Không nhìn lỗi người

Khi chưa học và hiểu Phật pháp nhiều, chưa có kinh nghiệm tu tập nên tâm chúng ta rất dễ dao động. Nếu như thấy người này xấu, người kia có nhiều lỗi thì chúng ta sẽ sinh tâm phiền não, không được an lạc. Nhiều người vào chùa tu một thời gian, trông thấy một số người trong chùa không cao thượng, thánh thiện như mình tưởng nên bất mãn không tu nữa.

Cho nên khi mới vào đạo, chúng ta được thầy tổ dạy là phải chuyên tâm tu tập, còn việc của người khác thì kệ họ, không phải trách nhiệm của mình, không nên để ý. Điều này không có nghĩa rằng thầy tổ mình muốn che đậy những cái xấu mà thật ra đó là nhằm bảo vệ mình được an toàn trong đạo pháp. Người mới vào đạo cũng như những cây còn non nớt, rất dễ bị tổn thương trước mưa gió. Tuy nhiên khi những cây non ấy lớn lên, chúng sẽ trở nên cứng cáp và đứng vững trước những trận mưa to gió lớn.

Người tu khi đã học sâu Phật pháp, biết được đường lối cũng như kinh nghiệm tu tập thì họ sẽ hiểu được rằng ở đâu cũng có người tốt người xấu. Mặc dù đã đi tu nhưng nghiệp chướng, căn lành của mỗi người khác nhau. Người căn lành nhiều thì việc làm sẽ đúng với đạo pháp, còn người nghiệp chướng nặng thì sẽ có sai phạm.

Khi chưa hiểu thì cho họ là người xấu, rằng tu mà còn tham sân si, rồi sinh tâm bất mãn. Nhưng khi đã hiểu đạo rồi thì ta sẽ không phiền não về những chuyện như thế nữa, ngược lại càng thương họ, vì họ tu vất vả hơn người khác. Và khi chúng ta đã đủ trưởng thành rồi thì thầy tổ sẽ dạy nên nhìn lỗi người để trợ duyên, giúp đỡ họ trong tu tập.

Không nhìn lỗi người còn có một ý nghĩa sâu xa hơn, đó là để cho tâm không chạy theo ngoại cảnh, giữ tâm không bị phân tán, để cho tâm được tập trung, tạo nền tảng vững chắc cho thiền định. Không những không nhìn lỗi người mà cũng không nhìn việc tốt của người, càng không phê bình đánh giá. Thiền định là mẫu số chung của tất cả pháp môn, là chìa khóa để ngộ đạo. Cho nên điều quan trọng nhất, cần thiết nhất của người tu là an trú tâm mình vào chánh niệm.

Chư Tổ dạy rằng tu ngoài tâm mà mong chứng đạo thì cũng như nấu cát mà mong thành cơm, trọn không thể được. Bởi vì giác ngộ là giác ngộ cái tâm, “tâm-Phật-chúng sinh, tam vô sai biệt”. Cho nên hành giả cần phải quan sát tâm, làm bạn với tâm, sống với tâm một cách liên tục như gà ấp trứng, như dùi cây tìm lửa, không được gián đoạn. Nếu ta nhìn việc của người là hướng tâm ra ngoài, việc tu tập đã bị gián đoạn.

Trong khóa tu thiền của ngài Goenka ở Ấn Độ có một quy định là không được giao tiếp với người khác dù là để đánh thức người ngồi thiền bên cạnh đang ngủ gục. Điều này không phải là ích kỷ mà là để cho hành giả tập trung toàn bộ tâm trí vào bản thân mình trong suốt quá trình thực tập thiền.

Kinh Pháp bảo đàn ghi, khi Tổ Huệ Năng đến chùa Pháp Tánh của ngài Ấn Tông, thấy hai vị Tăng đang tranh cãi về việc gió động hay phướn động. Tổ bước tới nói rằng: “Không phải gió động, cũng chẳng phải phướn động, mà là tâm của nhân giả động”. Không phải nói gió động hay phướn động là sai, mà điều Lục tổ muốn nói ở đây là gió động hay phướn động không quan trọng, vì đó là hiện tượng bên ngoài, không cần quan tâm. Điều cần quan tâm chính là cái tâm của mình, chỉ sợ tâm ta loạn động mà thôi.