SỐNG TRONG NHÀ LỬA
Nguyên Giác
Kinh Phật thường nói rằng chúng ta đang sống trong nhà lửa. Nghĩa là, hiểm họa liên tục, không có gì bình an. Và phải lo tìm đường giải thoát. Lời Phật dạy không đơn giản có ý nói rằng hãy rời nơi này để qua nơi khác. Không đơn giản như thế. Bởi vì chuyện dời đổi không gian và thời gian không cứu được chúng ta, khi còn danh sắc này, còn thân tâm này.
Giải thoát khỏi nhà lửa nghĩa là rời bỏ cả mắt tai mũi lưỡi thân ý. Kinh SN 35.28 ghi lời Đức Phật dạy rằng toàn bộ thân tâm chúng ta đang bốc cháy vì tham sân si, theo bản dịch của Thầy Minh Châu, trích:
[Mắt, tai, mũi, lưỡi, thân]... "Ý bị bốc cháy. Các pháp bị bốc cháy. Ý thức bị bốc cháy. Ý xúc bị bốc cháy. Do duyên ý xúc khởi lên cảm thọ gì, lạc, khổ, hay bất khổ bất lạc; cảm thọ ấy bị bốc cháy. Bị bốc cháy bởi cái gì? Bị bốc cháy bởi lửa tham, lửa sân, lửa si. Ta nói rằng bị bốc cháy bởi sanh, già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não." (ngưng trích)
Do vậy, người tu phải thấy nhàm chán đối với các cảm thọ ấy. Do nhàm chán nên ly tham. Do ly tham nên vị ấy được giải thoát... Chỉ có ly tham sân si mới thoát được nghiệp. Không có cách nào khác hết, không hề có chuyện cầu nguyện mà lửa nghiệp dập tắt. Khi nghe Đức Phật nói xong Kinh SN 35.28, thì một ngàn vị tu sĩ đắc quả A la hán.
Đọc báo hàng ngày, chúng ta nhìn thấy thế giới này thực sự là đầy những tai họa. Tất cả các thảm họa là tương ưng với nghiệp của chúng ta. Tuy nhiên, nghiệp là cách nói đơn giản. Vì cõi này là tất cả kết quả những gì chúng ta và nhân loại đã gây nên nghiệp qua suy nghĩ, lời nói và việc làm. Thế giới hiển lộ tương ưng với nghiệp. Như các cuộc chiến ở Ukraine và Gaza. Ngày nào cũng có bom rơi, đạn bay, người chết.
Ngay như nơi có vẻ là bình an tại Texas, nơi núi rừng xinh đẹp ở quận Kerr, cũng bất ngờ có một trận lũ quét ngày 4/7/2025 tàn phá trại hè Camp Mystic ven sông Guadalupe, làm ít nhất 121 người chết, trong đó có 36 trẻ em, và hơn 170 người mất tích.
Ngay cả những nơi đã nhiều thập niên bình an cũng có lúc tai họa tới. Như trận động đất và sóng thần Ấn Độ Dương ngày 26/12/2004, sau trận động đất là các đợt sóng thần chết người, tàn phá các cộng đồng dân cư ven biển ở Indonesia, Sri Lanka, Ấn Độ, Thái Lan, Myanmar và những nơi khác, làm chết 227,898 người thuộc 11 quốc gia.
Nhà lửa rất kinh hoàng. Thiên tai xảy ra không từ ý chí của ai, không từ cơn thịnh nộ của ai, không phải là lệnh trừng phạt từ bất kỳ đấng nào từ các tầng trời, như các bạn có thể tình cờ nghe giải thích từ một số người thuộc các tôn giáo nhất thần.
Đức Phật trong Kinh AN 3.137 giải thích rằng, theo bản dịch của Thầy Minh Châu, trích: "Còn Ta, này các Tỷ-kheo, nay là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác cũng chủ trương có nghiệp, chủ trương có nghiệp quả, chủ trương có tinh tấn. Nhưng này các Tỷ-kheo, chỉ có Makkhali, kẻ ngu si nói phản lại tất cả: “Không có nghiệp, không có nghiệp quả, không có tinh tấn”.
