Hình Ảnh Đức Phật

HÌNH ẢNH ĐỨC PHẬT
 Ajahn Lee Dhammadaro
Diệu Liên Lý Thu Linh dịch

Phra Ajaan Lee Dhammadharo (1907-1961), là một trong những vị thiền sư theo truyền thống tu khổ hạnh trong rừng.

***

Ngày 31 tháng 8 năm 1958

Lòng tốt:  Chúng ta có thể làm gì để khiến lòng tốt được thực sự tốt đẹp? Vì sự tốt lành của ngày hôm nay, sư muốn mỗi người chúng ta hãy hướng tâm đến việc tạo dựng một vị Phật trong tâm để bảo vệ mình, vì chư Phật là thứ hiển linh và thiêng liêng hơn bất kỳ thứ gì khác trên thế gian. Các Ngài có thể bảo vệ ta, giúp ta vượt qua mọi hiểm nguy và đau khổ. Như chúng ta được nghe trong bài kinh Pali, "Sabba-dukkha sabba-bhaya sabba-roga vinassantu", có nghĩa là “Mọi đau khổ, mọi nguy hiểm, mọi bệnh tật đều có thể bị tiêu diệt nhờ vào năng lực của Phật, Pháp và Tăng. "

Bất cứ ai có Phật trong tâm, đều được bảo vệ khỏi cả ba nỗi sợ hãi lớn. Loại thứ nhất là sợ khổ, tức là sợ sinh, già, bệnh, chết. Đức Phật không sợ những điều này chút nào, vì Ngài đã xua đuổi chúng dưới mọi hình thức... (2) Các loại nguy hiểm khác nhau, chẳng hạn như nguy hiểm từ tội phạm:

Dù ai có cố gắng đến đánh cắp những vật có giá trị của Ngài, Đức Phật không hề sợ hãi chút nào, vì những vật có giá trị của Ngài không phải là thứ mà ai cũng có thể đánh cắp. Nguy cơ hỏa hoạn: Không kể cháy nhà hay bị ném bom hạt nhân. Ngay cả khi ngọn lửa vĩnh hằng có thiêu rụi toàn bộ thế giới, Ngài cũng sẽ không giật mình hay sợ hãi.

Sự nguy hiểm của lũ lụt: cho dù nước có tràn từ đất lên tận bầu trời, Ngài cũng không quan tâm. Sự nguy hiểm của nạn đói, hạn hán và dịch bệnh sẽ không làm cho Ngài phải đau khổ hay gặp khó khăn gì. (3) Các bệnh tật khác nhau phát sinh trong cơ thể không làm cho Ngài sợ hãi. Chỉ cần nhìn vào tượng Phật trước mặt ta: Ngài sợ nguy hiểm gì? Từ đâu? Dù ai có làm gì, Ngài vẫn ngồi đó hoàn toàn bất động, không sợ hãi gì cả. Đây là lý do tại sao chúng ta nên đúc một vị Phật trong tâm mình để có thể đeo nó quanh cổ và bảo vệ ta khỏi sự sợ hãi ở bất cứ nơi nào chúng ta đến.

Thử nghĩ, khi đúc tượng Phật, người ta làm gì? Việc đầu tiên là làm khuôn sao cho đẹp và cân đối. Rồi họ đun khuôn hoàn toàn thật nóng. Sau đó họ đổ kim loại nóng chảy vào khuôn.

Rồi họ để nguội. Khi nguội hoàn toàn, họ gỡ các mảnh khuôn ra, chỉ để lại tượng Phật, dù vậy, tượng vẫn thô ráp và chưa đẹp.  Họ phải đánh bóng tượng cho đến khi nó sáng bóng, hoặc phủ sơn mài hay một lớp vàng lá. Chỉ khi đó họ mới có được một tượng Phật hoàn chỉnh, phù hợp với ý nguyện của mình.

