NHỮNG HẠT NGỌC TRÍ TUỆ PHẬT GIÁO
Nguyên tác: Gems of Buddhist Wisdom
Buddhist Missionary Society, Malaysia, 1983, 1996
Thích Tâm Quang dịch
V. TU HÀNH PHẬT GIÁO
21. TẠI SAO HÀNH THIỀN?
- Bhikkhu Piyananda
Con
người không ngưng tìm
phương cách gia tăng hạnh phúc,
an lạc nội tâm và
hòa hợp. Theo
công luận,
hạnh phúc đạt được do
của cải,
uy quyền,
địa vị xã hội, hay do dùng kem đánh răng, kem thoa mặt, hay lái một loại xe nào đó -
ít nhất như cái mà
quảng cáo nói. Họ
tìm giải pháp cho
vấn đề qua
gia đình, công việc, bạn hàng, bạn bè
vân vân... Họ
cố gắng thay đổi
những
điều kiện bên ngoài về
vật chất,
xã hội, môi trường chính trị theo cách này hay cách khác, vì họ tin rằng khi
thế giới cuối cùng trở nên toàn hảo, họ sẽ
hạnh phúc và
an lạc. Nhưng họ quên rằng những
hoàn cảnh ấy luôn luôn thay đổi, không bao giờ ngưng. Vừa mới
hoàn thành được
điều mơ ước, thì sự vật lại thay đổi và
lời hứa hạnh phúc lại mờ đi như
trong suơng mù buổi sáng lúc rạng đông. Ta càng
cố gắng bao nhiêu để
tiến tới hạnh phúc, thì
hạnh phúc lại càng xa lánh
như như con bướm đang
vỗ cánh bay rất gần mà không sao bắt được.
Đuổi bắt mà
đa số áp dụng là
phương pháp sai lầm để tìm hòa bình
và
hòa hợp. Họ tìm cầu bên ngoài, ở
thế giới bên ngoài thay vì tìm cầu nơi chính mình. Nhiều người
khám phá ra suối nguồn thực sự
hạnh phúc và những trở ngại: tâm. Và quay sự chú ý về
con người vào bên trong, tâm, hành thiền là
con đường đó.
Ngày nay, thiền
lôi cuốn nhiều người thuộc đủ các tầng lớp
xã hội và trong
các chủng tộc
tôn giáo khác nhau. Tại sao? Vì
tâm hành hoạt
bất kể người đó thuộc nòi giống hay
tôn giáo nào.
Nhiệm vụ của thiền là
hiểu
bản chất của tâm và
sử dụng nó hữu hiệu hàng ngày. Tâm là chìa khóa của
hạnh phúc, và cũng là chìa khóa của
nghèo đói. Để hiểu tâm và
sử dụng nó hữu hiệu là
nhiệm vụ vượt qua chướng ngại về nòi giống,
văn hóa và
tôn giáo. Đương nhiên thiền có thể
tu tập bởi bất cứ ai bất kể đến nhãn hiệu
tôn giáo của người ấy.
Lợi Ích Của Thiền
Con người quá bận trong việc
tìm kiếm những phương thức để đạt
dục lạc trong cuộc
tranh đua quyết liệt ngày nay. Thiền có lợi gì?
Lợi ích của thiền như sau:
- Nếu bạn là người bận bịu, thiền giúp bạn quét sạch căng thẳng và tìm thấy thư giãn.
- Nếu bạn là người lo lắng, thiền giúp bạn bình tĩnh và giúp bạn tìm thấy thanh bình lâu dài hay tạm thời.
- Nếu bạn là người có quá nhiều vấn đề, thiền giúp bạn có can đảm và sức mạnh để đương đầu và khắc phục các vấn đề ấy.
- Nếu bạn thiếu tự tin, thiền sẽ giúp bạn lấy lại tự tin mà bạn cần. Lòng tự tin là bí quyết của thành công.
- Nếu bạn sợ hãi trong tim, thiền có thể giúp bạn hiểu rõ bản chất thực sự của đối tượng làm bạn sợ hãi - rồi bạn có thể khắc phục được sợ hãi trong tâm bạn.
- Nếu bạn lúc nào cũng bất mãn với mọi thứ - không
có thứ gì trên đời này được vừa ý - thiền sẽ cho bạn cơ hội để phát triển và duy trì thỏa mãn nội tâm.
- Nếu bạn hoài nghi và không lưu tâm đến tôn giáo,
thiền sẽ giúp bạn vượt qua tính hoài nghi của bạn và nhìn thấy giá trị thực tiễn trong sự hướng dẫn đạo lý.
