Kinh Chế Ngự Phẫn Nộ

Kinh Chế Ngự Phẫn Nộ

Chế ngự được cơn giận thì cũng như thắng được cỗ xe khi nó đang bon bon tuột dốc. Chỉ có người lái xe giỏi mới làm được như thế. Làm được như thế thì ra khỏi được vùng tăm tối và đi được vào vùng ánh sáng.

Phẫn Nộ Phẩm Pháp Cú Kinh đệ nhị thập ngũ
忿怒品法句經第二十
Kinh Chế Ngự Phẫn Nộ
Dịch từ kinh Pháp Cú trong Hán tạng
Phẩm thứ 25

Phẩm này có 26 bài kệ. Tiếng Pali, kodha là sự giận dữ. Kinh này cho ta thấy nhẫn nhục là sức mạnh lớn nhất, là sự chiến thắng vinh quang nhất, là quà tặng quý nhất. Khi một chiếc xe đang bon bon tuột dốc mà người lái xe làm cho xe dừng lại được, thì đó mới là một người lái xe giỏi. Chế ngự được cơn giận cũng như thế, đó là hình ảnh trong bài kệ thứ 3.

Các bài kệ thứ 7, 12, 13, 14 và 15 cho biết cần phải duy trì chánh niệm (sự tỉnh thức) để quán sát và bảo hộ thân, miệng và ý. Làm được như thế, ta có thể nhiếp phục được tâm mình và buông bỏ được hờn giận, chế tác được năng lượng nhẫn nhục rất hùng tráng.

Cái đam mê thường đi đôi với cái sân hận, cho nên ta phải biết đối trị cái si mê cùng lúc với cái sân hận. Cái hiểu và cái thương do chánh niệm đem lại có thể làm phát sinh năng lượng nhẫn nhục. Với nhẫn nhục, ta chiến thắng được cái giận trong ta và giúp được người kia. Bị giận mà không giận lại, đó là kẻ chiến thắng, chiến thắng bằng cái hiểu và cái thương. Cái im lặng của người chiến thắng là một thứ im lặng hào hùng. Đó là ý của hai bài kệ chót.

Bài kệ 1

Phẫn nộ bất kiến Pháp                    忿  怒  不  見  法

Phẫn nộ bất tri đạo                         忿  怒  不  知  道

Năng trừ phẫn nộ giả                      能  除  忿  怒  者

Phước hỉ thường tùy thân               福  喜  常  隨  身

 Phẫn nộ thì không thấy Pháp, không biết đạo

Trừ được phẫn nộ thì hạnh phúc và niềm vui sẽ đi theo ta.

Khi người phẫn nộ

Thì không thấy Pháp

Cũng không biết đạo;

Trừ được phẫn nộ

Hạnh phúc niềm vui

Sẽ đi theo ta.

Bài kệ 2

Tham dâm bất kiến Pháp                貪  婬  不  見  法

Ngu si ý diệc nhiên                        愚  癡  意  亦  然

Trừ dâm khứ si giả                         除  婬  去  癡  者

Kỳ phước đệ nhất tôn                     其  福  第  一  尊

 Tham dục thì không thấy Pháp, si mê cũng như thế. Trừ được tham và si, đó là phước đức lớn nhất.

Khi người tham dục

Thì không thấy Pháp

Si mê cũng thế

Trừ được tham si

Phước đức lớn nhất.

Bài kệ 3

Khuể năng tự chế                           恚  能  自  制

Như chỉ bôn xa                               如  止  奔  車

Thị vi thiện ngự                              是  為  善  御

Khí minh nhập minh                        棄  冥  入  明

 Chế ngự được cơn giận thì cũng như thắng lại được cỗ xe khi nó đang bon bon tuột dốc. Chỉ có người lái xe giỏi mới làm được như thế. Làm được như thế thì ra khỏi được vùng tăm tối và đi được vào vùng ánh sáng.

Chế ngự cơn giận

Thắng xe tuột dốc;

Người giỏi làm được

Ra vùng tăm tối

Đi vào vùng sáng.

Bài kệ 4

Nhẫn nhục thắng khuể                     忍  辱  勝  恚

Thiện thắng bất thiện                      善  勝  不  善

Thắng giả năng thí                         勝  者  能  施

Chí thành thắng khi                       至  誠  勝  欺

 Nhẫn nhục thắng được sân nhuế, cái lành thắng được cái dữ. Người thắng là kẻ có khả năng hiến tặng. Cái thành thật có thể thắng được cái lừa dối.

Nhẫn nhục thắng giận

Lành thắng điều ác;

Kẻ thắng hiến tặng

Thành thực thắng dối.