Giờ chúng ta cũng đang đúc một vị Phật trong tâm.  Ta phải làm nóng khuôn trước khi có thể đổ kim loại vào đó. Giả dụ rằng cơ thể này là khuôn của bạn; tâm trí của bạn là một nghệ nhân lão luyện. Vậy tất cả chúng ta hãy tập trung vào việc tạo dựng một vị Phật trong tâm mình. Việc ai có được bức tượng Phật đẹp nhất sẽ phụ thuộc vào tay nghề và khả năng nấu chảy của mỗi người thợ.

Làm thế nào đun nóng khuôn? Chúng ta làm nóng khuôn bằng cách ngồi tập trung: chân phải đặt trên chân trái, hai tay đặt ngữa trong lòng, tay phải đặt trên tay trái. Ngồi thẳng lưng. Đừng nghiêng về phía trước hoặc phía sau, hoặc nghiêng sang hai bên. Nếu khuôn lệch tâm thì tượng Phật của bạn cũng sẽ phải lệch tâm. Bước tiếp theo là tập trung chánh niệm vào hơi thở, nghĩ bud- với hơi thở vào và dho với hơi thở ra. Hãy tập trung hoàn toàn vào hơi thở. Bạn không cần phải nghĩ đến bất cứ điều gì khác - giống như thể bạn đang bơm không khí vào lò để làm nóng khuôn.

Nếu bạn không thể trụ trên hơi thở - nếu bạn quên hoặc lơ đãng nghĩ về những thứ khác - như thể máy bơm không khí của bạn bị hỏng. Ngọn lửa sẽ không mạnh lên, và khuôn sẽ không được làm nóng hoàn toàn. Nếu khuôn không được làm nóng đủ, thì khi bạn đổ kim loại nóng chảy vào đó, khuôn sẽ nứt và kim loại đổ vào sẽ bị rò rỉ khắp nơi. Vì vậy, bạn phải cẩn thận để khuôn của bạn không bị nứt, và đảm bảo rằng máy bơm không khí cũng không bị hỏng hóc. Nói cách khác, hãy theo dõi sự chánh niệm của bạn để nó không bị phóng tâm hay quên lãng.

Giờ hãy nói về cách ta làm tan chảy kim loại - đồng, vàng, bạc hoặc bất kỳ loại kim loại nào ta sẽ sử dụng để tạo tượng Phật. Khi đúc một hình tượng, người thợ phải làm tan chảy kim loại và loại bỏ tất cả các tạp chất, không để lại gì ngoài kim loại ở dạng tinh khiết. Được thế rồi, họ mới sử dụng kim loại đó để đúc tượng.

Tương tự, chúng ta phải tách khỏi tâm tất cả các khái niệm và mối bận tâm hoạt động như những trở ngại. Năm trở ngại giống như tạp chất trộn lẫn trong vàng. Nếu ta không làm chúng tan chảy hoặc loại bỏ chúng ra khỏi tâm, hình ảnh Đức Phật của ta sẽ không được hoàn hảo và trang nghiêm dũng mãnh như ta muốn. Nó sẽ bị lỗ chổ, tì vết. Nếu bạn đặt tượng trên bàn thờ, nó sẽ không được chiêm ngưỡng.

Dẫu bạn có mang tặng tượng, cũng không ai muốn nhận.  Do đó, thật cần thiết - rất nghiêm trọng - rằng người thợ làm tượng phải tỉ mỉ, chu đáo và cẩn trọng; rằng người đó nỗ lực phối hợp để thanh lọc kim loại sử dụng. Nói cách khác, ta phải loại bỏ tất cả các khái niệm về quá khứ và tương lai, chỉ giữ lại hiện tại: hơi thở.

Chỉ chú tâm đến hơi thở. Khi khuôn của bạn được làm nóng hoàn toàn (tức là, bạn cảnh giác với toàn bộ cơ thể), máy bơm không khí của bạn hoạt động tốt (tức là, chánh niệm ổn định và mạnh mẽ), và kim loại của bạn tinh khiết, không pha tạp (tức là không có những trở ngại trong tâm), lúc đó hình ảnh Đức Phật bạn đúc sẽ rất đẹp đúng như ý bạn.

