Bối Cảnh Của Vô Thường

BỐI CẢNH CỦA VÔ THƯỜNG
Andrew Olendzki [1]
Vô Minh dịch

Một số bài pháp hay nhất mà tôi từng nghe là những bài pháp của Đức Phật. May mắn thay, phần lớn những gì Ngài nói đã được ghi và chép lại, và mặc dù có rất nhiều câu hỏi lịch sử mà chúng ta không thể trả lời đầy đủ về việc truyền tải chúng, nhưng nhìn chung, những gì được xuất bản trong Kinh điển Pali là một nguồn có giá trị vô cùng lớn vì đã cố gắng hiểu - một cách chi tiết - những gì Đức Phật đã dạy về bản chất kinh nghiệm của chính tôi.

Tôi thích xem xét kỹ càng những gì được ghi lại trong các kinh văn này và sử dụng các công cụ học thuật như phân tích ngôn ngữ, tham khảo chéo và các phương án dịch thuật so sánh để làm rõ càng nhiều càng tốt chính xác những gì Đức Phật có thể đã cố gắng truyền đạt. Ngoài ra, điều rất quan trọng đối với quá trình này là việc sử dụng ý thức chung và kinh nghiệm hiện tại của chính mình. Vì vậy, tôi mời bạn tuần này (trong khóa tu) hãy chia sẻ trong cuộc khám phá khái niệm trọng tâm của Phật giáo về vô thường, anicca.

Hãy bắt đầu bằng việc nhận ra nguồn gốc của từ anicca này. Giống như nhiều từ quan trọng khác trong từ vựng Phật giáo, nó được cấu trúc dưới dạng phủ định. Tiền tố “a-” đảo ngược ý nghĩa của nó, và cái bị phủ định là thuật ngữ nitya trong tiếng Phạn hoặc nicca trong cách đánh vần tiếng Pali (hai ngôn ngữ rất giống nhau). Từ nicca này có nghĩa là kéo dài, vĩnh viễn, không thay đổi. Từ “vĩnh viễn” được sử dụng ở Ấn Độ cổ đại có ý nghĩa gì? Chính xác thì người Phật tử đã phủ nhận điều gì?

Trong môi trường trí tuệ mà Phật giáo khai triển, khái niệm về một cái gì đó ổn định và lâu dài là rất quan trọng. Nhiều truyền thống tôn giáo trên thế giới có quan điểm này: rõ ràng thế giới trải nghiệm của con người luôn thay đổi, dữ liệu của các giác quan và tất cả những gì chúng tiết lộ là dòng chảy liên tục, nhưng đằng sau tất cả sự thay đổi này chắc chắn phải có một cái gì đó ổn định, một cái gì đó mà tất cả cái thay đổi đều phải dựa vào.

Trong thế giới Ấn Độ thời tiền Phật giáo, từ nitya thường được dùng để chỉ nền tảng đó, sự ổn định đó. Ví dụ, quan điểm được đưa ra trong Áo nghĩa thư (Upanishad) gợi ý rằng bên trong tất cả những thay đổi của mỗi cá nhân đều có một phần sâu thẳm trong tâm hồn con người, được gọi là ātman hay bản ngã (tiểu ngã), theo một cách nào đó hoặc nằm dưới hoặc vượt lên trên (đây chỉ là những quan điểm khác nhau trên cùng một mô hình) tất cả những thay đổi diễn ra từ thời điểm này sang thời điểm khác. Chúng ta chỉ cần khám phá cái tôi tinh tế này trong trải nghiệm của mình và sống trong đó từng khoảnh khắc, chúng ta sẽ có thể vượt qua sự phù du của thế giới và ổn định trên một thứ gì đó vĩnh cửu và trường tồn.

