48. Từ Bi Chân Chính

15/10/201012:00 SA(Xem: 14390)
48. Từ Bi Chân Chính

CHƯƠNG TRÌNH PHÁT THANH PHẬT GIÁO
DO BAN BIÊN TẬP THƯ VIỆN HOA SEN PHỤ TRÁCH

NỘI DUNG BÀI PHÁT THANH SỐ 48
TỪ BI CHÂN CHÍNH
(Nghe audio bấm vào hàng chữ này)

Thưa quý thính giả,

Kể từ buổi đầu Xuân Bính Tuất, chúng tôi đã gửi tới quý thính giả những lời khai thị của các vị cao tăng đại đức, những lời khai thị đấy ắp tình đời ý đạo, đồng thời cũng là những lời chúc phúc của quý ngài gửi tới chúng ta, với những tấm lòng thiết tha nguyện ước cho chúng ta được gặp mọi điều tốt lành.

Tuy nhiên, dù quý ngài có quý mến chúng ta đến đâu, cũng như chư Phật và Bồ Tátthương xót chúng ta vô bờ bến, thì quý ngài cũng chỉ có thể dùng giáo pháp giảng dạy, nhắc nhở chúng ta tinh tấn tu hành, để chuyển hóa dòng nghiệp lực, từ xấu trở thành tốt, để được hưởng kết quả tốt lành, chứ quý ngài cũng không thể tu hành thay cho chúng ta được. Toàn bộ đường tu của nhà Phật đều gom vào một chữ Tâm, từ Vọng Tâm điên đảo chuyển thành Chân Tâm thanh tịnh, tức là từ Mê đến Giác. Trên con đường từ Mê đến Giác, chúng ta phải trải qua những giai đoạn tập luyện để có được Tâm Từ, Bi, Hỷ, Xả. 

Trong niềm hân hoan về một tương lai tu tập để đạt tới được Tâm Từ, Bi, Hỉ, Xả, chúng tôi xin kính gửi tới quý thính giả lời đức Đạt Lai Lạt Ma khai thị về Tâm Từ, trích dịch trong cuốn An Open Heart, Practicing Compassion in Everyday Life của ngài.

Ngài dạy rằng:

Tâm Từlòng trắc ẩn, xót thương, mong cho muôn loài đều thoát khỏi đau khổ. Cũng do lòng trắc ẩnchúng ta khao khát giác ngộ để hóa độ chúng sinh. Chính lòng trắc ẩn đã gây được niềm phấn khởi, khiến chúng ta dấn bước trên con đường tu tập để đạt được Phật quả. Cho nên chúng ta phải tận hiến bản thân để phát triển Từ Tâm

Trên con đường luyện tập Từ Tâm, chúng ta phải mở rộng lòng mình bằng sự cảm thông, gần gũi với mọi người. Chúng ta cũng cần thấu hiểu tầm mức thống khổ của họ. Và càng gần gũi, cảm thông được với họ, chúng ta lại càng thấy được những nỗi niềm đau khổ quá sức chịu đựng của họ. Tôi nói “gần gũi” không có nghĩa là gần gũi về thể xác hoặc cảm xúc. Gần gũi ở đây có nghĩa là cái cảm giác về trách nhiệm, về sự quan tâm đến người khác. Để phát triển được sự gần gũi đó, chúng ta phải nhìn vào những ưu điểm, những điều tốt lành của mọi người. Chúng ta sẽ thấy điều đó đem lại niềm hạnh phúc và sự an lạc nội tâm biết là bao. Chúng ta sẽ nhận ra được lòng kính trọng và yêu mến của mọi người dành cho chúng ta, do kết quả của thái độ sống mà chúng ta đối với họ. Chúng ta phải suy ngẫm về khuyết điểm của thói tự cao tự đại, nhận chân được rằng nó đã khiến chúng ta hành động theo cung cách thiếu đạo đức.

Quan tâm đến lòng tốt của người khác cũng là một điều quan trọng. Đây cũng là thành quả của sự rèn luyện tâm hồn về phương diện cảm thông. Chúng ta có được cuộc sống tốt đẹp cũng là nhờ sự đóng góp cực nhọc của nhiều người khác trong xã hội. Nhìn ra chung quanh, chúng ta thấy từ căn nhà chúng ta sinh sống và làm việc, đường chúng ta đi, quần áo chúng ta mặc, thực phẩm chúng ta ăn, đều là do mọi người cung cấp. Thường quán chiếu những điều này, lòng cảm kích của chúng ta sẽ tăng trưởng, đồng thời cũng thấy dễ dàng cảm thông và gần gũi đối với mọi người hơn....”...

