LỜI BAN BIÊN TẬP: Chúng tôi nhận được bài viết của độc giả Liên Nguyễn nói về bản tin “BẰNG TIẾN SĨ LUẬT HARVARD CỦA BÀ MICHELLE OBAMA LÀ BẰNG GIẢ”. Tin này đã được lan truyền rộng rãi trên mạng xã hội. Chúng tôi và nhiều người biết đó là tin giả, nhưng cũng có một số người tin đó là thật. Vậy chúng ta hãy thử xem bài phân tích dưới đây của độc giả Liên Nguyễn như thế nào!  

GIẢI MÃ TIN GIẢ

“BẰNG TIẾN SĨ LUẬT HARVARD CỦA BÀ MICHELLE OBAMA LÀ BẰNG GIẢ”

Dưới thời chính phủ Trump, conspiracy theories sinh sôi nảy nở tốc độ nhanh như nấm; độc hại, nguy hiểm như những chủng mới của coronavirus; được tín đồ của Trump chia sẻ, phát tán để bôi bẩn, làm hại người khác; lan tràn bùng phát mọi nơi, mọi lúc, khó mà dập tắt được, như thể chúng là những cơn cháy rừng gặp gió thổi mọi chiều.  

Con người thời đại này nếu mỗi ngày mỗi vội vàng tin vào những bản tin giả một cách mù quáng mà không vận dụng não bộ để phán đoán nhận định, thì e rằng chất xám trong não bộ của con người lâu ngày trở thành bị chai lì, không còn hoạt động được và càng ngày càng bị teo mòn đi... cho đến khi bị biến mất.  

Con người, một khi chất xám bị biến mất, đến giây phút lìa đời phải từ bỏ cuộc sống quá ngắn ngủi này để đi về một kiếp khác, e rằng chúng ta sẽ không còn sự minh mẫn để chủ động và lựa chọn đi về một cõi lành.

Chúng tôi đã có dịp viết về chuyện tin giả, fact-checking mấy lần rồi, đặc biệt là những người giỏi tiếng Anh thì việc kiểm chứng vô cùng dễ.  Không biết quý độc giả thế nào, nhưng người viết không bao giờ lan truyền tin giả.  Lan truyền tin giả có tác dụng, trước nhất gây hại cho người khác nếu họ tin đó là tin thực và thứ nhì với mình thì đã tự gieo một nhân xấu cho mình; nếu một người nhận tin thì tác dụng ít hơn nhưng nhiều người nhận tin, quả xấu càng lớn hơn.  Chắc chắn, quả xấu lớn của hành động này, sớm hay muộn, khi đủ duyên, thì mình sẽ phải nhận quả xấu thôi. 

Cho nên, bất cứ ai nếu tin sâu NHÂN QUẢ, "phàm trước khi làm điều gì (chẳng hạn như chuyển tin giả vu khống, đổ tội cho người khác một cách không có chứng cớ), phải nghĩ đến hậu quả của nó" (lời của hòa thượng Thích Thiện Hoa trong "Bài Học Ngàn Vàng"), thì sẽ dừng ngay lại những hành động tạo quả xấu.

Người viết tin như vậy nên không bao giờ làm; trừ phi nếu có phải gởi tin giả "conspiracy theories" cho ai thì em sẽ "dán nhãn" là "tin giả" na ná như cách Twitter mới đây đã dán nhãn fact-checking trên mấy tweets của ông Trump.  

Nhận định tính thật hay giả của một bản tin rất dễ, nhiều khi chỉ cần vài giây suy xét là biết ngay.  Nhưng có khi phải kiểm tra để biết thực hư thế nào. Tuy viết ra đây thì dài dòng, nhưng thực sự tiến trình kiểm tra thực hư một nguồn tin rất mau chóng và rất dễ.  Chúng ta có thể dùng một trong ba cách dưới đây để kiểm tra, lần lượt từ cách chủ quan là tận dụng sự quan sát của mình, đến cách khách quan là dựa vào phương pháp fact-checking.  Cả ba cách đều dựa vào Google, YouTube, hoặc Internet. 