Ý tưởng này hoạt động ở cả cấp độ vi mô và vĩ mô. Có cảm giác rằng ở tận cùng ngoài kia, ở tận cùng giới hạn của thế giới này hay hệ thống thế giới, có một cái gì đó thường trực (nitya) mà từ đó thế giới này xuất hiện Brahman hay Thượng đế. Và suốt chặng đường ở đây, sâu trong thế giới sâu thẳm nhất, cũng có một thứ gì đó ổn định – linh hồn hay Bản ngã. Trong trực giác huyền bí sâu sắc của Upanishads, hai điều này không tách rời mà là hai biểu hiện của cùng một thực tại.

Đây là nền tảng ngược hẳn với giáo pháp Phật giáo. Và Đức Phật, với nhiều lần khám phá vào bản chất của trải nghiệm con người, về cơ bản đã đi đến kết luận rằng đây là một khái niệm hoàn toàn được giả lập. Tuyên bố về sự ổn định được nêu rõ trong các truyền thống này thực sự chỉ là một ý tưởng mà chúng ta áp dụng cho thế giới của mình; nó không thể được tìm thấy trong kinh nghiệm thực tế. Vì vậy, một trong những hiểu biết sâu sắc về nguyên tắc của toàn bộ truyền thống Phật giáo là toàn bộ thế giới trải nghiệm của chúng ta - dù là thế giới vật chất vĩ mô hay thế giới vi mô của trải nghiệm nội tâm, cá nhân của chúng ta - về cơ bản đều không phải là vĩnh viễn, không thay đổi. Mọi thứ đều đang thay đổi.

Vì vậy, đó là một nơi để bắt đầu. Hãy bắt đầu bằng cách xem xét vấn đề này từ góc độ rộng nhất của nó, như một ý tưởng về sự thay đổi hoặc không thay đổi. Rồi dần dần, vào tuần tới (trong khóa tu), chúng ta sẽ di chuyển từ cấp độ khái niệm sang cấp độ trải nghiệm, trở nên thân thiết hơn với những chi tiết nhìn vào sự thay đổi trong trải nghiệm của chúng ta, từ khoảnh khắc này sang khoảnh khắc khác.

Một trong những quan điểm rộng nhất mà chúng ta có thể bắt đầu là tôi nghĩ được trình bày khá rõ ràng trong một đoạn của Tương Ưng Bộ (Samyutta Nikàya) gọi là Anamatagga Samyutta. Đây là một tập hợp các bài giảng được tổ chức xoay quanh những chủ đề nhất định, và một trong những chủ đề đó là việc áp dụng từ anamatagga này.

Cấu trúc của từ này lại là phủ định: ana + mata + agga, tất cả những từ này cùng nhau được coi là “không thể tính toán được” hoặc “không thể nghĩ tưởng được”. Ana là tiền tố phủ định; mata có nguồn gốc từ gốc (man) có nghĩa là “suy nghĩ, thụ thai;” và agga có nghĩa là sự kết thúc, đỉnh cao hoặc cực điểm của một điều gì đó; khi áp dụng vào thời gian, như ở đây, nó có nghĩa là khởi điểm. Vì vậy, theo nghĩa đen, từ này có nghĩa là “khởi điểm không thể nghĩ tưởng được”.

Đoạn kinh văn này đại diện cho toàn bộ phần diễn ngôn về những gì về cơ bản là không thể nghĩ tưởng được đối với con người, về cơ bản là không thể tưởng tượng được hoặc không thể tiếp cận được đối với tâm trí. Và một trong những điều chúng ta không thể tiếp cận được là phạm vi rộng lớn của bi kịch mà chúng ta đang gặp phải. Không chỉ lịch sử rộng lớn này quay ngược lại lịch sử cá nhân lâu dài của chúng ta, vượt ra ngoài cuộc sống này cho đến vô số lần tái sinh, mà ngay cả toàn bộ hệ thống thế giới mà chúng ta đang sống cũng có thể được coi là chỉ là một giai đoạn trong một trật tự chu kỳ lớn hơn nhiều về sự hình thành và hủy diệt hết vũ trụ này đến vũ trụ khác.