Đi sâu vào quan điểm về Tâm Từ của đức Đạt Lai Lạt Ma, chúng tôi xin lược trích phần thảo luận của Ngài với giáo sư tâm lý Howard Cutler, được ghi lại trong cuốn The Art of Happiness: A Handbook for Living, do thượng tọa Thích Tâm Quang dịch. Sau đây là lời giáo sư Howard Cutler:

“Khi các cuộc thảo luận của chúng tôi tiếp diễn, tôi khám phá thấy sự phát triển từ bi đóng một vai trò trong cuộc đời của đức Đạt Lai Lạt Ma lớn hơn chỉ là phương tiện để trau giồi ý tưởng nồng nhiệt và tình cảm, hoặc một phương tiện cải thiện mối quan hệ với người khác. Thực rõ ràng, là với tư cách một người Phật Tử đang tu hành, phát triển lòng từ bi là phần tối thiết trên con đường huấn luyện tinh thần của Ngài. Tôi hỏi:

- Phật Giáo coi từ bi là phần quan trọng thiết yếu trong việc phát triển tinh thần, vậy Ngài có thể định nghĩa rõ ràng hơn cái mà Ngài gọi là từ bi? 

Đức Đạt Lai Lạt Ma trả lời:

- Một cách khái quát, từ bi có thể định nghĩa là trạng thái tâm không dùng bạo lực, không làm hại ai, và không hiếu chiến. Đó là tinh thần căn cứ vào sự mong muốn người khác thoát khỏi khổ đau, và kết hợp với ý thức tận tâm, trách nhiệm và sự tôn trọng đối với người khác. Trong việc phát triển từ bi, ta có thể bắt đầu bằng sự mong ước cho chính mình thoát khỏi khổ đau, và rồi thì đem cảm nghĩ tự nhiên hướng về chính mình này, trau giồi và nâng cao nó, mở rộng nó ra cho cả những người khác. 

Bây giờ, khi người ta nói đến từ bi, tôi ngại rằng thường có nguy cơ lầm lẫn tình thương với lòng quyến luyến. Cho nên khi thảo luận về từ bi, trước tiên chúng ta phải phân biệt rõ hai loại tình thương

Một là loại tình thương nhuốm màu luyến ái - cảm tưởng kiểm soát ai đó, hay thương yêu một người nào đó, để được người đó yêu lại mình. Loại thương yêu thông thường này khá bất công và thiên vị. Và nếu sự quan hệ chỉ dựa vào điều đó thì không vững bền. Loại quan hệ thiên vị dựa vào sự quan sátnhận biết người đó là bạn, có thể dẫn đến một sự gắn bó cảm xúc nào đó và cảm nghĩ muốn gần gũi. Nhưng trong tình trạng ấy, chỉ cần có một sự thay đổi nhỏ như bất hòa, hay người bạn làm điều gì đó khiến cho bạn tức giận, thì đột nhiên tất cả dự định tinh thần đều thay đổi, khái niệm "bạn tôi" không còn nữa. Rồi bạn sẽ thấy sự gắn bó cảm xúc đó tan biến, và thay vì cảm giác thương yêu, lo lắng, bạn có cảm nghĩ căm ghét. Cho nên loại tình yêu dựa vào sự quyến luyến, có thể dính chặt chẽ với hận thù

Nhưng có một loại tình thương thứ hai, không có sự gắn bó quyến luyến như thế. Đó là từ bi chân chính. Loại từ bi này không dựa nhiều vào việc người này hay người kia thân mật với tôi. Đúng hơn là, từ bi chân chính dựa vào nhân tố căn bản là tất cả mọi người đều có một ham thích bẩm sinh là muốn hạnh phúc và khắc phục khổ đau, như chính tôi. Và cũng giống như chính tôi, tự nhiên họ có quyền thực hiện niềm khao khát căn bản này.

