ÁNH XUÂN
Vĩnh Hảo
Bên ngoài trời đã lạnh. Ra ngoài phải khoác thêm áo ấm; trong nhà phải vặn lò sưởi. Trời không mưa; chỉ có mây đen vần vũ, làm cho ngày thêm u ám. Con sóc đứng nhổm, nhìn vào cửa kiếng. Gió nhẹ mà lạnh cắt khi lão già mở cửa bước ra, mang mẩu bánh mì nhỏ cho con sóc. Lá khô lác đác bên gốc cây cằn cỗi. Khu xóm của phố thị mà tĩnh mịch như cảnh núi rừng một ngày mùa đông nơi quê xưa.
Một năm qua đi. Trong khi thiên tai giáng xuống những tai họa khủng khiếp của bão tố, lũ lụt, động đất, cháy rừng, lốc xoáy... thì con người cũng vì lợi ích cá nhân hay đảng phái, tạo nên những thảm họa vô cùng cho nhân sinh. Chiến tranh, dịch bệnh, nghèo đói, loạn lạc. Tranh giành, cướp đoạt, nhũng lạm của công, từ ngấm ngầm đến công khai. Người sung túc càng thêm giàu có. Kẻ đói nghèo càng thêm cùng cực. Tham lam dẫn đến si mê; si mê khởi sinh thù hận; thù hận lại dẫn đến si mê; si mê bồi thêm cho tham hận ngút trời... Thế sự hỗn mang. Lòng người man trá. Xã hội ngày thêm rối loạn, đầy dẫy những xung đột, đố kỵ, chống báng, tỵ hiềm nhau. Thử hỏi đâu là nơi an cư, lạc nghiệp!
Nhưng không sao. Mọi việc rồi đâu cũng hoàn đó. Hãy bình thản quan sát, lắng nghe. Sự tuần hoàn, thăng trầm của thế sự thì ở đâu, vào thời đại nào cũng có. Ở đời không phải vạn sự đều thuận theo ý mình. Có khi để đạt đến hạnh phúc hay niềm vui nhỏ thôi, mà cũng phải trả giá bằng khổ đau, nước mắt, tâm trí và thời gian.
Học đạo cũng vậy. Người xưa nói, trong vấn đề tri thức, tâm linh, không tiến tức là lùi. Nhưng biển học mênh mông, muốn tiến tới bến bờ nào cũng phải có tiêu hướng của nó. Mà muốn vạch tiêu hướng, tất phải có tầm nhìn và sự hiểu biết đúng đắn (chánh kiến). Ngó gà hóa cuốc; nhìn kẻ gian ác mà lại thấy là người trung chính; nhìn người quân tử mà cho là kẻ tiểu nhân; mượn chánh pháp để tuyên dương tà pháp; miệng nói chánh pháp mà lại tin theo tà nhân! Một đời tu học, hành đạo mà cứ như thế thì chẳng khác gì mài đá thành gương, tu theo tà đạo để mong cầu thành Phật.
Trong thư phòng, lật trang kinh cổ. Lời xưa đã từng đọc qua, nay đọc lại trên trang giấy mới tinh vừa được in lại, tưởng như đọc lần đầu. Lời xưa nhưng ý không xưa. Ý luôn mới mẻ trong từng giây phút thực tại, và có thể phổ dụng cho mọi thời đại.
Những ngày cuối đông. Lòng vô sự. Ngâm nga những bài thơ của các thiền sư cổ nhân. Vui cái vui của sự thanh lọc tinh thần, buông xả niệm trần, ngồi một chỗ mà ý hồn tiêu sái tự tại, rong chơi thủy tận sơn cùng. Tự hiểu, một khi ánh xuân chợt hiện, ngàn hoa sẽ rộ nở đón chào mùa lộc mới (*).
___________
(*) Ý này lấy cảm hứng từ bài Thị học 示學 (Bảo cách học) của Trần Tung (tức Tuệ Trung Thượng Sĩ):
示學
學者紛紛不奈何，
徒將瓴甋苦相磨。
報君休倚他門戶，
一點春光處處花。
Thị học
Học giả phân phân bất nại hà,
Đồ tương linh đích khổ tương ma.
Báo quân hưu ỷ tha môn hộ,
Nhất điểm xuân quang xứ xứ hoa.
Dịch nghĩa:
Gợi bảo người học đạo
Người học rối chẳng biết làm sao đây,
Luống công cầm hai hòn gạch mà xát một cách khổ sở.
Xin bảo với bạn hãy thôi ỷ vào cửa nhà người khác,
Một chấm ánh xuân làm hoa nở nơi nơi.
(Đỗ Văn Hỷ dịch thơ):
Học đạo mênh mang ai có hay,
Gạch đem mài gạch, nhọc nhằn thay!
Cửa người anh hãy thôi nương dựa,
Một ánh xuân về hoa đó đây.
(trích Thơ Văn Lý Trần, tập II, do Nhà xuất bản Khoa Học Xã Hội ấn hành năm 1989, trang 232)
Và đây là phần bình luận của Thiền sư Thích Thanh Từ cho 2 câu thơ cuối của bài Thị Học:
“Bảo anh thôi chớ nương cửa khác
Một điểm ánh xuân chốn chốn hoa.
Thôi anh đừng tới nhà người mà trông cậy người ta chỉ dạy, chỉ cần một điểm sáng của mùa Xuân thì tất cả hoa đều đua nhau nở rộ. Nghĩa là hoa đã có sẵn cái mầm ở trong thân cây, chỉ cần ánh nắng mùa Xuân chiếu tới thì nó nở, chớ không cần tìm kiếm đâu xa. Cũng vậy ở nơi mỗi chúng ta đều có sẵn cái mầm giác ngộ, chỉ cần nhân duyên thuận tiện thì nó bừng sáng, chớ nên tìm kiếm trông chờ ở bên ngoài.”
(HT Thích Thanh Từ, Tuệ Trung Thượng Sĩ Ngữ Lục Giảng Giải)