Cách 1. Chuyện bà Michelle Obama (MO) có văn bằng thật là chuyện hết sức hiển nhiên, nó hiển lộ rành rành và thể hiện qua lời nói, nội dung nói, và cách bà ấy nói chuyện trước công chúng.  Chúng ta có thể đánh giá trình độ giáo dục (education)  của MO theo nhận định chủ quan của mình.

Quý vị chỉ cần vào YouTube, gõ ba chữ "michelle obama speech," thì thấy rất nhiều videos MO nói diễn văn, có những videos số lượng lên đến 7-8 triệu views, hoặc chí ít mỗi video cũng có vài ba triệu views hoặc vài trăm ngàn views.

Nhưng số lượng views lớn rất có thể cũng chẳng có ý nghĩa gì.  Chẳng hạn như có người rất nổi tiếng; nói lắp bắp không đâu vào đâu; phát ngôn bừa bãi; nói trước quên sau; lời nói sau thì mâu thuẫn, trái ngược với lời nói trước đó; nói phét gần 20 ngàn lần trong vòng 3 năm rưỡi nay; nói tục tỉu; nói nhục mạ người khác; nói tối nghĩa; nói lời mị dân; nói lời tự tâng bốc chính mình; vu khống, cáo buộc người khác mà không có chứng cớ chứng minh... những vẫn có thể có số lượng views rất lớn.

Cho nên, nếu vào YouTube, không nhất thiết phải nhìn vào số lượng views của MO, mà hãy lắng nghe MO đã nói gì; lời nói của MO trước công chúng có giá trị hay không, có xứng đáng để trở thành những bài học hoặc tấm gương sáng cho giới trẻ noi theo hay không...  Hãy nhìn phản ứng của khán giả đối với lời phát biểu của MO.  

Người thực có tri thức chân chính, người thực có education chân chính, người công tâm, người thiết diện vô tư như Bao Công chẳng hạn, sẽ biết chắc education, văn bằng Luật của MO là thật.

Bởi vậy, điều có thể chứng tỏ một người đã hoàn tất ít nhất một chương trình education nghiêm túc, nhất định phải thể hiện qua cách người ấy đã nói như thế nào, đời sống cá nhân người ấy ra sao, làm gì, thành tựu gì, hoặc viết gì trước/cho công chúng. 

Mời quý vị hãy nghe thử đoạn video này.  Nếu ai có ghét MO thì cũng nên nghe để có thể đánh giá trung thực, về việc MO có học hay thất học cỡ nào.

Watch first lady Michelle Obama’s full speech at the 2016 Democratic National Convention

Cách 2: Nếu cách 1 vẫn chưa thể thuyết phục vì tính chất nhận định chủ quan của mình, hoặc quý vị không chịu dùng cách 1, thì dùng cách 2 để kiểm chứng.  Cách 2 tương đối khách quan hơn cách 1, không dựa vào nhận định chủ quan của mình mà dựa vào sự đánh giá khách quan của những chuyên gia.

Hãy vào Google gõ đại khái vài từ khóa chính, ví dụ "who was the best educated u.s. first lady," thì có thể thấy vô số links trả lời cho câu hỏi này.  Những links được người searchers dùng nhiều nhất có lẽ được xếp ở vị trí trên cùng; trong trường hợp này là link của trang quora.com.

Bên dưới của link quora.com, chúng ta có thể nhìn thấy ngay hàng chữ này:

Sep 11, 2018 - There have been 9 first ladies who held an academic degree. The highest educated ones were Hillary Clinton and Michelle Obama, who both hold a Juris Doctor.

Sự trả lời cho câu hỏi trên, published ngày Sep 11, 2018, đến thời điểm này Melania Trump (MT) đã trở thành First Lady được gần 2 năm, nghĩa là người ta có tính luôn education của MT để xếp hạng.