Trên cơ sở nhận định sự bình đẳng và tính phổ biến của con người, bạn phát triển ý thức quan hệ và gần gũi với người khác. Trên cơ sở đó, bạn cảm thấy tình thương nảy nở, dù bạn nhìn người khác là bạn hay thù cũng vậy. Nó căn cứ trên quyền căn bản của con người, hơn là dự tính tinh thần riêng của bạn. Đó là từ bi chân chính

Như vậy, ta có thể thấy cách phân biệt giữa hai loại tình thương này và sự trau giồi lòng từ bi chân chính rất là quan trọng trong đời sống hàng ngày. Chẳng hạn, trong hôn nhân thường có thành phần gắn bó tình cảm luyến ái. Nhưng tôi nghĩ rằng nếu có thành phần từ bi chân chính, dựa vào vào sự tôn trọng lẫn nhau như hai con người, hôn nhân sẽ lâu dài. Trong trường hợp gắn bó tình cảm mà không có từ bi, hôn nhân sẽ không vững vàng và có thể chấm dứt mau chóng hơn ". 

Giáo sư Howard Cutler tiếp:

Trong niềm thắc mắc rằng ý định phát triển một loại từ bi khác, sâu rộng hơn, một loại từ biđặc điểm chung là tách khỏi cảm nghĩ cá nhân, dường như giống một nhiệm vụ quá nặng, tôi hỏi đức Đạt Lai Lạt Ma:

- Nhưng tình yêu và từ bi là cảm nghĩ chủ quan. Dường như sắc thái tình cảm hay cảm nghĩ về tình yêu và từ bi thì cũng như nhau, dù chúng có pha chút luyến ái hay "chân chính". Vậy nếu một người kinh qua cùng một cảm xúc hay cảm nghĩ giống như thế trong cả hai loại, tại sao sự phân biệt giữa hai loại lại quan trọng? 
Bằng một giọng dứt khoát, đức Đạt Lai Lạt Ma trả lời:

- Trước nhất, tôi nghĩ rằng nét khác biệt giữa cảm nghĩ về lòng thương yêu chân chính hay còn gọi là từ bi, đối với tình thương yêu, căn cứ vào sự gắn bó. Nó không phải là cảm nghĩ giống nhau. Cảm nghĩ về từ bi chân chính mạnh mẽ hơn và rộng lớn hơn nhiều, nó có đặc tính rất sâu sắc. Ngoài ra tình yêu trong từ bi chân chính vững vàngđáng tin cậy hơn nhiều. Thí dụ nếu bạn nhìn thấy một con vật đang bị đau đớn hết sức, như con cá đang quằn quại vì lưỡi câu, cùng lúc bạn có thể có cảm nghĩ không thể chịu đựng được cái đau đớn như con cá đó. Cảm nghĩ đó không căn cứ vào mối liên tưởng đặc biệt nào đến riêng con vật đó, thí dụ như nghĩ rằng: "Ô, con vật đó là bạn tôi". Ở đây, lòng từ bi của bạn chỉ dựa vào một thực tếchúng sanh cũng có cảm giác đau đớn, và có quyền không chịu cái đau đớn như vậy. Cho nên loại từ bi này không hòa lẫn với ham thíchluyến ái, có cơ sở hơn, và lâu bền hơn.

Đi sâu vào chủ đề từ bi, tôi tiếp tục:

- Bây giờ, theo thí dụ của Ngài, khi nhìn thấy một con cá hết sức đau đớn vì lưỡi câu móc trong miệng nó, Ngài đã nêu ra vấn đề chính yếu là hãy liên quan đến cảm nghĩ không thể chịu đựng được cái đau đớn của con cá" 

Đức Đạt Lai Lạt Ma trả lời:

- Đúng! Thực ra, trong một ý nghĩa nào đó, ta có thể định nghĩa từ bi là cảm nghĩ không thể chịu đựng nổi khi nhìn thấy những chúng sanh khác khổ đau. Và để có được cảm nghĩ ấy, ta phải cảm nhận được tính chất nghiêm trọng hay trạng thái đau khổ của người khác. Vì vậy, tôi nghĩ là càng thấu triệt sự đau khổ, các loại đau khổchúng sinh phải chịu, thì mức độ từ bi càng sâu. 