Bài kệ 5

Bất khi bất nộ                                  不  欺  不  怒

Ý bất đa cầu                                  意  不  多  求

Như thị tam sự                                如  是  三  事

Tử tắc thượng thiên                        死  則  上  天

 Không lừa dối, không giận dữ, tâm ý không tham cầu. Có được ba cái ấy thì khi chết thế nào cũng được sinh lên các cõi trên.

Không lừa, không giận

Tâm không tham cầu

Có ba điều ấy

Sinh lên cõi trên.

Bài kệ 6

Thường tự nhiếp thân                      常  自  攝  身

Từ tâm bất sát                                慈  心  不  殺

Thị sanh thiên thượng                      是  生  天  上

Đáo bỉ vô ưu                                   到  彼  無  憂

 Thường tự nhiếp phục tự thân, có tâm từ bi không sát hại, thì sẽ được sinh lên các cõi trời và qua tới bờ vô ưu.

Nhiếp phục tự thân

Từ bi không hại

Sinh lên cõi trời

Tới bờ vô ưu.

Bài kệ 7

Ý thường giác ngụ                          意  常  覺  寤

Minh mộ cần học                            明  慕  勤  學

Lậu tận ý giải                                 漏  盡  意  解

Khả trí  nê hoàn                             可  致  泥  洹

 Tâm ý thường tỉnh giác, mến chuộng ánh sáng, biết tinh cần tu học thì các lậu sẽ chấm dứt và đạt tới Niết bàn.

Tâm thường tỉnh giác

Mến chuộng ánh sáng

Tinh cần tu học

Chấm dứt các lậu

Đạt tới Níết bàn.

Bài kệ 8

Nhân tướng báng hủy                       人  相  謗  毀

Tự cổ chí kim                                  自  古  至  今

Ký hủy đa ngôn                                既  毀  多  言

Hựu hủy nột nhẫn                             又  毀  訥  忍

Diệc hủy trung hòa                            亦  毀  中  和

Thế vô bất hủy                                世  無  不  毀

 Từ xưa tới nay bao giờ cũng thế, người đời thường ưa chê trách và hủy báng nhau. Nói nhiều cũng bị chê trách, nói ít cũng bị chê trách, không nói cũng bị chê trách. Ở đời không ai là không bị chê bai.

Từ xưa tới nay

Người đời thường ưa

Chê trách, hủy báng

Nói nhiều bị chê

Nói ít bị chê

Không nói bị chê

Không ai khỏi bị.

Bài kệ 9

Dục ý phi Thánh                            欲  意  非  聖

Bất năng chế trung                         不  能  制  中

Nhất hủy nhất dự                           一  毀  一  譽

Đãn vi lợi danh                              但  為  利  名

 Hễ còn dục ý thì chưa phải là Thánh nhân, không có khả năng tự chế ngự và cứ bị lên xuống hoặc theo lời khen chê của kẻ khác. Tất cả đều do tâm lợi danh mà sinh ra cả.

Hễ còn dục ý

Chưa là thánh nhân

Không tự chế ngự

Cứ bị lên xuống

Theo lời khen chê

Chỉ do lợi danh.

Bài kệ 10

Minh trí sở dự                                 明  智  所  譽

Duy xưng thị hiền                             唯  稱  是  賢

Tuệ  nhân thủ giới                            慧  人  守  戒

Vô sở ky báng                                 無  所  譏  謗

 Kẻ có trí tuệ thì biết giữ giới, biết ngợi khen các bậc minh triết, biết xưng tụng các bậc hiền giả, không nói những lời phỉ báng.

Kẻ trí giữ giới

Ngợi khen minh triết

Xưng tụng người hiền

Không phỉ báng ai.

Bài kệ 11

Như La hán tịnh                             如  羅  漢  淨

Mạc nhi vu báng                            莫  而  誣  謗  

Chư nhân tư ta                              諸  人  咨  嗟

Phạm Thích sở xưng                      梵  釋  所  稱

 Người trong sạch như bậc A la hán, đừng nên phỉ báng. Chính Chư Thiên, Phạm Vương và Đế Thích cũng còn xưng tán người ấy nữa là.

Đừng nên phỉ báng

Các bậc La hán

Chư thiên Phạm thích

Cũng còn xưng tán.

Bài kệ 12

Thường thủ thận thân                       常  守  慎  身

Dĩ hộ sân khuể                                以  護  瞋  恚

Trừ thân ác hành                             除  身  惡  行

Tấn tu đức hạnh                              進  修  德  行

 Phải cẩn trọng giữ gìn hình hài của mình để có thể đối phó với tâm niệm sân hận của mình. Chấm dứt các ác hành của thân thì sẽ tiến tu được về mặt đức hạnh.