Chúng ta hãy nhìn vào dòng đầu tiên của văn bản này:

Này các Tỳ kheo, khởi điểm của cuộc lưu chuyển luân hồi này là không thể tính toán được. Khởi điểm không được nêu rõ về sự tiếp tục tuôn chảy (không gián đoạn), lưu chuyển luân hồi của những chúng sinh bị che phủ bởi vô minh, bị trói buộc bởi tham ái. (Tương Ưng 15.1&2) [2]

Đó là một đoạn kinh ngắn nhưng lại chứa đựng rất nhiều điều quan trọng. Trước hết, sự khởi đầu là điều không thể tính toán được. Trong những ngữ cảnh khác, chúng ta cũng sẽ thấy rằng kết cục là không thể tính toán được. Một trong những chủ đề thú vị của vũ trụ học Phật giáo, hiện đang thu hút sự chú ý của các nhà vũ trụ học hiện đại, là cách tiếp cận thời gian nói chung. Nó phần lớn phi lịch sử; mọi thứ đều có tính chu kỳ, và theo một cách nào đó, vượt thời gian.

Và bởi vì những chu kỳ này cứ lặp đi lặp lại, nên về mặt khái niệm, việc nghĩ hoặc nói về sự bắt đầu hay kết thúc của một điều gì đó thực sự không có ý nghĩa gì. Trên thực tế, sự khởi đầu và kết thúc hoàn toàn là sự tạo dựng của tâm trí. Tuy nhiên, chúng ta dường như đã thừa hưởng từ các tổ tiên triết gia Hy Lạp của mình quan niệm rằng phải có một cái gì đó đã khởi đầu tất cả - có lẽ là một động cơ bất động? Nó chỉ cần thiết về mặt khái niệm.

Nhưng sự phê phán của Phật giáo đối với quan điểm này chỉ đơn giản là nói rằng “sự khởi đầu” và “sự kết thúc” chỉ là những ý tưởng được tâm trí chúng ta tạo ra để phục vụ một mục đích hữu ích. Chúng rất hữu ích trong việc xác định thế giới của chúng ta: thời điểm bắt đầu và kết thúc mùa trồng trọt; điểm cuối hoạt trường của tôi và điểm đầu của hoạt trường của bạn. Có nhiều cách khác nhau để tâm trí chia thực tế thành các phạm trù không gian mà chúng ta gọi là sự vật - nơi sự vật này kết thúc và sự vật kia bắt đầu chỉ đơn thuần biểu thị sự chuyển đổi giữa các sự vật.

Và chúng ta cũng làm điều tương tự với thời gian: ngày hôm nay kết thúc và ngày hôm sau bắt đầu ở đâu; giờ này kết thúc, giờ tiếp theo bắt đầu. Nhưng đây đều là những khái niệm hoàn toàn được giả lập. Các khái niệm về “bắt đầu” và “kết thúc” theo định nghĩa không bao giờ có thể cố định được, bởi vì chúng luôn được xác định bởi và được đặt ngoài bất kỳ khái niệm nào khác (giống như cuộc bầu cử sơ bộ tổng thống Mỹ ở New Hampshire). Vấn đề là khi chúng ta lấy một khái niệm bắt nguồn từ một bối cảnh hạn chế, chẳng hạn, một khái niệm có chức năng giúp chúng ta giữ ngày, mùa, đồ vật và cánh đồng một cách chân thật, rồi cố gắng chiếu nó trở lại những khởi đầu và kết thúc tưởng tượng, thì tính hữu dụng và thậm chí ý nghĩa của khái niệm này cũng bị phá vỡ.

Vì vậy, sự phê phán của Phật giáo về vũ trụ học quy ước không phải là một cái nhìn sâu sắc siêu hình mà là một cái nhìn tâm lý. Sự khởi đầu và kết thúc tuyệt đối là những khái niệm về bản chất thể hiện nhiều về cấu trúc của tâm trí chúng ta hơn là chúng tiết lộ về thế giới. Đây là chủ đề mà chúng ta sẽ thấy mình quay đi quay lại trong suốt quá trình trải nghiệm thực hành thiền định.