Tạm dịch: Đến nay đã có tổng cộng 9 đệ nhất phu nhân có văn bằng của một đại học.  Hai người có học vấn cao nhất là Hillary Clinton và Michelle Obama, cả hai cùng có bằng Tiến Sĩ Luật.

https://www.quora.com/Who-was-the-best-educated-US-First-Lady

Nếu muốn biết thêm chi tiết, hãy bấm vào link trên, thì có thể đọc được khoảng 14 answers.  NgƯỜi viẾt xin chọn câu trả lời thứ 2 trong 14 câu trả lời, của Andre Engels, PhD Theoretical Computer Science, Eindhoven University of Technology (2001), vì câu trả lời cô đọng, đầy đủ như sau:

(Andre Engels có bằng Tiến Sĩ về Theoretical Computer Science ở Eindhoven University of Technology năm 2001, hy vọng sẽ không có ai trong đây cho rằng bằng tiến sĩ của Andre Engels là bằng tiến sĩ giả!  Nếu vẫn nghi ngờ về personal information của Andre Engels, chúng ta có thể "sợt" tiếp trên Google để tìm hiểu sự thật.) 

There have been 9 first ladies who held an academic degree. The highest educated ones were Hillary Clinton and Michelle Obama, who both hold a Juris Doctor. The others are: Laura Bush (Master), Pat Nixon (Bachelor + master equivalent teaching degree), Lady Bird Johnson (double bachelor), Lou Henry Hoover, Grace Coolidge, Jacqueline Kennedy and Nancy Reagan (all bachelor).

Tạm dịch ngắn gọn: Đến nay đã có tổng cộng 9 đệ nhất phu nhân có văn bằng đại học.  Hai người có học vấn cao nhất là Hillary Clinton và Michelle Obama, cả hai cùng có bằng Tiến Sĩ Luật.  7 người có văn bằng học vấn tiếp theo, từ cao đến thấp, là: Laura Bush (Thạc Sĩ); Pat Nixon (Cử Nhân + văn bằng dậy học tương đương thạc sĩ); Lady Bird Johnson (Cử Nhân về 2 majors); Lou Henry Hoover, Grace Coolidge, Jacqueline Kennedy and Nancy Reagan (cả 4 người này đều có bằng Cử Nhân).

Cách 3: Là cách chính xác nhất, vì dùng phương pháp fact-checking.  "Fact(s)" là sự kiện có thật; bất cứ sự kiện nào có thật đều được gọi là "fact(s)."  Kiểm tra một thông tin xem nó có thật hay không có thật gọi là fact-check hay fact-checking.

Một trong những trang mạng fact-checking là snopes.com  Hãy gõ vào search box câu hỏi này, "Did Harvard Admit Michelle Obama’s Degrees Are Fake?" "Có phải Harvard thừa nhận rằng những văn bằng của MO là giả?"

Thì có ngay câu trả lời (Published 6 April 2020) như dưới đây:

Claim: Harvard University confirmed that Michelle Obama's degrees are fake. 
Rating: Labeled Satire

Claim rằng: Đại Học Harvard University đã khẳng định rằng những văn bằng của Michelle Obama là giả.

Xếp loại: Thể loại Trào Phúng.

(Có nghĩa là loại tin như thế này được xếp loại là trào phúng.)

On March 14, 2020, ObamaWatcher published an article positing that the degrees earned by former first lady Michelle Obama at Harvard University were fake and that her transcripts had been altered to change her gender from male to female.

Vào March 14, 2020, trang ObamaWatcher đã xuất bản một bài báo nói y như thật rằng những văn bằng mà đệ nhất phu nhân Michelle Obama có được tại Harvard University là giả và rằng những học bạ của bà đã được cạo sửa để đổi giới tính từ nam sang nữ.

Everything on this website is fiction. It is not a lie and it is not fake news because it is not real. If you believe that it is real, you should have your head examined. Any similarities between this site’s pure fantasy and actual people, places, and events are purely coincidental, and all images should be considered altered and satirical. See above if you’re still having an issue with that satire thing.

