LỘT DA HÒN ĐÁ Tấn Nghĩa
Ngay cả trường hợp có tiền, có nhiều thứ người ta không mua được. Bạn có thể thuê một người xây nhà cho mình nhưng lại không thể thuê “sự tận tâm” của họ trong việc xây nhà. Bạn có thể có đủ tiền để nằm ở bệnh viện sang nhất, nhưng bạn lại không thể thuê bác sĩ chữa nếu bạn đang bị nan y. Trong trường hợp này bạn chỉ có thể cầu xin Trời, Phật, Chúa gia hộ cho bạn. Trong đời mỗi người đều phải “xin” nhiều lần. Vậy cần phải cầu xin như thế nào? Chuyện tiền thân về Rắn thần Mani-Kantha (chuyện số 253 trong tập Jataka) có nói về điều này. Điều có thể thấy ngay trước mắt là bị từ chối các lời cầu xin tiếp theo; nghèo khổ và thiếu thốn những thứ thiết yếu như lương thực, đồ dùng; không có được thứ của cải mà mình mong muốn. Có các hậu quả khác khó thấy hơn; chẳng hạn như không tạo được của cải mới; hoạt động kinh doanh theo đúng bài bản nhưng lại ế hoặc không có khách hàng. Đó là hậu quả của hành vi lấy của không cho trong quá khứ gần. Các hành vi đó không cần phải là sự trộm cướp nghiêm trọng mà có thể chỉ là những việc lặt vặt nhưng lặp đi lặp lại nhiều lần, như khẳng định giá trị của hàng hóa hơi cao hơn giá trị thị trường của nó hoặc là sự không hoàn thành trách nhiệm theo đúng cam kết kể cả khi đối tác không biết đến điều đó. Một hậu quả khác cũng khó thấy; đó là khi làm được của cải thì không giữ được lâu dài. Các của cải ấy có thể thành sở hữu của nhiều người, không phải của riêng mình. Việc một người không có sự độc lập về tiền bạc, không thể quyết định các vấn đề về tài sản mà người ấy đã kiếm được (ví dụ như người chồng bị người vợ tham lam keo bẩn quản lý chặt) thì đó cũng là kết quả biến dị của việc người ấy đã từng lấy của không cho. Ngoài ra, của cải ấy cũng thường bị mất mát do nước, lửa, trộm cướp, người thừa kế hủy hoại hay chính quyền tịch thu… Cách điều chỉnh chính yếu là phải tôn trọng tài sản và môi trường sống của người khác một cách nghiêm ngặt. Các công ty cần tránh sự dối trá cho dù nhỏ nhặt với khách hàng. Người đi làm công ăn lương phải cẩn thận trong việc sử dụng các nguồn tài chính của cơ quan, công ty. Cần phải tránh những lỗi nhỏ nhặt nhất như sử dụng xe cộ, điện thoại, máy photocopy… của cơ quan hoặc công ty vào việc riêng. Việc Tôn giả Mahakassapa gặp khó khăn trong việc khất thực tại Avali không phải là lỗi của Tôn giả; đây là cộng nghiệp mà ngài phải chia sẻ với những bạn đồng tu. Vì thế, ngài phải tìm hiểu và nghĩ biện pháp khắc phục. Khi Tôn giả được nghe nói lý do liền đi đến Thế tôn đang ở đại điện Aggàlava và thuật lại câu chuyện. Bậc Đạo Sư nhân lý do này họp các Tỳ-kheo và hỏi các Tỳ- kheo ở Àlavaka: Có thật chăng, các thầy đang làm am thất lại có tính thích cầu xin? Khi có một lỗi phát sinh trong cộng đồng, người điều hành cần phải họp lại và thẩm tra các lỗi, sau đó mới đưa ra các biện pháp điều chỉnh. Đây chính là cách để cho cả cộng đồng thảo luận và học tập về một biện pháp sẽ được đề ra. Nói chung, vì lòng tham, con người luôn mong muốn được thỏa mãn nhu cầu nhiều nhất với sự cố gắng ít nhất; cho nên việc cầu xin là phổ biến. Trong