Cụm từ tiếp theo cần xem kỹ là cách diễn đạt: faring-on; sự chạy tiếp, sự đi tiếp của chúng sinh. Có một khái niệm xa lạ khác ẩn chứa trong cách diễn đạt này cần được xem xét cẩn thận. Có ai đoán được cụm từ này đang được dịch bằng từ tiếng Phạn hoặc tiếng Pali nào không? Đó là một từ thông dụng đến nỗi bây giờ nó gần như là một thành viên chính thức của tiếng Anh: samsàra. Chúng ta thường nghe luân hồi tương phản với niết bàn: luân hồi là thế giới đau khổ luân hồi, sa đọa này, trong khi niết bàn là một thế giới hoàn hảo, siêu việt. Nhưng đó thực sự không phải là cách thuật ngữ này được sử dụng trong kinh điển Pali. Samsàra là một từ dựa trên động từ sarati, có nghĩa là “chảy”. Nó được dùng để chỉ nước, giống như dòng nước chảy qua suối và sông. Vì vậy, những gì được dịch ở đây là “tiếp tục” (tiếp nối) có thể được gọi theo nghĩa đen hơn là “chảy đi” hoặc “đang chảy”.

Vì vậy, từ samsàra, mặc dù được xây dựng như một danh từ, không đề cập đến một sự vật, nhưng nhiều hơn như một quá trình. Ngay khi cuộc sống này kết thúc, động lực của sự tồn tại – dù được quan niệm là ý thức hay là sự hình thành hay khuynh hướng nghiệp – bằng cách nào đó sẽ chảy sang cả một cuộc sống khác. Và vào cuối cuộc đời đó, nếu một số yếu tố quan trọng nhất định không được giải quyết, động lượng sẽ tiếp tục tồn tại và chảy sang cuộc sống khác, rồi cuộc sống khác. Các kinh văn sử dụng sự tương tự như nước chảy tràn từ bình này sang bình khác để đổ đầy và cuối cùng tràn sang bình khác.

Chúng ta cũng sẽ thấy đây là một khái niệm rất hữu ích để mô tả bản chất của trải nghiệm có ý thức, diễn ra từ khoảnh khắc này sang khoảnh khắc tiếp theo. Theo cách hiểu của Phật giáo, động lực của những gì xảy ra giữa các kiếp sống không khác mấy với cách giải thích về những gì xảy ra giữa các khoảnh khắc. Vì vậy, khi tập trung hơn vào việc thực hành trong thế giới vi mô của trải nghiệm, chúng ta sẽ thấy rằng trải nghiệm có điều kiện đó chảy từ khoảnh khắc này sang khoảnh khắc khác giống như cách nó chảy từ kiếp này sang kiếp khác. Như vậy, theo cả hai nghĩa của từ này, chúng ta đang sống toàn bộ sự tồn tại của mình như một dòng chảy liên tục: luân hồi (samsàra).

Chúng ta cũng nên xem phần cuối của trích dẫn đầu tiên này, ở biểu thức quan trọng: bị vô minh che đậy, bị ràng buộc bởi tham ái. Vô minh và tham ái là hai yếu tố cơ bản giữ chúng ta trong thế giới đau khổ - chúng ngăn cản chúng ta nhìn sự vật như chúng là, không chấp nhận sự vô thường trong trải nghiệm của chúng ta. Chúng ngăn cản chúng ta một cách đáng kể trong việc nhận thức rõ ràng sự vô thường trong trải nghiệm của mình. Mỗi thứ hoạt động theo một cách riêng biệt để ngăn cản chúng ta nhìn rõ: Vô minh che mờ thực tại, trong khi tham ái làm méo mó nó.

