Phật Tánh

PHẬT TÁNH
Nguyễn Thế Đăng

Kinh Đại Bát Niết Bàn do ngài Đàm Vô Sấm (385 - 433) một cao tăng Ấn Độ mang qua Trung Hoa và dịch sang tiếng Hán. Kinh này cũng được ngài Pháp Hiển (sinh năm 340) đi qua Ấn Độ thỉnh về Trung Hoa và dịch, nhưng không đầy đủ bằng bản của ngài Đàm Vô Sấm.

“Tất cả chúng ta đều có Phật tánh”, câu này được nhắc rất nhiều lần trong Kinh. Đó cũng là chủ đề của Kinh. Dùng chữ của Kinh Pháp Hoa, thì Kinh Đại Bát Niết Bàn là sự Khai Thị Ngộ Nhập Phật tánh mà mỗi chúng sanh vốn có.

Trước khi nói đến Phật tánh, Kinh giảng về thân Như Lai thường trụ:

“Thân Như Lai là thân thường trụ, thân kim cương, chẳng phải thân do sự ăn uống mà thành, chính là Pháp thân. Thân Như Lai chẳng sanh chẳng diệt, không có sự tu tập, vô lượng vô biên, không có dấu vết, không thể thấy biết, rốt ráo thanh tịnh, không có lay động, không có thọ nhận không có hành động, chẳng trụ chẳng làm, chẳng phải hữu vi, chẳng phải nghiệp chẳng phải quả, chẳng phải hành chẳng phải diệt, chẳng phải tâm chẳng phải tâm sở, chẳng thể nghĩ bàn, thường trụ chẳng thể nghĩ bàn, không có thức, lìa tâm cũng chẳng phải lìa tâm” (Phẩm Kim Cương Thân).

Kinh lần đầu tiên nói “tất cả chúng sanh đều có Phật tánh” trong đoạn sau:

“Nếu có chúng sanh ở nơi chư Phật nhiều như số cát tám sông Hằng mà phát tâm Bồ đề, rồi mới có thể ở trong đời xấu ác mà chẳng phỉ báng pháp này, lại thọ trì, đọc tụng, biên chép kinh này, cũng khuyên người khác biên chép. Tự mình có thể nghe nhận, cũng khuyên người khác được nghe nhận, đọc tụng thông hiểu, ủng hộ kiên trì, vì thương xót chúng sanh thế gian mà cúng dường kinh này, lại khuyên người khác khiến họ cúng dường, cung kính, tôn trọng, đọc tụng, lễ bái cũng lại đầy đủ như vậy.

Có thể giảng giải thấu suốt ý nghĩa của nó, đó là: Như Lai thường trụ bất biến, rốt ráo an lạc. Nói rộng ý nghĩa của nó, tức là: Tất cả chúng sanh đều có Phật tánh. Khéo biết pháp tạng vốn có của Như Lai, cúng dường chư Phật vô số như vậy rồi, kiến lập vô thượng chánh pháp như vậy và thọ trì, ủng hộ.” (Phẩm Như Lai Tánh).

“Tất cả chúng sanh đều có Phật tánh”, đó là pháp tạng vốn có của Như Lai, đó là chánh pháp vô thượng mà tất cả chúng sanh cần tin nhận, đọc tụng thông hiểu, thọ trì, ủng hộ.

Tóm lại, mỗi chúng ta cần tin nhận Phật tánh hiện có nơi chính mình, đọc tụng thông hiểu, thọ trì ủng hộ Phật tánh này, được giảng giải trong Kinh và được Đức Phật khai thị và nói rõ những phương pháp thực hành để nó hoàn toàn hiển lộ như ở chư Phật.

“Tất cả chúng sanh đều có Phật tánh” là tiếng rống của sư tử giữa chúng sanh. Đức Phật thường được ví như sư tử, và lời thuyết pháp của ngài như tiếng rống sư tử, xé nát tâm thức vô minh của chúng ta.

“Thiện nam tử! Như Lai chánh giác, trí huệ như nanh vuốt, Bốn như ý túc là chân, Sáu ba la mật là thân đầy đủ, Mười lực hùng mạnh, Đại bi là đuôi, an trụ Bốn thiền là hang động thanh tịnh, vì các chúng sanh mà phát tiếng sư tử rống, phá dẹp quân ma, chỉ bày cho đại chúng Mười lực, khai bày chỗ hành của Phật, vì các chúng sanh tà kiến mà làm chỗ quy y, an ủi vỗ về chúng sanh sợ hãi trong sanh tử, giác ngộ những chúng sanh vô minh ngủ mê… nên phát tiếng rống sư tử.

Tiếng rống sư tử là nói một cách quyết định: Tất cả chúng sanh đều có Phật tánh; Như Lai là thường trụ, không có biến đổi, sai khác.” (Phẩm Bồ Tát Sư Tử Hống)

Tiếng rống sư tử đó cho chúng ta niềm tin quyết định, như Kinh Phạm Võng Bồ tát giới nói:

“Đại chúng nên tin chắc
Các người là Phật sẽ thành
Ta là Phật đã thành
Thường tin được như vậy
Thì giới phẩm đã trọn đủ.”

Tất cả chúng sanh đều có Phật tánh, và chúng sanh cùng với Thanh văn, Duyên giác, Bồ tát đều đồng nhất một Phật tánh. Phật tánh thông suốt cả thánh lẫn phàm:

“Thiện nam tử! Thanh văn, Duyên giác, Bồ tát cũng vậy, thảy đều đồng một Phật tánh, như sữa kia vậy. Tại sao thế? Vì đồng hết sạch phiền não. Những người phàm phu có lòng nghi đối với Ba Thừa: tại sao không khác nhau? Các chúng sanh ấy lâu về sau mới tự hiểu rằng cả ba thừa đồng một Phật tánh, như người kia tỉnh ngộ hiểu ra rằng các tướng khác nhau của sữa (váng sữa, lạc, đề hồ…) là do nhân duyên nghiệp báo.