khoảng thời gian bao cấp, mọi người hay nghe câu: “tăng xin, giảm mua, tích cực cầm nhầm”. Câu ấy được nói công khai nửa đùa, nửa thật. Nó làm “cơ sở lý luận” cho những hành vi xin xỏ, gợi ý hối lộ, bôi trơn, tất cả đều vi phạm luật lấy của không cho. Khi đi hội nghị nước ngoài thì xin nơi tổ chức bằng được tiền vé máy bay, tiền ăn ở. Thế nhưng khi mời các giáo sư nước ngoài đến dạy học thì lại tìm cách lờ khoản tiền vé máy bay của họ. Chỉ đến vài năm gần đây, việc chi tiền ăn ở cho những người này mới được kể vào các chi phí được phép thanh toán trong các đơn vị đào tạo nhà nước. Giải pháp cho tính hay cầu xin của các Tỳ-kheo ở Alavaka cuối cùng được chính Đức Phật giải quyết: Khi được các Tỷ-kheo trả lời: Bạch Thế Tôn, điều đó có thật vậy. Bậc Đạo Sư quở trách các Tỷ-kheo rằng: Này các Tỷ-kheo, cho đến trong thế giới loài rắn, có đầy đủ bảy món báu, sự cầu xin quá đáng cũng làm phiền lòng loài rắn. Với loài người thì còn hơn vậy nữa; với họ, lấy cho được một đồng tiền vàng thật không khác lột da một hòn đá. Tài sản đối với mọi người rất quý giá, vì thế Đức Phật bảo rằng: lấy cho được một đồng tiền vàng thật không khác lột da một hòn đá. Đây là một điều ta cần phải suy ngẫm, phải hạn chế việc cầu xin. Cần “giảm xin, tăng mua, không cầm nhầm”. Ở phương diện giao lưu quốc tế, cố gắng lo liệu mọi việc, tránh xin tài trợ. Điều đó sẽ làm tăng vị thế của người Việt Nam. Dân gian vẫn có câu, “giúp ngặt chứ không ai giúp nghèo,” vì thế, chỉ nên cầu xin vào lúc bức bách nhất; khi đã vượt qua được cơn bĩ, phải biết đứng lên bằng đôi chân của chính mình. Để minh họa cho sự phiền hà của thói quen cầu xin nhiều, Đức Phật kể lại một chuyện tiền thân, trong đó Bồ-tát và người em thấy cuộc đời quá mỏng manh đã xuất gia làm ẩn sĩ khổ hạnh sau khi cha mẹ quá cố. Bồ-tát dựng chòi phía trên sông Hằng, người em dựng chòi phía dưới sông Hằng. Người em thân thiết với vua rắn nên con rắn thường đến quấn lấy thân của chàng. Vị khổ hạnh quá sợ hãi nên vàng vọt, nổi gân và kể cho người anh. Biết con rắn có một hòn ngọc rất quý, người anh liền bày kế. Khi vua rắn đến thăm em, khi nó chưa ngồi liền xin: hãy cho tôi hòn ngọc! Như vậy con rắn sẽ không quấn thân em nữa đâu và nó sẽ bỏ đi. Ngày mai, em hãy đứng nơi cửa am xin hòn ngọc ấy khi nó vừa đến. Ngày thứ ba, khi nó vừa ra khỏi nước, trên bờ sông Hằng em hãy xin hòn ngọc ấy. Như vậy nó sẽ không đến nữa. Nếu chỉ bị cầu xin một lần, vua rắn lại đến. Nhưng khi bị cầu xin liên tiếp nhiều lần, vua rắn đã không đến nữa. Vậy đó, khi xin một món đồ quý của người khác, người ta sẽ xa lìa mình. Vua rắn đã không bao giờ quay lại. Để làm rõ vấn đề, Bồ-tát đọc bài kệ: Chớ có xin người nào Người mà mình yêu mến Vì nếu xin quá đáng Mình sẽ thành bị ghét. Kể xong câu chuyện, Bậc Đạo Sư nói: Này các Tỳ-kheo, ngay ở cung điện loài rắn có đầy đủ bảy báu, các loài rắn tại đó cũng rất ghét cầu xin, còn nói gì loài người. Sau khi thuyết pháp thoại này xong, Bậc Đạo Sư cho biết: “Lúc bấy giờ, người em là Ananda, còn người anh là Ta vậy”. (Tạp Chí Văn Hoá Phật Giáo số 181) Gửi bài: Kim Trần
|