Tu tập diệu nghĩa siêu việt hữu vô

Đức Đạt Lai Lạt Ma
TU TẬP DIỆU NGHĨA SIÊU VIỆT HỮU VÔ
(Practicing the profound)
Bản dịch Việt: Đặng Hữu Phúc

 TsongKhapa.
BA PHƯƠNG DIỆN CHÍNH YẾU CỦA ĐẠO LỘ
(Bản dịch Việt: Đặng Hữu Phúc)

1.

Tôi sẽ giảng nơi đây theo khả năng cao nhất của tôi
tinh yếu của tất cả các giáo pháp của Đấng Tối Thắng,
đạo lộ được ca ngợi bởi tất cả các bồ tát tuyệt hảo
cửa ngõ (gateway/entry) cho các người phúc duyên mong cầu giải thoát

2.

Hãy lắng nghe với tâm trí trong sáng, những người phúc duyên
Bạn mong cầu đạo lộ hài lòng chư Phật
Hãy tinh tấn đem lại ý nghĩa cho nhàn hạ và cơ hội
và không bị mê đắm vào lạc thú của luân hồi.

3.

Không có xuất li siêu việt thì không có cách nào làm tĩnh lặng
ao ước lạc thú và các thành quả của đại hải sinh tử luân hồi;
vì khát vọng hiện hữu hoàn toàn xiềng xích chúng ta
trước nhất hãy tìm kiếm xuất li siêu việt.

4.

Từ đào luyện thái độ rằng đời sống làm người này thì khó mà tìm được
và chúng ta không dư thời gian, nên các bận trí với đời sống này sẽ chấm dứt.
Bằng thiền quán nhiều lần tính chẳng thể bị ngăn chặn của nghiệp
và đau khổ của sinh tử luân hồi, các bận trí với các đời sau sẽ chấm dứt. 

5.

Tâm bạn được tập quen trong cách này, chẳng một sát na nào,
lòng mong cầu phú quý của sinh tử luân hồi sinh khởi
và tâm niệm mong cầu giải thoát ngày và đêm
vào thời điểm này, xuất li siêu việt sinh khởi

6.

Xuất li siêu việt, nếu không có tâm bồ đề bảo dưỡng
sẽ không trở thành một nguyên nhân lưu xuất
đại lạc của giác ngộ thượng hảo;
thế nên, các trí giả, đều phát tâm bồ đề vô thượng.

7.

Hữu tình bị cuốn trôi không ngừng bởi bốn dòng sông uy mãnh;
Họ bị trói buộc chặt chẽ bằng các xiềng xích khó trốn thoát của nghiệp;
Họ bị vướng mắc bên trong lưới sắt của chấp ngã;
Họ bị bao bọc trong sương mù dày đặc của vô minh.

8.

Hữu tình tái sinh trong sinh tử luân hồi không chấm dứt
nơi đó họ bị tra tấn bởi ba đau khổ.
Trạng thái của tất cả hữu tình là như thế, tất cả đều là các người mẹ của bạn
Từ các cảm thọ tự nhiên của bạn, hãy vui lòng phát tâm bồ đề tối thượng.

9.

Dầu bạn trải nghiệm xuất li siêu việt và đào luyện tâm bồ đề
Không có trí tuệ thật chứng tính không,
Bạn sẽ không thể cắt đứt gốc rễ của sinh tử luân hồi;
thế nên hãy tinh tấn trong phương pháp hữu hiệu (means) để thật chứng duyên khởi.

10.

Bạn thấy tính nhân quả chẳng thể bị ngăn chặn của sự-sự vật-vật (inexorable causality of things)
Của sinh tử luân hồi và giải thoát
Và phá hủy bất cứ xác tín chấp thật nào (objectivity-conviction)
Như vậy tìm thấy đạo lộ làm hài lòng chư Phật

11.

Sắc tướng là duyên khởi không thể bị ngăn chặn
Và tính không thì cách tuyệt các cấu trúc về hữu hoặc phi hữu,
Chừng nào duyên khởi và tính không được hiểu đứng riêng biệt xa nhau
Bạn vẫn chưa thật chứng được mục đích của Phật

12.

Khi hai sự lí hội thông hiểu đồng thời và đồng hành
sát na bạn thấy duyên khởi không thể bị ngăn chặn
Trí tuệ an toàn vượt ngoài các chủ nghĩa chấp thật (objectivisms)
Lúc đó sự phân tích về tri kiến của bạn hoàn tất.

13.

Nói thêm, khi sắc tướng/hiện tướng (kinh nghiệm) trục xuất cực đoan của hiện hữu
và tính không trục xuất cực đoan của phi hiện hữu,
và bạn thông hiểu cách nào tính không sinh khởi trong vai trò nguyên nhân và hiệu quả
bạn sẽ chẳng bao giờ bị quyến rũ bởi các tri kiến cực đoan (thường hằng, đoạn diệt).

14.

Này, nam tử, khi bạn thật chứng các tinh yếu
của ba phương diện chủ yếu của đạo lộ,
Hãy sống độc cư, và tinh tấn dũng mãnh
Và thành tựu nhanh chóng mục tiêu tối hậu của bạn.