Cụm từ tiếng Pali để chỉ sự che đậy trong vô minh là avijjà-nivarana, từ sau là một từ liên quan đến một vật che phủ, che khuất hoặc cản trở một vật khác. Ví dụ, nó gợi ý điều gì đó ẩn giấu bên dưới tấm vải, hay, trong một cách diễn đạt thơ ca phổ biến, mặt trăng bị mây đen che khuất. Bạn có thể nhận ra từ nivarana vì nó là thuật ngữ chuyên môn để chỉ những trở ngại. Năm chướng ngại – tham dục, sân hận, buồn ngủ, trạo cử và nghi ngờ – che mờ hoặc ngăn cản việc tiếp cận thiền định theo cùng một cách mà vô minh nói chung cản trở chúng ta nhận thức chính xác bản chất vô thường của trải nghiệm của chúng ta.

Tất nhiên, vô minh (sự thiếu hiểu biết) được sử dụng theo nghĩa rất kỹ thuật trong Phật giáo. Nó không có nghĩa là không thông minh hoặc không có giáo dục. Nó có nghĩa là không thể thấy được sự thật về sự thay đổi, về khổ và vô ngã (ba đặc tính), hoặc không có khả năng nhận biết được sự thật về khổ, nguyên nhân của sự sinh khởi, sự diệt vong của nó và những phương tiện được sử dụng để chấm dứt khổ (tứ diệu đế). Dường như có người tin rằng tâm trí, vốn có khả năng nhận thức chân thực, sẽ tự nhiên hiểu được bản chất của tình huống của nó nếu không có sự che phủ của vô minh này. Vì vậy, đôi khi chúng ta gặp những ẩn dụ về việc khám phá khả năng hiểu biết của tâm trí bằng cách loại bỏ những trở ngại (ví dụ như ảo tưởng), và đôi khi chúng ta tìm thấy những ẩn dụ về việc đưa một ngọn đèn (của trí tuệ) vào bóng tối để người ta có thể nhìn rõ hơn những gì đang hiện diện.

Một biểu tượng phổ biến khác của vô minh trong nghệ thuật Phật giáo là một người mù dò dẫm xung quanh. Nhưng người đàn ông này không hoàn toàn mù quáng, và đây chỉ là một nửa vấn đề. Nó không đến mức chúng ta không thể nhìn thấy gì cả; vấn đề là chúng ta thấy sai lệch. Theo nghĩa này, vô minh không chỉ là sự thiếu rõ ràng thụ động; nó cũng liên quan đến việc chủ động hiểu sai, nhận thức sai và hiểu sai về bản chất hoàn cảnh của chúng ta, khiến chúng ta rất lạc lối.

Cuối cùng, chúng ta đến với cụm từ gắn liền với ái dục, tanhà-samyojana, là cách diễn đạt bằng tiếng Pali. Một lần nữa, bạn có thể nhận ra từ samyojana, vì từ này cũng có một đời sống độc lập trong từ vựng kỹ thuật của Phật giáo sơ khai.

Về mặt chính thức, có một danh sách mười "xiềng xích" hoặc "ràng buộc" hoặc "dính mắc", nhưng ở đây từ này được sử dụng tổng quát hơn để chỉ chính quá trình ràng buộc. Điều thực sự ràng buộc chúng ta với luân hồi, điều thúc đẩy sự khao khát này, là xu hướng tiềm ẩn trong mỗi chúng ta, với tư cách là con người, là theo đuổi lạc thú và tránh né đau khổ.

Một đặc điểm tự nhiên trong mọi trải nghiệm của chúng ta là nó đi kèm với một giai điệu tác động hoặc một giai điệu cảm giác. Mọi thứ chúng ta trải qua nhìn chung đều mang lại cảm giác dễ chịu hoặc khó chịu. Đôi khi chúng ta không thể biết đó là cái này hay cái kia, nhưng đó cũng là một phần tự nhiên của bộ máy cảm giác của chúng ta. Thật không may, bởi vì chúng ta có xu hướng hài lòng tiềm ẩn này nên chúng ta muốn - chúng ta khao khát - những khía cạnh thú vị trong trải nghiệm của mình được tiếp tục. Chúng ta cũng có xu hướng tiềm ẩn là trốn tránh nỗi đau, và vì vậy chúng ta mong mỏi những khía cạnh đau đớn trong trải nghiệm của mình sẽ dừng lại hoặc không được tiếp nhận. Vì vậy, sức mạnh thèm muốn này, trong cả hai biểu hiện tích cực (bám chấp) và tiêu cực (ghét bỏ), phát sinh một cách tự nhiên (mặc dù, như chúng ta sẽ thấy, không nhất thiết) từ bộ máy trải nghiệm giác quan của chúng ta.