Tất cả mọi thứ trên trang web này đều hư cấu (nghĩa là sản phẩm tưởng tượng).  Đó không phải là một sự nói dối, cũng không phải là tin giả, mà là tin không thực sự hiện hữu.  Nếu bạn tin rằng đây là tin có thật, bạn nên đi kiểm tra não bộ của bạn.  Bất cứ sự tương đồng trùng hợp nào nếu có giữa người thật, việc thật và những bản tin tưởng tượng trên trang web này được coi là dàn dựng và trào phúng.  Hãy đọc lại ở bên trên nếu bạn vẫn còn bị kẹt ở chi tiết trào phúng.

In reality, Obama graduated cum laude* from Princeton University in 1985 and then earned her Juris Doctor (J.D.) degree from Harvard Law School in 1988. The claim that Michelle Obama is really a man (hinted at in the fictional article) is an unfounded yet oft repeated conspiracy theory.

Thực tế là, Obama đã tốt nghiệp "cum laude, hạng danh dự" ở Princeton University* năm 1985 và tiếp theo có được văn bằng Tiến Sĩ Luật ở Harvard Law School* năm 1988.  Tuy nhiên, tin đồn rằng "Michelle Obama thực sự là một người đàn ông" là một loại tin "conspiracy theory" không có chứng cứ.   

(* "Cum Laude" là một từ ngữ Latin, nghĩa là "with distinction, hạng ưu tú, xuất sắc" hoặc "with honor, hạng cao, hạng danh dự" hoặc "with praise, được khen ngợi."  Sự xếp hạng tốt nghiệp hạng gì dựa trên thang độ điểm số tối đa 4 điểm của GPA.  Thông thường, phải có GPA cao từ 3.5 trở lên mới được xếp hạng là "Cum Laude."

* Princeton University (tiểu bang New Jersey) và Harvard University (tiểu bang Massachusetts) là hai trong những trường đại học nổi tiếng hàng đầu nước Mỹ, là hai trường nằm trong hệ thống Ivy League Schools, là một hệ thống đại học lâu đời và rất nổi danh ở Mỹ.  Hệ thống đại học Ivy League có tỷ số thu nhận sinh viên rất nhỏ.  Phải là học sinh có thành tích xuất sắc mới có thể được vào hai trường đại học này.)

Đây là link để kiểm chứng fact-checking cho những điều vừa viết trong cách 3:

Did Harvard Admit Michelle Obama's Degrees Are Fake?

Do lòng tham vô đáy, người ta đã bịa đặt ra tin giả.  Đối với thế hệ của tuổi 50, 60 trở lên, tin tức dựng lên từ conspiracy theories rất có hại, có thể dẫn đến việc tàn phá sự nghiệp của cá nhân, của tập thể; hủy hoại một chế độ, một chính thể; tàn phá nền dân chủ...  Đối với những ai lớn tuổi, tuy conspiracy theories có tính tàn phá, hủy hoại, nhưng những ai thuộc lứa tuổi gần đất xa trời và có khuynh hướng thích tàn phá, thích hủy hoại thì chắc là không "care" đến hậu quả tàn phá nghiêm trọng, khó lường của tin giả.

Chỉ tội cho những thế hệ trẻ và con cháu của thế hệ trẻ, những con đàn cháu đống của chủ nhân những trung tâm tung tin giả và đồng lõa tin giả.  Họ, những thế hệ trẻ tiếp theo, tương lai và hy vọng của nước Mỹ, là nạn nhân phải bị sống trong một đất nước nơi mà tin thật thì không mấy ai tin, còn tin giả thì áp đảo tin thật, và có hằng ha sa số người tin.  Chẳng khác gì địa ngục, nơi điều dối trá thắng điều chân thật.  Thật là đau lòng!  

Nếu Joe Biden thắng cử, người viết bài này nhất định sẽ viết một lá thư gởi cho tổng thống mới, về conspiracy theories.  Sẽ đề nghị với Joe Biden rằng "Hãy mở thêm những môn học ở cấp high school toàn quốc, dậy cách hiểu và khống chế conspiracy theories.  Ra luật về “conspiracy theories."

Sau bài viết này, người viết sẽ block tất cả những emails của bất cứ ai chia  sẻ thông tin dối trá conspiracy theories.

Lien Nguyen

June 5, 2020