Giữ gìn hình hài

Đối phó tâm sân

Dứt các việc ác

Tiến tu đức hạnh.

Bài kệ 13

Thường thủ thận ngôn                     常  守  慎  言

Dĩ  hộ  sân khuể                             以  護  瞋  恚

Trừ khẩu ác ngôn                            除  口  惡  言

Tụng tập Pháp ngôn                        誦  習  法  言

 Phải thận trọng giữ gìn lời nói của mình để có thể đối phó với tâm niệm sân hận của mình, chấm dứt được những ác hành của khẩu và khi nói năng chỉ sử dụng ngôn từ chánh pháp.

Giữ gìn lời nói

Đối phó tâm sân

Chấm dứt ác khẩu

Nói lời từ ái.

Bài kệ 14

Thường thủ thận tâm                      常  守  慎  心

Dĩ hộ sân khuể                               以  護  瞋  恚

Trừ tâm ác niệm                             除  心  惡  念

Tư tánh niệm đạo                           思  惟  念  道

 Phải thận trọng giữ gìn tâm tư của mình để đối phó với tâm niệm sân hận của mình, chấm dứt được những ác niệm của tâm và thực tập tư duy, quán niệm về Đạo đế.

Giữ gìn tâm tư

Đối phó tâm sân

Chấm dứt ác niệm

Thực tập tư duy

Quán niệm Đạo đế.

Bài kệ 15

Tiết thân thận ngôn                        節  身  慎  言

Thủ nhiếp kỳ tâm                           守  攝  其  心

Xả khuể hành đạo                         捨  恚  行  道

Nhẫn nhục tối cường                      忍  辱  最  強

Để có khả năng chế ngự được hình hài, để biết thận trọng khi nói năng, nhiếp phục tâm mình, buông bỏ sân hận và hành đạo, thì nhẫn nhục là phương pháp hùng tráng nhất.

Chế ngự hình hài

Thận trọng lời nói

Nhiếp phục tâm mình

Buông bỏ sân hận

Kiên trì hành đạo

Nhẫn nhục bật nhất.

Bài kệ 16

Xả khuể ly mạn                              捨  恚  離  慢

Tị chư ái hội                                   避  諸  愛  會

Bất trước danh sắc                         不  著  名  色

Vô vi diệt khổ                                 無  為  滅  苦

 Buông bỏ sân hận, lìa xa kiêu mạn, tránh xa tham ái, không vướng vào danh và vào sắc thì có thể đạt tới vô vi diệt khổ.

Buông bỏ sân hận

Lìa xa kiêu mạn

Tránh xa tham ái

Không vướng danh sắc

Vô vi diệt khổ.

Bài kệ 17

Khởi nhi giải nộ                               起  而  解  怒

Dâm sanh tự cấm                           婬  生  自  禁

Xả bất minh kiện                             捨  不  明  健

Tư giai đắc an                               斯  皆  得  安

 Cởi bỏ được phẫn nộ, chận đường được tham dục, buông bỏ được si mê, những cái ấy đưa mình tới an ổn.

Cởi bỏ phẫn nộ

Chận đường tham dục

Buông bỏ si mê

Đưa tới an ổn.

Bài kệ 18

Sân đoạn ngọa an                         瞋  斷  臥  安

Khuể diệt dâm ưu                          恚  滅  婬  憂

Nộ vi độc bổn                                怒  為  毒  本

Nhuyễn ý Phạm chí                       軟  意  梵  志

Ngôn thiện đắc dự                         言  善  得  譽

Đoạn vi vô hoạn                             斷  為  無  患

 Diệt trừ được sân hận sẽ có giấc ngủ an lành. Sân hận diệt trừ thì không còn lo lắng. Sân hận là gốc rễ của mọi độc hại. Người tu thì luôn mềm mỏng dễ thương. Nói lời lành thì luôn luôn được khen ngợi và sẽ không bao giờ đem lại tai họa.

Diệt trừ sân hận

Giấc ngủ an lành

Không còn lo lắng;

Sân hận rễ độc

Người tu mềm mỏng

Lời lành được khen

Không đem tai họa.

Bài kệ 19

Đồng chí tướng cận                       同  志  相  近

Tường vi tác ác                             詳  為  作  惡

Hậu biệt dư khuể                           後  別  餘  恚

Hỏa tự thiêu não                           火  自  燒  惱

 Những người cùng có chí hướng thì cảm thấy gần nhau. Họ biết rõ ràng rằng làm việc thất đức thì thế nào sau này cũng gây ra hận thù, và cái lửa hận thù đó sẽ trở lại thiêu đốt tự thân mình.

Người cùng chí hướng

Cảm thấy gần nhau

Thất đức gây hận

Lửa hận đốt thân.