- Nếu bạn thất vọng và thất tình do sự thiếu hiểu biết bản chất về đời sống và thế giới, thiền thực sự hướng dẫn bạn và giúp bạn hiểu điều đã làm xáo trộn bạn bởi những thứ không cần thiết.
- Nếu bạn là một người giàu có, thiền sẽ giúp bạn nhận thức được bản chất của của cải của bạn và cách sử dụng của cải của bạn cho hạnh phúc của bạn cùng những người khác.
- Nếu bạn là người nghèo, thiền sẽ giúp bạn đạt sự mãn ý không nuôi dưỡng ganh tị với những người có nhiều hơn bạn.
- Nếu bạn là người trẻ đứng trước ngã tư của cuộc đời, bạn không biết phải đi ngả nào, thiền sẽ giúp bạn hiểu biết con đường nào phải đi để tiến tới mục tiêu đúng của bạn.
- Nếu bạn là người già yếu đã chán chường cuộc sống, thiền sẽ mang lại cho bạn sự hiểu biết sâu xa hơn về cuộc đời; sự hiểu biết này sẽ giảm thiểu nỗi đau đớn của cuộc sống và làm tăng sự vui
sống.
- Nếu bạn là người nóng nảy, bạn có thể phát triển sức mạnh để khắc phục nhược điểm nóng giận, hận thù và bất mãn.
- Nếu bạn ghen ghét, bạn có thể hiểu được cái nguy hiểm của sự ganh ghét của bạn.
- Nếu bạn là người nô lệ cho năm giác quan, bạn có thể học hỏi cách trở nên chủ tể của những giác quan-tham dục của bạn.
- Nếu bạn ghiền rượu hay ma túy, bạn có thể nhận thức được cách vượt qua được thói quen nguy hiểm đã làm bạn thành nô lệ.
- Nếu bạn là người ngu muội, thiền này sẽ cho bạn cơ hội trau dồi kiến thức hữu dụng và lợi ích cho cả bạn lẫn bạn bè và gia đình.
- Nếu bạn thực sự muốn tu tập thiền định này, cảm xúc của bạn sẽ không bao giờ có cơ hội biến bạn thành người ngốc nghếch nữa.
- Nếu bạn là người trí, thiền này sẽ mang bạn tới giác ngộ tối thượng. Rồi bạn sẽ nhìn thấy sự vật chúng đúng như thế nào và không phải chúng có vẻ là như thế.
- Nếu bạn là người tâm tư suy nhược, thiền này sẽ làm tăng sức mạnh cho tâm bạn để phát triển sức mạnh ý chí hầu khắc phục
được những nhược điểm của bạn.
Trên đây là một số các
lợi ích thực tiễn khi
tu tập thiền định. Những
lợi ích này không có bán tại bất cứ một tiệm nào hay một siêu thị nào. Tiền bạc không thể mua chúng được. Chúng là của bạn khi bạn
tu tập thiền
định. Ở lúc
ban đầu, loại
chú tâm này thực sự là một tâm "lo lắng" đang
canh phòng "các tâm vọng tưởng" khác (tất cả trong pham vi
tinh thần của mình luôn thay đổi). Bằng cách đó, ta có thể phát triển khả năng nhìn vào tâm và xem nó đi đâu.
Chuẩn Bị
Thiền Tập
Chọn Địa Điểm
Khi bạn mới bắt đầu tập thiền, điều khuyên bạn là nên có một nơi
yên tịnh để bạn có thể
tu tập.
Cố gắng tìm nơi xa chỗ
ồn ào náo nhiệt của một cuộc sống bận rộn. Địa điểm có thể là một căn phòng, một mảnh vườn, phòng ngủ - bất cứ chỗ nào bạn có thể
tìm thấy. Khi đã tìm được chỗ,
gắn bó với nó. Không nên
di chuyển chỗ tập thiền.
Khi bạn đã có
tiến bộ, bạn có thể
tu tập ngay chỗ bạn làm việc hàng ngày. Không
cần thiết phải vào nơi
ẩn dật. Nhớ rằng khi bạn đã phát
triển
tu tập thiền định, chỗ nào cũng là chỗ bạn có thể thiền được.
Chọn Giờ Giấc
Giờ hành thiền là do bạn
quyết định. Bất cứ
thì giờ nào bạn đã chọn thì
thì giờ ấy phải
để dành cho thiền. Trong
thời gian này bạn phải
nhất quyết quên mọi thứ, mọi
hoạt động hàng ngày,
lo âu và những thứ
đại loại như vậy.