Vấn đề là khi sự khao khát này hiện diện trong trải nghiệm, nó ngăn cản chúng ta trở nên hiện thực trong thời điểm hiện tại. Trước hết, sự khao khát này thúc đẩy chúng ta hành động và khi hành động, chúng ta thúc đẩy quá trình tiếp tục diễn ra. Nó cũng ngăn cản chúng ta nhìn nhận trải nghiệm của mình “như nó vốn có” và khiến chúng ta có xu hướng nhìn nó “như chúng ta mong muốn”. Tất nhiên, điều này góp phần làm sai lệch đáng kể thực tế. Bản thân sự mong muốn chính là xiềng xích, sự ràng buộc, sự bám chấp. Vì muốn nắm giữ lạc thú, muốn đẩy lùi nỗi đau nên chúng ta vừa bị tham ái trói buộc, vừa bị sân hận trói buộc.

Bạn có thể nghĩ nó giống như xích hòn sắt vào chân (tù khổ sai) mà chúng ta luôn mang theo bên mình. Chừng nào chúng ta còn bị gánh nặng này cản trở, nó sẽ ảnh hưởng đến cách chúng ta đối mặt với trải nghiệm trong từng khoảnh khắc. Tuy nhiên, điều thú vị về hòn sắt và sợi dây xích này là chúng không bị ràng buộc với chúng ta – chính chúng ta tự nguyện nắm giữ chúng. Chúng ta không biết gì hơn.

Điều quan trọng là phải nhận ra cách thức mà hai yếu tố này – vô minh và tham ái – hỗ trợ và củng cố lẫn nhau. Nếu chúng ta hiểu rằng những đồ vật mà chúng ta bám víu hoặc đẩy đi vốn dĩ là không có thực chất (vô ngã), không thỏa mãn (khổ) và không ổn định (vô thường), thì chúng ta sẽ biết tốt hơn là đừng bám víu vào chúng. Nhưng chúng ta không thể có được cái nhìn đủ rõ ràng về ba đặc điểm này, bởi vì nhận thức của chúng ta về các đối tượng bị bóp méo bởi sức mạnh mong muốn chúng là nguồn an toàn (thường), thỏa mãn (lạc) và thực chất ổn định (ngã). Nếu chúng ta có thể buông bỏ mong muốn trải nghiệm theo cách này hay cách khác, chúng ta có thể thấy bản chất trống rỗng về cơ bản của nó; nhưng chúng ta không thể ngừng ham muốn, bởi vì chúng ta không hiểu được điều này - ham muốn của chúng ta cũng chỉ là phù du.

Và vì vậy chúng ta bị che phủ bởi vô minh và bị trói buộc bởi tham ái; và chúng ta cũng không có khả năng phân biệt sự bắt đầu hay kết thúc của dòng chảy được gọi là luân hồi. Nhìn chung, đoạn kinh văn này trình bày bản chất của thân phận con người và những hạn chế trong khả năng của chúng ta trong việc nhìn thấy sự vô thường trong trải nghiệm của chính mình. Nó cho thấy, từ khoảnh khắc này sang khoảnh khắc tiếp theo và từ kiếp này sang kiếp khác, chúng ta cứ buộc phải tiếp tục, tiếp tục xây dựng và sinh sống trong thế giới của mình. Và cả sự bắt đầu và kết thúc của toàn bộ quá trình đều hoàn toàn nằm ngoài khả năng hình dung của tâm trí chúng ta.