Đúc tượng Đức Phật trong ta có nghĩa là ngồi trong sự tập trung, để tâm được an tĩnh.  Khi tâm đã an, thân cũng được bình yên. Khinh an - một cảm giác tròn đầy nơi thân, tâm - sẽ phát sinh trong ta (tức là, khi chánh niệm tràn đầy cơ thể, sự tỉnh giác cũng tràn đầy cơ thể). Khi khinh an phát sinh đến cao độ, nó nhường chỗ cho hỷ lạc.  Khi đã tràn đầy hỉ lạc, tâm trở nên rõ ràng, trong sáng.

Ánh sáng nội tâm là cái biết của tuệ giải thoát.  Ta nhận ra sự thật về thân, rằng nó chỉ đơn giản là bốn tính chất của đất, nước, lửa và gió - không phải của ta hay bất kỳ ai khác. Nó biến đổi. Khổ đau.  Điều này dẫn đến cảm giác mệt mỏi, chán nản, khiến ta buông bỏ quá trình tạo tác về thể chất hay tinh thần, khiến ta thấy rằng nó không có thực chất. Ta có thể tách thân khỏi tâm.

Tâm sau đó sẽ thoát khỏi gánh nặng phải chuyên chở thân vật lý theo mình.  Nó biến thành một tâm tự do, nhẹ nhàng và thoải mái. Cái nhìn của ta thông thoáng, dù nhìn ở khía cạnh nào – như thể ta đã tháo bỏ sàn, tường và mái ngôi nhà của ta: nhìn xuống, ta sẽ thấy mặt đất. Nhìn lên, ta sẽ thấy các vì sao. Nhìn quanh theo cả bốn hướng, ta sẽ thấy rằng không có gì cản trở tầm nhìn của ta. Ta có thể nhìn thấy mọi thứ rõ ràng. Nếu nhìn về phương tây, ta sẽ thấy sự thật cao quý của khổ (khổ đế).

Nhìn về phía nam, ta sẽ thấy nguyên nhân của khổ.  Nhìn về phía đông, ta sẽ thấy sự chấm dứt của khổ. Nhìn về phía bắc, ta sẽ thấy con đường. Nếu ta có thể thấy theo cách này, tức là ta được một trọn vẹn một đồng đô la, với cả bốn đồng hai mươi lăm xu (quarter).   

Và nếu ta nhiều lần được có đồng đô la đó, ta sẽ ngày càng có giá trị.  Ta sẽ biến thành một người giàu có với rất nhiều tài sản - tức là kho báu cao quý.  Ta sẽ được thoát khỏi nghèo đói.

Bất cứ ai có kho báu cao quý đó được cho là thượng nhân (noble person).  Thượng nhân là những người đã nhìn thấy bốn sự thật cao quý. Ai nhìn thấy được bốn sự thật cao quý là sẽ nhìn thấy Đức Phật trong tâm. Đức Phật thường hộ trì những người thuộc loại đó - và khi Đức Phật ở bên ta, ta sẽ được ban phước và sẽ không gặp khó khăn. Đơn giản là ta tiếp tục tiến hóa ngày càng cao hơn. Đây là lý do tại sao tất cả chúng ta nên tạo một vị Phật trong tâm bằng cách thực hành chánh niệm bất cứ khi nào ta có cơ hội.

Cách khác nữa để tạc một vị Phật trong tâm là thiền quán liên tục về sự uế nhiễm của thân, như khi chúng ta tụng: Ayam kho me kayo: thân này của tôi.  Uddham padatala: từ chân lên đầu - nó như thế nào? Addho Kesamatthaka: Từ đỉnh đầu xuống chân, nó như thế nào?