Nhất quyết không để một việc gì
trần tục xen vào việc
tu tập của bạn. Cũng
nhất định dành
thì giờ thường lệ vào việc
thực tập hàng ngày. Nhớ rằng khi bạn đã phát triển được hành thiền thì bất cứ lúc
nào cũng là lúc bạn hành thiền. Nếu bạn
tiến tới giai đoạn ấy, thiền là
một phần của cuộc sống hàng ngày.
Thầy Dạy Thiền
Có lẽ bạn
cảm thấy cần một người nào đó giúp đỡ, hướng dẫn và chỉ dạy bạn. Không mấy dễ dàng tìm được một
thiền sư thích hợp và
đủ khả
năng. Nếu bạn có người bạn nào hành thiền, hãy nói chuyện với họ; họ có
thể là thầy dạy của bạn. Nếu bạn gặp cuốn sách nào hay bài báo nào nói về thiền, hãy đọc chúng; chúng có thể là thầy dạy bạn. Nếu bạn có thể tìm đuợc một
thiền sư, nhớ rằng vị
thiền sư cũng chỉ là người bạn và người hướng dẫn.
Thiền sư này không hành thiền cho bạn được. Ông không thể
thực hành cho bạn. Nếu bạn biết cách phát triển sự tập trung và
chú tâm để được
sung mãn,
trong sáng và
kiên trì, sự
tỉnh thức tập trung là vị thầy, vị thầy ở ngay trong
phạm vi của bạn.
Cách Ngồi
Về cách
ngồi thiền, bạn có thể ngồi theo lối bán già hay
kiết già. Nếu cách ngồi đó khó khăn, bạn có thể ngồi ngay trên một cái ghế. Để chân thõng xuống đất,
chân không căng thẳng. Ngồi ngay ngắn lưng thẳng đứng, thân không ngả về phía trước hay ngả về phía sau, bạn có thể
bị
buồn ngủ. Giữ thân cho cân đối trong vị thế thẳng cho nên bạn có thể
ngồi
vững vàng không căng hay cứng nhắc. Nếu cổ và xương sống không giữ
được thẳng, bản sẽ
cảm thấy đau sau một vài phút.
Thiền Là Gì?
Thiền
đơn giản là tập trung
tỉnh thức. Nếu bạn
quan tâm đến hành
thiền, bạn phải học làm sao phát triển tập trung qua thiền Samatha (
trạng thái tâm
vắng lặng,
an định) và Vipassana (
tuệ minh sát ) thiền. Mặt khác sau khi học làm sao phát triển sự
tỉnh thức, hay sự
chú tâm, bạn có thể
thực hành tuệ minh sát thiền hay
tuệ giác thiền. Nếu bạn thích
sử dụng tâm
vắng lặng (samatha) thiền trong cuộc sống hàng ngày, bạn
học hỏi cách
áp dụng sự tập trung trong cuộc sống hàng ngày. Nếu bạn
muốn
sử dụng tuệ minh sát thiền, bạn học cách
áp dụng tỉnh thức trong cuộc sống hàng ngày. Sống-thiền
đơn giản là phát triển và
sử dụng tỉnh thức tập trung trong những
kinh nghiệm thông thường và
biến cố của cuộc sống hàng ngày.
Samatha: An Chỉ Thiền
Samatha (
Trạng thái tâm
vắng lặng) là một
phương pháp huấn luyện
tâm cho những ai muốn phát triển sự tập trung. Thiền Samatha
liên quan với việc gom tâm vào một điểm.
Nhất điểm trụ là
trạng thái tập trung mà tất cả những khả năng và
sức mạnh tinh thần đều nhắm vào và điều khiển bởi
sức mạnh ý chí hướng về một điểm hay một đối tượng.
Nhất điểm tâm là một tâm được tập trung và hợp nhất.
Nhất điểm tâm là sự đối nghịch của tâm
buông lung hay
tán loạn.
Bình thường trạng thái tinh thần của
chúng ta chạy đi mọi hướng nhưng nếu sự tập trung được dồn vào một đối tượng, bạn bắt đầu biết
bản chất thực sự của đối tượng ấy. Tiến trình của tập trung lần lần
thay đổi
trạng thái tinh thần cho đến khi
toàn bộ năng lượng tinh thần đồng quy vào một điểm.
Mục đích phát triển nhất của
nhất điểm tâm là gì? Nếu bạn huấn luyện tâm theo đường lối ấy, bạn sẽ mang lại
bình tĩnh và sự tĩnh lặng cho tâm và bạn sẽ có thể gom sự chú ý vào một điểm cũng như có thể ngưng
những
vọng tưởng của tâm và những
phí phạm năng lượng hữu dụng.