Vì thế đoạn kinh văn này mở đường cho chúng ta: đây là điểm khởi đầu cho cuộc điều tra trong khóa tu của chúng ta. Không có câu chuyện nào có thể giúp ích nhiều hơn cho chúng ta trong việc tìm ra những gì chúng ta đang làm ở đây. Tất cả những gì chúng ta có là những gì ở ngay trước mắt và bị che mờ bởi vô minh và tham ái mà chúng ta tiếp tục biểu hiện.

Nhưng đây không phải là một điểm khởi đầu tầm thường. Sự bắt đầu và kết thúc của quá trình có thể không thể biết được, nhưng chúng ta có thể biết những gì hiện diện trong trải nghiệm tức thời của chúng ta. Vì không có ích gì khi lãng phí năng lượng vào việc suy đoán về nguồn gốc hay số phận, nên tốt nhất chúng ta nên tập trung vào việc điều tra hiện tại và giải quyết các lực lượng giữ cho nó tiếp tục phát triển. Đây thực sự là nơi Phật giáo bắt đầu và phát triển - trong thời điểm hiện tại. Chúng ta không biết bao nhiêu khoảnh khắc đã trôi qua trước đó hoặc bao nhiêu khoảnh khắc sẽ diễn ra - về mặt vũ trụ hay cá nhân - nhưng mỗi khoảnh khắc nằm trước cái nhìn của chúng ta đều có tiềm năng sâu sắc vô tận.

Yếu tố quan trọng là chất lượng sự chú ý của chúng ta. Nếu một khoảnh khắc trôi qua mà không được chú ý thì nó quá ngắn đến mức có thể nó chưa xảy ra. Nhưng nếu chúng ta có thể chú ý sâu sắc đến thông điệp của nó thì chúng ta có thể bắt đầu thấy được bản chất của nó. Càng nhìn gần, chúng ta càng thấy nhiều hơn. Chúng ta càng chánh niệm bao nhiêu thì thực tế càng có chiều sâu hơn đối với chúng ta bấy nhiêu.

Truyền thống Phật giáo chỉ ra một số động lực của thời điểm hiện tại – sự sinh khởi và diệt vong của nó, sự liên quan lẫn nhau của nó với những khoảnh khắc khác, những đặc tính được tạo nên của nó, sự phụ thuộc lẫn nhau của các yếu tố của nó – và rồi chúng ta phải làm việc với nó từ đó. Nơi duy nhất để bắt đầu cũng là nơi duy nhất để kết thúc—trong chính thời điểm này. Và tất nhiên đó là lý do tại sao khía cạnh trải nghiệm của Phật giáo - việc thực hành nhận thức chánh niệm - lại rất quan trọng. Bạn không thể nghĩ cách thoát khỏi chuyện này. Bạn chỉ cần quan sát sự sinh diệt của trải nghiệm và đạt được càng nhiều hiểu biết từ sự diễn ra của những khoảnh khắc đó càng tốt.

Từng bước một, được điều tra từng khoảnh khắc một, những ảo tưởng che mờ sự vật và những ham muốn bóp méo sự vật sẽ thoái lui khi chúng nhường chỗ cho sự tiến bộ của tuệ giác và hiểu biết. Theo hướng này có sự rõ ràng và tự do hơn.

Ghi chú của người dịch

[1] Đây là phiên tả của bài pháp thọai do Andrews Olendzki trình bày trong khóa tu (Bhavana) do Trung tâm Nghiên cứu Phật giáo Barre tổ chức vào tháng 3 năm 1999.

Chương trình Bhavana tại Trung tâm Nghiên cứu Phật giáo Barre được thiết kế như một phương pháp đặc biệt để kết hợp nghiên cứu học thuật và thực hành thiền định nhằm tìm hiểu giáo lý của Đức Phật.

Chương trình kéo dài 7 ngày được mô phỏng theo một khóa tu vipassana truyền thống, với các buổi thiền tọa và thiền hành xen kẽ nhau trong suốt thời gian im lặng kéo dài, bao gồm các cuộc phỏng vấn cá nhân và một bài pháp thoại mỗi tối từ một thiền sư có kinh nghiệm.