Tacapariyanto: Bên trong đải túi da này, có gì là giá trị? Da bao phủ cơ thể giống như một chiếc túi vải bố với đầy mọi thứ, vì vậy hãy xem ta có những gì giá trị trong chiếc túi này. Bắt đầu với xương sườn, tim, gan, phổi, ruột, thức ăn ở dạ dày và ở ruột, máu, mật, bạch huyết, nước tiểu. Những thứ này có giá trị gì đáng quý?

Nếu quán sát kỹ thân mình, ta sẽ thấy rằng những gì ta có ở đây là bốn trạng thái bị tước đoạt, không có gì tuyệt vời cả.

Trạng thái bị tước đoạt đầu tiên là vương quốc động vật: tất cả những con giun và vi trùng sống trong dạ dày và ruột, trong các mạch máu và trong lỗ chân lông của chúng ta. Miễn là có thức ăn trong đó cho chúng, chúng sẽ luôn ở bên trong ta, nhân giống đến chóng mặt, khiến ta nhiễm bệnh. Ở bên ngoài cơ thể thì có bọ chét và chấy. Chúng thích ở với những người không giữ sạch sẽ, làm cho da của họ đỏ rát.  Đối với các động vật sống trong các mạch máu và lỗ chân lông, chúng làm ta phát ban sẩy và nhiễm trùng.

Trạng thái bị tước đoạt thứ hai là vương quốc của những con ma đói, tức là, các tính chất của đất, nước, lửa và gió trong cơ thể. Mới đầu chúng cảm thấy quá lạnh, sau đó thấy quá ấm, rồi cảm thấy muốn bệnh, rồi muốn ăn cái này hay cái kia. Ta phải luôn phục vụ chúng, chạy đầu này đầu kia để tìm thứ cho chúng ăn mà không bao giờ có cơ hội dừng lại, nghỉ ngơi.  Và chúng không bao giờ thấy đủ - giống như những con ma đói sau khi chết, không được ai cho chúng ăn, nên đói khát luôn.  Các trạng thái này tiếp tục làm phiền ta, và dầu ta làm gì, không bao giờ ta có thể làm chúng hài lòng. Đầu tiên thức ăn quá nóng, nên ta phải bỏ đá vào làm nguội. Sau đó, thức ăn lại quá lạnh, nên ta phải hâm lại trên bếp. Tất cả những điều này  là do sự mất cân bằng trong các tính chất, đôi khi tốt, đôi khi xấu, nhưng không bao giờ đi đến trạng thái bình thường ổn định, khiến chúng ta phải khổ theo nhiều cách khác nhau.

Trạng thái bị tước đoạt thứ ba là vùng đất của những con quỷ sân hận.  Đôi khi chúng ta bị bệnh hoặc mất tỉnh giác, chúng ta trần truồng chạy lung tung không mảnh vải che thân như thể ta đã bị con quỷ sân hận nhập.  Có người phải trải qua các cuộc mổ xẻ, để bỏ thứ này hay cắt thứ kia ra hay hút thứ nọ ra.  Họ vùng vẫy, rên rỉ, nhìn thật đáng thương. Có người nghèo đến mức không có gì để ăn; họ ốm trơ xương, lồi mắt, đau khổ như những con quỷ sân hận không thể nhìn thấy ánh sáng thế gian.

Trạng thái bị tước đoạt thứ tư là luyện ngục. Luyện ngục là ngôi nhà của tất cả các linh hồn với rất nhiều nghiệp chướng phải chịu đựng việc bị đốt bằng gai sắt nóng đỏ và bị đâm bằng gai. Tất cả những con vật có thịt mà chúng ta đã ăn, sau khi giết và nấu chín chúng, tập trung lại với nhau trong bụng ta, rồi sau đó biến vào cơ thể ta với số lượng lớn.