Bài kệ 20

Bất tri tàm quý                                不  知  慚  愧

Vô giới hữu nộ                                無  戒  有  怒

Vi nộ sở khiên                                為  怒  所  牽

Bất yếm hữu vụ                              不  厭  有  務

 Kẻ không biết hổ thẹn và không trì giới thì khi cơn giận nổi lên sẽ kéo họ đi theo, bị nó sai sử, như đi trong đêm mà mất cây đèn soi.

Không biết hổ thẹn

Không trì giới luật

Cơn giận nổi lên

Sẽ kéo đi theo

Lại bị sai sử

Như đi trong đêm

Mất cây đèn soi.

Bài kệ 21

Hữu lực cận binh                           有  力  近  兵

Vô lực cận nhuyễn                        無  力  近  軟

Phu nhẫn vi thượng                      夫  忍  為  上

Nghi thường nhẫn luy                     宜  常  忍  羸

Có sức thì ưa sử dụng binh khí, không có sức thì cần tới sự mềm dẻo. Nhẫn nhục là trên hết, vì vậy phải học nhẫn nại.

Người có sức mạnh

Ưa dùng binh khí

Không có sức thì

Cần sự mềm dẻo

Nhẫn nhục trên hết

Phải học nhẫn nại.

Bài kệ 22

Cử chúng khinh chi                        舉  眾  輕  之

Hữu lực giả nhẫn                           有  力  者  忍

Phu nhẫn vi thượng                        夫  忍  為  上

Nghi thường nhẫn luy                     宜  常  忍  羸

 Nâng lên một vật nặng mà vẫn thấy nhẹ, người đã có sức mạnh mà lại có nhẫn lực nữa thì thấy nhẫn nhục là không có gì cao hơn. Vì vậy, phải biết thường xuyên nhẫn nại.

Nâng một vật nặng

Mà vẫn thấy nhẹ

Đã mạnh lại nhẫn

Không gì cao hơn

Nên thường nhẫn nại.

Bài kệ 23

Tự ngã dữ bỉ                                   自  我  與  彼

Đại úy hữu tam                               大  畏  有  三

Như tri bỉ tác                                   如  知  彼  作

Nghi diệt kỷ trung                            宜  滅  己  中

 Giữa ta và người kia có ba cái sợ lớn: hoặc mình, hoặc người kia, hoặc cả hai sẽ bị tổn thất bởi cái giận. Do đó, nếu ta biết được là người kia đang giận thì ta phải dập tắt cái giận trong ta. Tuy bị thiên hạ coi nhẹ, bậc có nhẫn là người có thực lực. Có nhẫn là không ai hơn được. Do đó, phải luôn luôn thực tập nhẫn hay hơn nữa để mà chiến thắng.

Giữ ta và người

Ba cái sợ lớn:

Hoặc mình, hoặc người

Đều thua vì giận;

Người giận, ta không

Không giận, kẻ mạnh

Luôn tập nhẫn nại.

Bài kệ 24

Câu lưỡng hành nghĩa                   俱  兩  行  義

Ngã vi bỉ giáo                                我  為  彼  教

Như tri bỉ tác                                 如  知  彼  作

Nghi diệt kỷ trung                          宜  滅  己  中

 Nếu cả hai bên đều thực tập được như thế, thì là người thực tập ta giúp được người kia, nếu ta biết được người kia đang giận thì ta phải dập tắt cái giận trong ta trước đã.

Cả hai tập nhẫn

Ta giúp người kia

Biết người đang giận

Ta dập giận trước.

Bài kệ 25

Khổ trí thắng ngu                           苦  智  勝  愚

Thô ngôn ác thuyết                        麤  言  惡  說

Dục thường thắng giả                    欲  常  勝  者

Ư ngôn nghi mặc                          於  言  宜  默

 Người ngu nghĩ có thể thắng người trí bằng những lời thô ác của mình. Nếu mình muốn thắng kẻ ấy thì cách hay nhất là mình im lặng.

Người ngu nghĩ thắng

Bằng lời thô ác

Đối lại hay nhất

Mình hãy im lặng.

Bài kệ 26

Phu vi ác giả                                   夫  為  惡  者

Nộ hữu nộ báo                                怒  有  怒  報

Nộ bất báo nộ                                 怒  不  報  怒

Thắng bỉ đấu phụ                             勝  彼  鬪  負

 Thường thì kẻ vũ phu khi bị giận thì giận trở lại. Cái giận này đem tới cái giận kia. Bị giận mà không giận lại thì mình là kẻ thắng.

Vũ phu bị giận

Thì giận trở lại

Giận đem giận lại

Không giận mình thắng.