Lễ Tự Tứ

Nếu an cư có nguồn gốc từ sự tiếp thu những yếu tố bên ngoài xã hội Ấn Độ cổ đại lúc bấy giờ, thì Tự tứ lại được chính Đức Phật chế định cho Tăng-già thực hiện. Có thể nói, đây là sự độc đáo, duy nhất chỉ có ở Phật giáo.

Về ý nghĩa thì Tự tứ cũng tương tự như việc thuyết giới, biểu hiện cho sự thanh tịnh và hòa hợp chúng. Nhưng Tự tứ còn có một ý nghĩa đặc biệt hơn, đó là sau 3 tháng an cư kết thúc, thực hiện nghi thức Tự tứ, vị Tỳ-kheo có thêm một tuổi đạo (hạ lạp).

Tự tứ dịch từ chữ Pravāraṇā, có nghĩa là “sự cầu thỉnh”, đương sự cầu thỉnh người khác chỉ cho mình những khiếm khuyết trên 3 phương diện: được thấy, được nghe và được nghi. Nếu thuyết giới định kỳ 2 lần/tháng thì Tự tứ cũng định kỳ nhưng chỉ 1 lần duy nhất trong năm, sau mùa an cư. Như vậy, chư Tăng sau một thời gian dài có thể sống tách biệt, nhưng 3 tháng an cư mùa mưa thì cộng trú. Sự ở chung này giúp cho các vị cùng nhau nâng đỡ hàng ngày, mà đỉnh điểm là Tự tứ để cùng giúp nhau chỉ ra những khiếm khuyết để sửa đổi.

Duyên khởi pháp Tự tứ theo Luật tạng được ghi nhận lại bằng việc nhóm Tỳ-kheo ở Kiều-tát-la (Kosala) thảo luận với nhau làm cách nào để có được sự thanh tịnh và hòa hợp trong suốt mùa an cư. Các vị ấy đã quyết định im lặng không nói chuyện với nhau, chỉ ra những dấu hiệu khi có việc cần. Sau mùa an cư khi về vấn an Đức Phật, Ngài đã quở trách “cùng nhau như ngoại đạo thọ pháp câm” này. Ngài dạy Tăng chúng phải “cùng nhau dạy bảo, cùng nhau trao đổi, giác ngộ cho nhau…”.

Tuy nhiên, nhóm Lục quần Tỳ-kheo lại dựa vào điều này mà họ cử tội các Tỳ-kheo thanh tịnh. Đức Phật không cho phép sự cử tội tùy tiện như vậy. Nếu muốn cử tội vị nào đó thì phải nói cho biết để vị ấy “cầu thính”, hay vấn thính - xin được nghe, rồi mới được cử tội. Và người vấn thính hay còn gọi là người thọ Tự tứ phải là người đủ 5 pháp: biết thời chứ không phải phi thời, như thật chứ không hư dối, có lợi ích chứ không phải không lợi ích, dịu dàng từ tốn chứ không phải thô lỗ, từ tâm chứ không sân hận. Đức Phật quy định như vậy nhằm mục đích không vì sự giận hờn, hiềm khích hay sân hận mà cử tội người khác. Điều này giúp cho sự hòa hợp chúng được xuyên suốt, không tạo sự bất mãn, bất hòa trong tập thể đại chúng.

Cách thức Tự tứ đúng pháp

Nếu như việc thuyết giới số lượng Tăng yêu cầu tối thiểu là 4 vị Tỳ-kheo, thì Tự tứ phải có ít nhất 5 vị Tỳ-kheo. Lý do là vì khi một Tỳ-kheo bạch Tự tứ, tức vị ấy nhờ Tăng chỉ cho mình những khiếm khuyết trong thời gian sống chung 3 tháng an cư; vì là Tăng nên túc số phải 4 vị Tỳ-kheo. Trường hợp chỉ có từ 2 - 4 vị Tỳ-kheo có mặt buổi tự tứ ấy, thì chỉ được phép đối thú Tự tứ. Hoặc giả chỉ có 1 vị Tỳ-kheo thì chỉ được thực hiện tâm niệm Tự tứ. Như vậy trường hợp khi Tự tứ có từ 4 vị trở xuống thì không tác pháp tiền phương tiện, chỉ hướng vào nhau đối thú Tự tứ hoặc tâm niệm Tự tứ bằng cách nói 3 lần: “Hôm nay chúng Tăng Tự tứ, con Tỳ-kheo tên là… cũng thanh tịnh Tự tứ”.

Trường hợp túc số Tăng đủ 5 vị trở lên thì phải tác pháp tiền phương tiện, tức Tăng tác pháp yết-ma Tự tứ. Sau khi tác pháp tiền phương tiện thì việc Tự tứ cũng chia thành hai trường hợp: cá nhân Tự tứ và tập thể Tự tứ. Điều này giống như tác pháp thọ an cư là Thượng tọa Tự tứ và Đại chúng Tự tứ.

Xem thêm:
Cần Hiểu Lại Nghi Lễ Tự Tứ