“Ví như, này các Tỷ-kheo, tại cửa sông, có người đặt một cái sập bẫy cá đem đến bất hạnh, đau khổ, tổn hại, nguy hại cho các loại cá. Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, Makkhali, kẻ ngu si xuất hiện ở đời như cái bẫy sập người, đem lại bất hạnh, đau khổ, tổn hại, nguy hại cho nhiều loài hữu tình." (ngưng trích)
Như vậy, có cách nào để tự vệ trong thế giới đang bốc cháy trong vô lượng nhà lửa này? Đức Phật nói rằng cách tự vệ tốt nhất là thân làm việc thiện, miệng nói lời thiện, ý nghĩ tư tưởng thiện. Đó là cách duy nhất để tự vệ. Khi chúng ta cầu nguyện, chỉ nên xem như một hình thức sám hối, một lời tự nguyện sẽ thay đổi thân tâm mình, tự nguyện sẽ chuyển ba nghiệp thân, khẩu, ý thành ba nghiệp thiện.
Khi chúng ta tham dự những buổi họp cộng đồng, khi được mời góp lời cầu nguyện với người khác, chỉ nên xem như một lời chúc lành, một tác ý, một lời nguyện. Hãy học theo ngài Aṅgulimāla đã đối diện một bà bầu đang gặp sản nạn nguy ngập, và ngài nói trước mặt phụ nữ để hồi hướng rằng: “Này chị, kể từ khi tôi sinh ra trong Giáo pháp Giác ngộ, tôi không nhớ rằng tôi đã từng cố ý tước đoạt mạng sống của bất kỳ chúng sinh nào. Bằng sự thật này, mong chị được an lành và đứa bé của chị được an lành.” Lập tức, bà bầu thoát chết và sinh con êm thắm. Và bản thân chúng ta cũng nên tự nói một lời thích nghi với hoàn cảnh của mình.
Có một kinh nói rằng, trong nhà lửa, chúng ta không đưa cái gì ra khỏi nhà lửa được, trừ những gì chúng ta cho đi, những gì chúng ta bố thí, cúng dường. Nếu chúng ta bố thí thức ăn, nuôi người đói, cứu người gian nguy... thì chúng ta sẽ khỏe mạnh, trường thọ, sung túc. Tương tự với các lĩnh vực khác...
Kinh SN 1.41, nơi đây chúng ta dịch lời một vị Thiên tử nói với Đức Phật, qua bản Anh dịch của Bhikkhu Bodhi, như sau:
“Khi nhà cháy, cái bình được mang ra vì bình là cái hữu dụng, chứ không phải cái bị cháy bên trong.
“Vậy nên khi thế gian bốc cháy, với ngọn lửa của già và chết, bạn nên lấy của cải của mình ra bằng cách bố thí: Những gì bạn bố thí sẽ được giữ gìn cẩn thận.
“Cái được bố thí sẽ sinh ra quả ngọt, nhưng cái gì không được bố thí thì sẽ bị kẻ trộm hay vua chúa đền lấy đi. Nó bị lửa thiêu rụi hoặc bị lấy mất.
“Rồi cuối cùng, khi bạn rời bỏ thân xác cùng với tài sản của mình. Hiểu được như thế, người trí nên vui hưởng, nhưng cũng nên bố thí. Sau khi bố thí và vui hưởng theo khả năng của mình, bạn sẽ lên cõi trời không vương chút tội.” (ngưng trích dịch)
.
Bố thí, trong tận cùng của giải thoát, chính là bố thí toàn bộ mắt tai mũi lưỡi thân ý. Không giữ bất cứ cái gì là của mình. Đó là bố thí ba la mật: không thấy có người bố thí, không thấy có kẻ nhận bố thí, không thấy có vật được bố thí.
Và rồi, hãy sống nghiêm ngặt, để tới một lúc sẽ có thể tự khởi tâm rằng, từ ngày tu theo lời Đức Phật dạy, mình không nhớ rằng mình đã từng có lời nói nào, có ý nghĩ nào, có việc làm nào cố ý hại bất kỳ ai hay sanh vật nào, và xin phước lành này mang an lành cho khắp các cõi chúng sanh.
THAM KHẢO:
. Kinh SN 35.28. Phải ly tham sân si để dập tắt lửa.
https://suttacentral.net/sn35.28/vi/minh_chau
. Kinh AN 3.137: có nghiệp, có nghiệp quả, có tinh tấn để giải thoát:
https://suttacentral.net/an3.137/vi/minh_chau
. Kinh SN 1.41. Nhà lửa, phải bố thí:
https://suttacentral.net/sn1.41/en/bodhi
