside. So, how could we refer to it? That is why those who could see it will get it; those who could not will not. However, the Buddha and the Zen Patriarchies have tried their best to talk about it in innumerable canons shown in various types. They have mentioned it, literally and figuratively, in the form of the worldly or ultimate truth. Some of them did not say anything due to frequently speaking but in vain. So, they immersed themselves into the Nirvana. Yet some felt empathy toward the human life. They vowed to be repeatedly reborn in the human realm or strongly determined to plunge into the hell to rescue the ignorant.

The more pondering on it, the more one feels empathetic with life and the more appreciative of the Buddha and the predecessors who preached on ethics and wisdom, who devoted themselves to protecting every inch of our native territory, who sweated in hard labor on farming and harvests. All, all of the above are just for the happiness not only for themselves but also for everone. What should we do today so that we can shamelessly look up at the high sky?

Our noblest responsibility to pay our gratitude to life is neither to build up the great structures, nor to write hundreds of books, nor to struggle for freedom and independence nor to be a president. Those are the mundane achievements. Yet, the worldly life is “merely the piles of ash”.

The dignified duty of a human being is solely how he could  train his mind in order to reduce the numbers of  unaware people. It is his greatest contribution to lessen the sea of everlasting wretchedness.

There is a sentence in one piece of sutra: “Nothing is more dangerous than the uncultivated mind.” The above sea of long-lasting affliction is the consequence of the unrefined mind. When we know how to nurture our mind properly, we can improve ourselves into  the humans of insights who can live in the righteous way. How useful we are then!

Now comes the key knot of this piece of writing: “How can we do it?” - The answer is “ Let’s live naturally.”

“ Live naturally” is not in the common meaning. It does not signify to live  extravagantly and do whatever one wishes.

“ Live naturally” can be seen as to live in accordance with the nature, the laws of evolutionary changes, impermanence, cause-alligned conditions and  causal effects without resistance. So, there is no sorrow for aging, illness and death, no expectation, no greed and craving. So, there is neither overly loving nor hating anything or anyone. Resultly, there is no attachment, no worry and fear.

Following are some illustrations of the lifestyle of the enlightened in the history of Zen Buddhist Meditation.

“Eat when hungry. Sleep when tired.” (LinhChieu, Ban-Lung-Yun’s daughter)

Also below is the life philosophy of Ban-Lung-Yun, the Chinese Zen Master in the 8the century.

“Same routine every day

                                                Only I myself know it  

                                                Everything, not picking, not refusing           

                                                Right or wrong, not excusing and explaining

                                                Red or purple, not attaching

                                               Mountains or mound, no more minding

                                               Supernatural power and miraculous effects

                                               Keep shoulder-carrying water and chopping firewood well.”

Ban-Lung-Yun only did the ordinary work, shoulder-carrying water and breaking firewood. Why is it considered the Zen miracle?  When working, his mind was completely transparent, and he knew what he was doing clearly. He did not compare or cling to any image and color. He stayed in the non-discriminative wisdom and the nature of equality. That is to live naturally. He had no deception, no desire, no love and hate. He lived in his innately pure mind. He lived in self-composure and calmly left the world. When alive, he was the owner of his mind. When dead, he was also his mental manager. It means to be engrossed into the Nirvana.

In brief, mind cultivation is merely to train our mind so it can go back to its true nature: purity. When being pure, our mind is illuminating.  Zen Master Pai-Chang    said: “ Empty mind land, wisdom sun self- shines.”

Bhikkhuni Thích Nữ Triệt Như

Written at the  Sunyata Monastery, June 12, 2021

English version by Ngọc Huyền