Chương trình cũng kết hợp thời gian nghiên cứu kéo dài hai giờ hàng ngày với một học giả theo truyền thống Phật giáo, trong đó khuyến khích việc đọc cẩn thận các đoạn kinh văn được chọn lọc từ văn học cổ điển và thảo luận chi tiết về chúng, dưới ánh sáng của trải nghiệm thiền định.

Andrew Olendzki, Giáo sư và Giám đốc chương trình Nghiên cứu Chánh niệm tại Đại học Lesley, Cambridge, Massachusetts, Mỹ. Ông là một học giả về tư tưởng và thực hành Phật giáo sơ thời với mối quan tâm đặc biệt đến tâm lý học Phật giáo và sự liên quan của nó với thế giới hiện đại. Làm việc với cả tài liệu tiếng Phạn và tiếng Pali, ông khám phá cách nghệ thuật chiêm niệm của Ấn Độ và châu Á có thể được hiểu một cách khoa học, cũng như làm thế nào mối quan tâm hiện đại về chánh niệm và sức khỏe sâu sắc hơn có thể được thông tin tốt nhất bằng trí tuệ của các truyền thống cổ xưa.

Trước khi gia nhập Lesley, ông đã làm việc gần ba mươi năm ở Barre, MA, đầu tiên là giám đốc điều hành ban đầu của Hiệp hội Thiền Minh sát (IMS) và sau đó là giám đốc điều hành và học giả cao cấp tại Trung tâm Nghiên cứu Phật giáo Barre, nơi ông luôn tập trung vào sự hợp nhất việc nghiên cứu học thuật với việc thực hành thiền định. Trong thời gian này, ông cũng giữ các vị trí giảng viên phụ trợ định kỳ tại nhiều trường cao đẳng ở New England, bao gồm Amherst, Brandeis, Harvard, Smith và Lesley, đồng thời là giảng viên tại Đại học Wesleyan và Cao đẳng Hampshire. Andrew cũng là học giả cấp cao tại Viện Tâm trí và Đời sống (Mind and Life Institute), đóng góp cho dự án Lập bản đồ Tâm trí của họ và là thành viên hội đồng quản trị lâu năm của Viện Thiền và Trị liệu Tâm lý (Institute for Meditation and Psychotherapy).

Tất cả từ tiếng Pali trong bài đã được giản lươc.

[2] Nguyên văn bản dịch Anh ngữ của Andrew Olendzki:

“Incalculable is the beginning, brethren, of this faring on.  The earliest point is not revealed of the running-on, the faring-on, of beings cloaked in ignorance, tied to craving.”  (Samyutta 15.1&2)

= Bản dịch Anh ngữ của Bikkhu Bodhi:

"Bhikkhus, this samsara is without discoverable beginning.* A first point is not discerned of beings roaming and wandering on hindered by ignorance and fettered by craving.”

= Bản dịch Việt ngữ của Lê Kim Kha theo bản dịch Anh ngữ của Bikkhu Bodhi:

Này các Tỳ kheo, vòng luân hồi sinh tử [samsara] là không có điểm khởi đầu có thể nhận biết được (là vô thủy; điểm khởi đầu là không thể khám phá được, không thể nghĩ bàn). Một thời điểm khởi đầu (của nó), từ lúc chúng sinh lang thang và trôi giạt (trong đó) do bị chướng ngại bởi vô minh và bị trói buộc bởi dục vọng, là không thể nhận biết được.

= Chú thích của Bhikkhu Bodhi:

*"Even if it should be pursued by knowledge for a hundred or a thousand years, it would be with unthought-of beginning, with unknown beginning. It wouldn't be possible to know its beginning from here or from there; the meaning is that it is without a delimiting first or last point. Samsara is the uninterruptedly occurring succession of the aggregates, etc.

= Bản dịch tiếng Việt của cố Hòa thượng Thích Minh Châu:

“Vô thỉ là luân hồi này, này các Tỷ-kheo, khởi điểm không thể nêu rõ đối với lưu chuyển luân hồi của các chúng sanh bị vô minh che đậy, bị tham ái trói buộc.”