Thiện nam tử! Thanh văn, Duyên giác, Bồ tát cũng thế, đều thành tựu được một Phật tánh đồng nhất. Vì sao thế? Vì dứt trừ phiền não như khoáng vàng kia trừ bỏ những chất cặn bẩn. Vì nghĩa ấy nên tất cả chúng sanh đồng nhất Phật tánh, chẳng có chút gì sai khác”. (Phẩm Như Lai tánh).

Phật tánh ấy “sẵn có” nơi tất cả mọi chúng sanh:

“Thiện nam tử! Phật tánh của chúng sanh lại cũng như vậy. Tất cả chúng sanh chẳng thể thấy được, như kho báu của mình mà người đàn bà nghèo khó kia chẳng có hay biết.

Thiện nam tử! Nay ta chỉ bày khắp hết thảy chúng sanh vốn sẵn có Phật tánh, chỉ vì bị các phiền não che lấp, như người nghèo khó kia sẵn có kho tàng vàng ròng nhưng không thể thấy. Ngày nay Như Lai chỉ khắp cho chúng sanh kho báu tánh giác của họ, đó là Phật tánh. Các chúng sanh thấy Phật tánh rồi, tâm sanh hoan hỷ, quy ngưỡng Như Lai. Người đàn bà nghèo khó ấy là tất cả vô lượng chúng sanh. Kho vàng ròng ấy tức là Phật tánh” (Phẩm Như Lai tánh).

“Tất cả chúng sanh đều có Phật tánh”, đó là điểm khởi đầu, là nền tảng của con đường “kiến lập vô thượng chánh pháp” của đạo Phật. Con đường ấy dành cho tất cả chúng sanh, Thanh văn, Duyên giác, Bồ tát, vì “cả ba thừa đều đồng một Phật tánh”. Và đích đến, hay quả, là “Như Lai là thường trụ, không có biến đổi, sai khác”.

Tất cả mọi con đường, mọi tông phái đều khởi từ Phật tánh, đi trong Phật tánh, để đạt đến Phật tánh hiển lộ hoàn toàn. Hai dòng phái Thiền đầu tiên của Việt Nam từ Tổ Tỳ Ni Đa Lưu Chi (thế kỷ thứ 6) và Tổ Vô Ngôn Thông (thế kỷ thứ 8) cũng đi trong con đường Phật tánh này.

Bài kệ của Tổ Tỳ Ni Đa Lưu Chi:

Tâm ấn chư Phật
Tất không lừa dối
Tròn đồng thái hư
Không thiếu không dư
Không đi không đến
Không được không mất
Chẳng một chẳng khác
Chẳng thường chẳng đoạn
Vốn không chỗ sanh
Cũng không chỗ diệt
Cũng chẳng lìa xa
Chẳng không lìa xa
Vì đối vọng duyên
Nên giả lập tên.
Bởi thế chư Phật ba đời
Cũng do như thế
Tổ sư nhiều đời
Cũng do như thế mà đắc
Ta cũng do như thế mà đắc
Ngươi cũng do như thế mà đắc
Cho nên hữu tình vô tình
Đều do như thế mà đắc.
Vả, Tổ ta Xán công
Khi ấn cho ta tâm này
Bảo ta mau Nam hành hóa
Không nên ở đây lâu
Trải qua nhiều nơi
Nay gặp ngươi đây
Hợp lời huyền ký.
Ngươi khéo giữ gìn nó
Giờ đi của ta đã đến.

“Do như thế mà đắc” là do Phật tánh mà đắc. “Khéo giữ gìn nó” là khéo giữ gìn, hộ trì Phật tánh.

Bài kệ của Tổ Vô Ngôn Thông:

Các nơi đồn đại
Dối tự lưu truyền
Rằng thủy tổ ta
Gốc từ Tây Thiên
Truyền pháp nhãn tạng
Gọi đó là Thiền
Một hoa năm cánh
Hạt giống liên miên.
Thầm hợp lời mật
Muôn ngàn có duyên
Đều gọi tâm tông
Thanh tịnh bản nhiên.
Tây thiên cõi này
Cõi này Tây Thiên
Xưa nay nhật nguyệt
Xưa nay sơn xuyên.
Chạm đến thành trệ
Phật, Tổ thành oan
Sai nó mảy may
Mất nó trăm ngàn.
Ngươi khéo quán sát
Chớ lừa cháu con
Nếu hỏi ta đây
Ta vốn vô ngôn.

“Pháp nhãn tạng” là “kho tàng con mắt pháp”, kho tàng (tạng) này là “pháp tạng” của Kinh đã trích ở trên. Trong Kinh thường nói “đắc pháp nhãn tịnh”, được con mắt pháp thanh tịnh, để chỉ những vị thấy được “pháp tạng”. Thiền được gọi là “tâm tông”, nghĩa là tìm thấy Phật tánh ở ngay trong tâm mình. “Sai nó mảy may, mất nó trăm ngàn”: Nó ở đây là Phật tánh.

Mục đích của Thiền là “thấy tánh”, và sống, tương ưng với tánh ấy cho đến mức trọn vẹn. Thấy tánh là thấy Phật tánh vậy. 

Nguyễn Thế Đăng




.