_____________

[Đức Đạt Lai Lạt Ma sau khi giảng 14 kệ tụng Ba phương diện chính yếu của đạo lộ, ngài quy kết pháp thoại, nói về Tu tập diệu nghĩa siêu việt hữu vô (= diệu nghĩa siêu việt thường hằng và đoạn diệt =the profound)]

TU TẬP DIỆU NGHĨA SIÊU VIỆT HỮU VÔ 
(Practicing the profound)

          Mỗi buổi sáng sau khi bạn thức dậy, hãy cố gắng hình thành tư duy của bạn trong các cách thức lợi ích trước khi bạn bắt đầu ngày của bạn. Bạn có thể nghĩ, tỉ dụ, “Tôi mong thân tôi, ngữ tôi, và tâm tôi được sử dụng một cách biết thương xót nhiều hơn để phục vụ những người khác” . Đây là một điều tôi luôn luôn làm. Nó làm cho đời sống nhiều ý nghĩa hơn. Cũng giống vậy, hãy khảo sát tâm của bạn trong buổi tối trước khi bạn đi vào giường. Hãy duyệt lại cách thức bạn tiêu dùng ngày của bạn và kiểm xem nó có giá trị hay không. Ngay cả những người không theo tôn giáo. Tôi tin rằng đây là một phương pháp quý giá để tạo lập một đời sống nhiều ý nghĩa hơn, thế nên khi bạn tới cuối đời, bạn không cảm thấy đau buồn hối hận (remorse) hoặc đáng tiếc (regret). Bạn có thể buồn vì bạn giờ đây sắp đi khỏi thế giới này, nhưng cùng một lúc, bạn vui lòng vì đã sống đời bạn theo một cách có ý nghĩa.

          Một thói quen hữu ích đặc biệt là thói quen ngắm nhìn các tiến trình tâm niệm của bản thân bạn, quan sát cái gì duyên hội xảy ra trong tâm bạn, kết quả là bạn không hoàn toàn bị dìm ngập trong nó. Luôn luôn khi chúng ta tăng trưởng giận dữ, tỉ dụ, toàn thể tâm chúng ta hoặc cái ngã dường như trở thành giận dữ. Nhưng đó chỉ là vẻ bên ngoài / sắc tướng/ hiện tướng. Với vài trải nghiệm, bạn có thể học biết để đứng ra ngoài cuộc giận dữ khi giận dữ tăng trưởng. Thật là một hữu ích lớn lao khi bạn có khả năng công nhận sự phá hoại của một cảm xúc tiêu cực ngay đúng lúc nó tăng trưởng. Điều này dĩ nhiên rất là khó, nhưng xuyên qua luyện tập bạn có thể làm được điều này. Lúc đó, khi bạn có toàn cảnh khách quan nào đó trên nỗi giận dữ của bản thân bạn, bạn ngắm nhìn vào sự nổi giận của bạn và, ngay lập tức, tính mạnh mẽ của nó bị giảm xuống. Nó vận hành cùng một cách thức như tham luyến, buồn rầu, kiêu mạn, v.v. Xuyên qua huấn luyện, và sự tập thành thói quen, đào luyện một thói quen hàng ngày, đây là điều có thể làm được.

          Đây cũng là những cách mở rộng giá trị con người về mặt đối ngoại, mở rộng từ một con người đơn biệt tới các thành viên gia đình, và từ mỗi thành viên gia đình tới các bạn của họ. Đó là cách để chuyển hoá gia đình, cộng đồng, cuối cùng là quốc gia, và kế đến nhận loại. Nếu mỗi người đào luyện tâm của mình, các hiệu quả sẽ trải rộng và dẫn đến một thế giới tốt đẹp hơn. Sau khi tôi từ trần, sau bốn mươi hoặc năm mươi năm, có lẽ một thế giới tốt đẹp hơn sẽ đến, nhưng nếu bạn muốn điều đó, bạn phải bắt đầu làm việc cho nó từ ngày hôm nay, từ ngay bây giờ. Đó là điều tôi muốn chia sẻ với bạn.

__________________________________________

Chú thích

1. Hai câu cuối bài giảng in chữ đậm là do người dịch bản Việt. Có lẽ ngài nói về các chế độ toàn trị sẽ sụp đổ trong vòng bốn mươi năm, năm mươi năm, tính theo thời điểm ngài ban pháp thoại 2004 Kalachakra Initiation tại Toronto, Canada (= bản dịch Anh in 2009; bản dịch Việt ĐHP 2012)

Bừng sáng mau lên Xuân
Cho Vinh quang quét sạch dấu phong trần
Cho Non nước sáng tươi ngày trẻ mãi.
(Hồ Dzếnh)

-------------------------

2. Bản dịch Việt các tụng của ngài Tsongkhapa căn cứ vào 3 bản dịch Tạng-Anh trong các sách:

(1) The Dalai Lama. The Middle Way .Translated by Thupten Jinpa. 2009. (p 149-152)
(2) R.A. F. Thurman. Essential Tibetan Buddhism. 19959 (p 112 -114)
(3) Geshe Wangyal.The Door of Liberation. 1978. (p 127-130)

---------------------

3. Chấp thật -- chú thích về tụng 12 bài này

Nói chấp thật tức là lọt vào tương đối, thuộc về biên kiến, bất cứ chấp có là thật, chấp không là thật, chấp chơn là thật, chấp giả là thật, đều là chấp thật. (Chư Kinh Tập Yếu. Thích Duy Lực. Trang7)

-------------------

Nguồn:  Đức Đạt Lai Lạt Ma. Trung Đạo. Chính Tín căn cứ trong Suy Lí. (Bài 5) (Lược trích)

Bài đọc thêm:
Tiểu Sử Ngắn Của Đại Sư Tông Khách Ba (Tsong Khapa)
Ba cốt tủy của đạo lộ (Nhật Hạnh dịch từ bản Tạng ngữ)