NGUYỄN DU VỌNG PHU THẠCH
Đặng Hữu Phúc chú thích Date: Wed, 4 Sep 2013
Trên internet nhiều bài Vọng Phu Thạch . Nói chung họ dịch thơ ý câu "đài triện trường minh nhất trường văn" -- đều thành ý khác hẳn với bản dịch nghĩa của Đặng Hữu Phúc. Bản dịch Anh ngữ của GS Huỳnh Sanh Thông, dịch đúng nghĩa.
Ý thơ là người vợ vẫn ghi khắc lâu dài đoạn văn lệnh triệu [tòng quân, lệnh đi tù cải tạo...]
Về câu đầu : Đá sao? Người sao? Kia, người đâu? Ý rất sâu sắc, Vọng Phu thạch là đá hay sao? Là người hay sao? Kia, Vọng Phu Thạch, nhưng người đâu? Ý muốn nói tới con người thực trong đời sống, người mong ngóng chồng có ngày về.
Khi dịch thơ, ta nên nghĩ đến nhiều ngữ cảnh
Tỉ dụ -- thơ Thanh Tâm Tuyền -- Hồn ta nghiêng dưới gót chân em sầu. (1964)
Năm 1965, nhìn hình một em bé Bắc Việt cụt một chân trong Paris Match 1965, tôi chợt nhớ đến câu thơ “Hồn ta nghiêng dưới gót chân em sầu”.
Khi đọc Antony và Cleopatra của Shakespeare do Bùi Giáng dịch -- tôi cũng nhớ đến “Hồn ta nghiêng dưới gót chân em sầu” khi đọc đến đoạn Antony nằm khoèo ngó Cleopatra quay lưng bước đi.
望夫石 Vọng Phu thạch Đá Vọng Phu (Người dịch: Nguyễn Thạch Giang)
石耶人耶彼何人？
獨立山頭千百春。
萬劫杳無雲雨夢，
一貞留得古今身。
淚痕不絕三秋雨，
苔篆長銘一段文。
四望連山渺無際，
獨教兒女擅彝倫。
________________
Thạch da? Nhân da? Bỉ hà nhân
Độc lập sơn đầu thiên bách xuân
Vạn kiếp diểu vô vân vũ mộng,
Nhất trinh lưu đắc cổ kim thân.
Lệ ngân bất tuyệt tam thu vũ,
Đài triện trường minh nhất đoạn văn.
Tứ vọng liên sơn diểu vô tế,
Độc giáo nhi nữ thiện di luân.
__________________
Là người? là đá? Hỏi là ai?
Đầu núi bao năm đứng giữa trời.
Bặt mộng mây mưa trong một kiếp,
Giữ lòng trinh bạch trọn muôn đời.
Lớp rêu đoạn sách còn ghi mãi,
Dòng lệ mưa thu cứ chảy hoài.
Bốn phía mênh mông nhìn dãy núi,
Luân thường riêng để má hồng soi!
__________________________
Dịch nghĩa [Đặng Hữu Phúc]
Đá sao? Người sao? Kia, người đâu?
Một mình đầu núi, ngàn trăm xuân
Muôn kiếp vắng bặt mộng mây mưa
Giữ lòng trinh bạch trọn xưa nay
Ngấn nước mắt như mưa ba thu
Vẫn ghi khắc các chữ lệnh triệu
Bốn phía nhìn dãy núi mịt mờ không ngằn mé
Một mình giảng dạy nhi nữ khéo giỏi luân thường
___________________________________
Chú thích: Đặng Hữu Phúc
bản chữ Hán -- bản này chữ giáo [ là do tôi chỉnh lại ] -- trên internet thì họ ghi là "giao"
diểu: vắng bặt
diểu: mịt mờ
trinh: chính và bền vững (Phan Bội Châu giảng trong Chu Dịch)
triện: lệnh triệu ( phu quân nhận nhất đoạn văn lệnh triệu)
Bản chữ Hán đi chung với thơ dịch Nguyễn Quảng Tuân thì phiên âm diểu là yểu, cả hai âm cùng nghĩa vắng bặt.
Subject: Vọng phu thạch -- Nguyễn Du
Date: Thu, 22 Aug 2013 13:33:40 +1030 (Đặng Hữu Phúc)
:: Vọng Phu Thạch (Nguyễn Du)
Thạch da, nhân da, bỉ hà nhân?
Độc lập sơn đầu thiên bách xuân.
Vạn kiếp yểu vô vân vũ mộng
Nhất trinh lưu đắc cổ kim thân.
Lệ ngân bất tuyệt tam thu vũ,
Đài triện trường minh nhất đoạn văn.
Tứ vọng liên sơn điểu vô tế,
Độc giao nhi nữ thiện vô luân.
______________________
Đá Vọng phu
Là đá hay người, hỏi đó ai?
Một mình trên núi tự muôn đời.
Mây mưa mộng ấy chưa hề có,
Trinh tiết thân hình giữ chẳng sai.
Dòng lệ mưa thu không ngớt chảy,
Rêu in nét triện đã thành bài.
Non xanh bốn phía trời liên tiếp,
Nhi nữ nêu gương chẳng đổi dời.
Nguyễn Quảng Tuân
[From Vol. I, pp. 173, 174, Nguyễn Du Toàn Tập (The Complete Works of Nguyễn Du), NXB Văn Học & Trung Tâm Nghiên Cứu Quốc Học, Hà-nội, l996]
___________________________
Đặng Hữu Phúc trích dẫn
THE ROCK OF THE WAITING WIFE
Is that a rock? A woman? Who is she?
She's stood alone, for ages, on a peak.
Since time began she's never dreamed of lust.
Till heaven ends she'll keep her body pure.
Tear streams keep flowing down with autumn rain.
A tribute's writ indelibly in moss.
She peers about at rolling hills and hills.
One woman must uphold the moral code.
Huỳnh Sanh Thông
[From The Heritage of Vietnamese Poetry, edited and translateđ by Huỳnh Sanh Thông, Yale University Press, 1979]
Nguyễn Quảng Tuân & Huỳnh Sanh Thông dịch
(The Vietnam Review 1, Autumn-Winter 1996)