Tôi lại hỏi:

- Vâng, tôi cũng thấy rằng càng nhận thức được khổ đau của người khác thì càng có thể nâng cao khả năng nảy sinh tâm từ bi. Thực ra, theo định nghĩa, tâm từ bi đòi hỏi mở rộng lòng mình trước sự khổ đau của người khác và chia sẻ nỗi khổ đau với họ. Nhưng tôi lại có một câu hỏi căn bản hơn: “Tại sao chúng ta lại phải chạnh lòng trước nỗi đau khổ của người khác, muốn chia sẻ với họ, mà lại không quan ngại đến sự đau khổ sẽ tới với chính chúng ta?” Tôi muốn nói là đa số chúng ta sẵn sàng làm mọi việc để tránh cái đau khổ cho chính mình, thậm chí đến chỗ dùng ma túy vân ... vân... Tại sao chúng ta lại muốn chia sẻ với người khác nỗi đau khổ của họ? 

Không chút ngập ngừng, đức Đạt Lai Lạt Ma trả lời

- Tôi nghĩ rằng có sự khác biệt quan trọng giữa cái khổ đau của chính mình và cái khổ đau mà bạn có thể nếm trải trong trạng thái từ bi, khi bạn quyết định chia sẻ niềm đau của người khác -- khác biệt trong tính chất.

Ngưng một chút, dường như muốn dành thời gian cho cảm nghĩ riêng tư của tôi, Ngài tiếp tục:

- Khi bạn nghĩ về đau khổ của chính bạn, bạn có cảm giác hoàn toàn bị lấn áp, có cảm giác nặng trĩu, bị cái gì đó dồn ép -- một cảm tưởng bất lực, có một sự buồn nản, cứ như thể là tất cả năng lực của bạn đã trở thành tê liệt. 

Bây giờ, để phát triển lòng từ bi, khi bạn chia sẻ cái khổ đau của người khác, thì bước đầu bạn cũng có thể thấy khó chịu ở một mức độ nào đó, một cảm giác bực bội hay không chịu đựng nổi. Nhưng từ từ, khi lòng từ bi đã nhuần nhuyễn thì cảm giác lại khác hẳn, bên dưới cảm nghĩ khó chịu là tính hoạt bát quyết tâm ở mức độ rất cao, do bạn tự nguyện và chủ ý chấp nhận cái khổ đau của người khác vì mục đích cao cả hơn. Bạn sẽ thấy liên đớiràng buộc, chìa tay ra giúp người khác, một cảm giác sảng khoái chứ không buồn nản. Giống như người lực sĩ trong khi tập luyện nghiêm ngặt, họ phải trải qua nhiều thứ -- lập kế hoạch, đổ mồ hôi, gắng sức. Tôi nghĩ rằng nếm trải điều đó đúng là khó nhọc và mất nhiều công sức. Nhưng người lực sĩ không coi đó là sự nếm trải khổ đau. Anh ta hiểu điều đó là một thành quả to lớn, một sự nếm trải liên kết với cảm giác vui sướng. Nhưng nếu cũng con người ấy, mà lại phải làm công việc lao động thân thể, mà không phải là một phần tập luyện thể thao, thì anh ta sẽ nghĩ rằng: "Ồ, tại sao tôi phải chịu sự thử thách khủng khiếp này?" Vì vậy, thái độ tinh thần gây ra sự khác biệt to lớn. 

Với cách phát biểu quả quyết như vậy, đức Đạt Lai Lạt Ma đã khiến tôi hiểu thấu đáo hơn về sự chia sẻ nỗi đau khổ với mọi người

Như đã hứa trong khi đàm đạo, đúng theo lời Ngài, đức Đạt Lai Lạt Ma kết thúc bài giảng trước công chúng bằng một cuộc hành thiền về từ bi. Đó là một bài tập đơn giản. Tuy vậy, bằng lối nói mạnh mẽ và tao nhã, dường như Ngài đã tóm tắt và kết tinh lại cuộc thảo luận về từ bi trước đây, biến nó thành một buổi thực tập chính thức trong năm phút, trực tiếp vào ngay đề tài. 

Ngài nói:

- “Muốn phát triển tâm từ bi, bạn hãy bắt đầu bằng cách công nhận bạn không muốn khổ đau và bạn có quyền được hưởng hạnh phúc. Điều này có thể được kiểm chứng bằng kinh nghiệm của bạn. Rồi bạn công nhận những người khác, cũng giống như bạn, cũng không muốn khổ đau và cũng có quyền được hưởng hạnh phúc. Đó chính là nền tảng cơ bản để bạn phát triển lòng từ bi. 

