Phẩm 5: Kẻ thù bên ngoài là sự phóng chiếu tiêu cực của tâm

PHẨM 5:
KẺ THÙ BÊN NGOÀI LÀ SỰ PHÓNG CHIẾU TIÊU CỰC CỦA TÂM

Gần bạn xấu khiến tăng thêm ba độc,
Văn-Tư-Tu hư hoại chẳng còn gì,
Thiện hạnh cùng từ bi tâm đều đoạn,
Xa lìa bạn ác Bồ tát mau hành.

Những người bạn xấu hay kẻ thù bên ngoài là sự phóng chiếu tiêu cực của chính tâm bạn. Khi tiếp xúc với những người như vậy, hãy tự quán xét xem những nhiễm ô trong bạn đang tăng lên hay giảm xuống, hãy tự nhìn nhận tình yêu thương và lòng bi mẫn của bạn đối với tất cả chúng sinh đang tăng trưởng hay giảm trừ thông qua sự tiếp xúc này. Nếu trí tuệ và từ bi của bạn giảm đi thì trong mối liên hệ này có điều gì đó không ổn. Nếu sân giận, tham lam, tự mãn hay tật đố tăng lên thì điều này củng thật không tốt. Đây là hai cách để kiểm tra người bạn của mình.

Không chỉ từ bỏ chấp thủ mà từ bỏ những người bạn xấu cũng là một điều vô cùng quan trọng. Hạnh thực hành thứ năm đề cập đến sự cần thiết phải nhanh chóng từ bỏ những người bạn xấu, huynh đệ tồi ác tri thức hay những người đồng hành sai lầm là những kẻ dẫn chúng ta đi sai đường, khiến chúng ta tăng trưởng sự ganh ghét, tham ái, vô minh, lầm lạc và những điều tiêu cực khác. Những người bạn đồng hành như vậy được coi là không tốt hoặc không mang tính tích cực. Bạn nhất thiết phải lìa xa họ để từ trường và khuynh hướng tiêu cực của họ không làm ảnh hưởng đến mình.

Trên thực tế, những người bạn xấu hay kẻ thù bên ngoài là sự phóng chiếu tiêu cực của chính tâm bạn. Vì thế, thay vì chỉ ra người này xấu hay người kia là kẻ thù, chúng ta nên hướng mục tiêu vào chính tâm mình để đấu tranh, hóa giải kẻ thù, người đồng hành xấu trong tâm chúng ta. Chúng ta phải học cách đối trị với chúng. Chúng ta có thể nói: "Người này đang làm tôi tức giận, làm tôi tham lam, làm tôi vô minh, có lẽ tôi nên từ bỏ anh ta, lặng lẽ không cần nói một lời". Nhưng thậm chí khi đã từ bỏ người đó rồi, bạn vẫn nên nguyện rằng: "Tôi phải phát triển sức mạnh của chính mình để có thể đấu tranh lại những tiêu cực nội tại. Nếu cứ để mặc không đối trị những tiêu cực nội tại thì sớm hay muộn tôi cũng sẽ gặp tiếp những người bạn tương tự ngoài đời và như thế sẽ chẳng bao giờ hết được kẻ thù và người bạn xấu".

Như vậy, đối với hành giả thực hành Bồ tát hạnh điều quan trọng là phải biết tránh xa những người bạn xấu. Điều này cần phải được hành trì vô cùng nghiêm ngặt bởi chúng ta thường hay vui thích với nó. Nếu họ đến với ta với con mắt dữ dằn và bộ dạng đáng sợ, chúng ta có thể cho rằng họ thật là tồi tệ và không giao lưu. Nhưng thật không may, có thể họ lại rất quyến rủ, hấp dẫn và khơi dậy trong ta những rung động đồng cảm tiêu cực, trong trường hợp đó bạn có thể dễ dàng bị đánh lừa và không thể nhận ra người bạn hay người đồng hành này là xấu.

Cái kim trong bọc lâu ngày sẽ lòi ra, tới lúc nào đó chúng ta sẽ nhận ra người huynh đệ tồi ác của mình song điều này có thể mất vài năm và đôi khi đã quá trễ. Vì thế, bạn phải nghiêm khắc tìm hiểu các mối quan hệ của mình ngay từ đầu. Cách duy nhất để kiểm tra là khi bạn tiếp xúc với những người như vậy, hãy tự quán xét xem những nhiễm ô trong bạn đang tăng lên hay giảm xuống, hãy tự nhìn nhận tình yêu thương và lòng bi mãn của bạn đối với tất cả chúng sinh đang tăng trưởng hay giảm trừ thông qua sự tiếp xúc này. Nếu trí tuệ và từ bi của bạn giảm đi thì trong mối liên hệ này có điều gì đó không ổn. Nếu sân giận, tham lam, tự mãn hay tật đố tăng lên thì điều này cũng không tốt. Đây là hai cách để kiểm tra người bạn của mình.