Nếu đong đếm chúng, ta sẽ có cả những chuồng gà, cả đàn gia súc và nửa biển cá. Dạ dày của chúng ta nhỏ bé như thế, nhưng dù ta ăn bao nhiêu, cũng không thể làm nó đầy. Và ta cũng phải cho nó ăn những thứ nóng bỏng, giống như các cư dân của lò luyện ngục phải sống trong các ngọn lửa. Không có lửa, chúng không thể sống. Vì vậy, có một chảo đồng lớn cho họ. Tất cả các linh hồn khác nhau mà chúng ta đã ăn tập hợp lại trong cái chảo lớn của dạ dày, nơi chúng bị tiêu thụ bởi những đám lửa tiêu hóa, rồi sau đó chúng theo ám chúng ta: sức mạnh của chúng xâm nhập vào máu thịt của ta, làm phát sinh tham, sân và si, khiến chúng ta vặn vẹo như thể ta cũng bị lửa địa ngục đốt cháy.

Vì vậy, hãy quán sát thân.  Nó có thực sự là của ta? Nó từ đâu đến? Nó là của ai? Dầu ta có quan tâm đến nó bao nhiêu, nó cũng sẽ không ở lại với ta. Nó sẽ phải quay trở lại từ nơi nó đến: các tính chất của đất, nước, lửa và gió. Việc mà nó có thể ở lại với ta trong một thời gian phụ thuộc hoàn toàn vào hơi thở. Khi không còn hơi thở nữa, nó bắt đầu phân rã, và lúc đó không ai còn muốn nó nữa. Ta sẽ không thể mang nó theo khi ta ra đi. Không có ai có thể đem theo tay, chân của mình.  Đây là lý do tại sao chúng ta nói rằng thân là vô ngã.  Nó thuộc về thế gian. Đối với tâm, đó là người làm điều tốt và xấu, và sẽ được tái sinh phù hợp với nghiệp của nó. Tâm là cái không chết. Tâm là cái trải nghiệm tất cả niềm vui và nỗi đau.

Vì vậy, khi ta nhận ra điều này, ta nên làm càng nhiều điều thiện càng tốt vì lợi ích của bản thân.  Đức Phật có lòng trắc ẩn đối với chúng sinh, nên dạy chúng ta theo cách này, nhưng ta lại không có từ bi với chính mình. Chúng ta thích lấp đầy bản thân với đau khổ. Khi người khác dạy ta, không bằng chúng ta tự dạy bản thân, vì người khác chỉ thỉnh thoảng mới dạy ta một lần. Khả năng trở thành thú, thành người, chư thiên hoặc đến Niết-bàn, tất cả đều tùy thuộc vào ta, vì vậy ta phải chọn cái mình muốn.

Điều tốt chúng ta làm sẽ đi theo ta trong tương lai. Đây là lý do tại sao Đức Phật dạy chúng ta thiền, để suy ngẫm về thân để phát sinh sự nhàm chán.  Nó vô thường, khổ và vô ngã.  Chúng ta mượn nó một thời gian, rồi phải trả nó lại. Thân không thuộc về tâm, và tâm không thuộc về thân.

Chúng tách biệt nhưng phụ thuộc vào nhau. Khi chúng ta có thể thấy điều này, ta không còn lo lắng hay bám chấp nữa. Ta có thể buông bỏ thân, và ba thứ đồ rỉ sét  - quan điểm tự ngã, sự bám chấp vào giới luật và thực hành, và nghi hoặc con đường đạo - sẽ không còn trong tâm.  Ta sẽ thấy rằng tất cả thiện và ác đều đến từ tâm. Nếu tâm thuần khiết, đó là thiện pháp cao tột nhất trên thế gian.

Diệu Liên Lý Thu Linh

11/2023

(Chuyển ngữ từ AN IMAGE OF THE BUDDHA, sách Starting Out Small: A Collection of Talks for Beginning Meditators - Bắt đầu Từ Việc Nhỏ: Sưu tập các bài Pháp dành cho thiền sinh mới.  Thiền sư Thanissaro chuyển ngữ từ Thái sang Anh).