Vậy thì, ngay bây giờ, chúng ta hãy thiền định về từ bi. Các bạn hãy tưởng tượng đến một người đang rất đau khổ, hoặc đang ở trong một tình trạng rất bất hạnh. Trong ba phút đầu thiền tập, bạn hãy suy ngẫm về nỗi đau khổ của cá nhân đó một cách sâu sắc, hãy nghĩ rằng họ đang đau khổ tột cùng, đồng thời nghĩ tới hoàn cảnh bất hạnh mà người ấy đang phải chịu đựng. Sau khi lắng tâm đến sự đau khổ của người ấy trong vài phút, kế đến, cố gắng liên hệ chuyện đó với bản thân, nghĩ rằng người này cũng đáng được hưởng niềm vui, hạnh phúc, và cũng đau khổ như mình đau khổ. Rồi bạn hãy để cho tình thương hồn nhiên trong lòng bạn phát huy, hãy nghĩ xem bạn mong muốn người ấy thoát khỏi khổ đau mạnh đến đâu. Hãy quyết định rằng mình phải tìm cách giúp cho người đó thoát khỏi khổ đau. Cuối cùng, hãy trụ tâm vào quyết định. Và trong mấy phút cuối cùng của buổi thiền tập, các bạn hãy cố gắng phát triển tâm mình trong trạng thái từ bi hay thương yêu." 

Với lời giảng trên, đức Đạt Lai Lạt Ma khoanh chân ngồi trong tư thế thiền định, hoàn toàn bất động. Ngài hành thiền cùng với cử tọa. Một sự im lặng hoàn toàn. Nhưng có điều gì đó đang khơi dậy trong khi ngồi ở cuộc họp sáng hôm đó. Tôi nghĩ rằng cả đến người cứng cỏi nhất cũng không thể khôngấn tượng gì, khi bị vây quanh bởi một nghìn rưởi người, mỗi người đều ôm ấp tư tưởng từ bi trong tâm. 

Sau một vài phút, đức Đạt Lai Lạt Ma thốt lên một câu kinh bằng tiếng Tây Tạng, giọng của Ngài êm êm, nhịp nhàng, lên bổng xuống trầm, gây lắng dịu và khoan khoái. 

Thưa quý thính giả,

Trên đây là lời khai thị về thực tập lòng từ bi của đức Đạt Lai Lạt Ma. Trong niềm vui dù đã cách thời Phật lâu xa, mà vẫn còn được hưởng những lời giảng dạy để phát triển Tâm Từ Bi Hỷ Xả, chúng tôi xin kính gửi tới quý thính giả bài pháp với lời cầu chúc chân thành, chúc chúng ta sẽ luôn luôn thực tập để chuyển hóa Tâm, đúng theo Phật pháp.

Ban Biên Tập

Bài này đã được phát thanh trên làn sóng AM 1480 (KVNR) tại Nam California  ngày 18-2-2006 và ngày 19-02-2006 trên làn sóng AM1520 (KYND) & AM 880 (KJOJ) tại Texas

Gủi hàng từ MỸ về VIỆT NAM
Gủi hàng từ MỸ về VIỆT NAM
Tạo bài viết
15/10/2010(Xem: 14616)
Bài viết này chỉ là những suy nghĩ rời. Nói theo ngôn ngữ thường dùng là viết theo thể văn tản mạn. Nghĩa là, không phải sắp xếp, lý luận theo một hệ thống. Bài viết khởi lên từ cuộc nói chuyện rời trong khi ngồi trên xe của nhạc sĩ Tâm Nhuận Phúc Doãn Quốc Hưng từ Quận Cam tới tham dự một Phật sự tại Riverside, California.
Có rất nhiều thông tin trái ngược nhau về đậu nành: Nó có tốt cho sức khỏe không? Nó có nguy hiểm không? Và nếu ăn được thì tại sao một số người lại nói là không?
Là Phật tử, ai cũng muốn tìm hiểu Đạo Phật để thực hành cho đúng đắn ; nhưng Phật Giáo thật mênh mông, như lá cây trong rừng : học cái chi đây ? bắt đầu từ đâu ? Cả đời người chắc cũng không học hết được. Mỗi người tùy theo phương tiện, chí hướng, ý thích, điều kiện, mà đặt trọng tâm trên một hay vài địa hạt nghiên cứu.