Tâm bình tĩnh không phải là
mục đích. Sự
bình tĩnh của tâm chỉ là
cần thiết để phát triển
tuệ giác. Nói một cách khác, một
tâm bình tĩnh
cần thiết nếu bạn muốn có một cái nhìn sâu vào chính bạn và có được sự
hiểu biết sâu xa về chính mình và
thế giới.
Thiền Samatha huấn luyện tâm với nhiều giai đoạn khác nhau của sự tập trung
tinh thần. Ở giai đoạn cao của sự tập trung
tinh thần (được
biết là jhana - đắc thiền-na),
sức mạnh tâm linh được phát triển.
Tuy nhiên giai đoạn cao về tập trung không
cần thiết hay
thực tiễn cho hầu hết
mọi người sống trong nhịp độ
cuồng nhiệt của
đời sống hiện đại.
Với hầu hết
mọi người, tâm nhẩy từ
quá khứ tới
hiện tại, tới
vị lai và từ chỗ này đến chỗ khác. Những người như vậy
phí phạm một khối lượng
năng lực tinh thần to lớn. Nếu bạn có thể huấn luyện tâm bạn
duy trì đủ sự tập trung chú ý đến mỗi
nhiệm vụ từng chập một thì quá thừa đủ! Khi bạn đọc, tản bộ, nghỉ ngơi,
trò chuyện - bất cứ gì bạn làm trong
cuộc sống hàng ngày, hãy
hoạt động với một
tâm bình tĩnh, đó là
chú tâm
đến mỗi và mọi hành động. Hãy học cách nhắm tâm vào mỗi
nhiệm vụ.
Sống Ngay Bây Giờ!
Nếu bạn muốn phát triển sự tập trung,
nhiệm vụ trước nhất là bạn
phải tìm một đối tượng
thích hợp mà bạn có thể phát triển tập trung được tâm. Trong thiền
Phật Giáo, có 40 đối tượng (không phải là
phương cách hay
phương pháp) bạn có thể
sử dụng để phát triển tập trung. Bạn không
cần thiết phải
sử dụng cả 40 đối tượng mà chỉ chọn một trong số đó
thích hợp với
tính khí và
tâm tính của bạn. Nếu bạn không có thầy chọn cho bạn đối tượng
thích hợp, bạn phải thử nghiệm và tự
lựa chọn. Dưới đây là một vài hướng dẫn để tự
tìm ra đối tượng
thích hợp cho việc tập trung:
- Đối tượng phải trung tính; nếu nó gợi lên bất cứ
cảm nghĩ mạnh mẽ về tham, sân vân vân.. bạn không thể làm tâm bình tĩnh
mà còn bị bồn chồn và khích động.
- Đối tượng có thể ở trong hay ở ngoài. Đối tượng ở
trong là bên trong bạn. Thí dụ đối tượng ở trong như hơi thở, lòng từ ái, từ bi vân vân.. Đối tượng bên ngoài có nghĩa đối tượng ở bên ngoài bạn. Thí dụ đối tượng bên ngoài như: hình Đức Phật, một đóa hoa, ngọn núi, vòng ánh sáng, một ngọn lửa nến vân vân..
- Đối tượng phải vừa ý, tâm có thể chấp nhận được; nếu tâm luôn luôn bác bỏ đối tượng, sự tập trung sẽ bị yếu đi.
- Nhớ rằng đối tượng có lúc thích hợp với bạn nhưng rất có thể không được tâm chấp nhận vào lúc khác. Thí dụ, sau một cơn thịnh nộ, rất khó khăn cho bạn sử dụng lòng từ ái như một đối tượng để tập trung. Vào những lúc như thế, cảm xúc nóng giận tự nó có thể dùng
là một đối tượng tốt để tập trung.
Một khi đã chọn lựa đối tượng,
nhiệm vụ của bạn chỉ
đơn giản là giữ tâm bạn cột vào đối tượng như bạn cột một con vật vào cọc. Chìa khóa để
thực
hiện tập trung là giữ tâm vào một đối tượng, không vào đối tượng nào khác. Bằng cách tụ tâm vào đối tượng, tâm
dần dần trở nên
bình tĩnh và thư dãn.
Đây một số bài tạo
rèn luyện sự tập trung mà bạn có thể phát triển như một loại thiền
chính thức hay một phần trong
hoạt động hàng ngày của bạn.
- Tập về sức khỏe: trong khi đi đi lại lại, hãy giữ ba ý tưởng này trong tâm: "sung sướng, mạnh và khỏe". Hãy nhắc đi nhắc lại những lời ấy, tập trung tâm vào những lời ấy cho đến khi cảm thấy những lời ấy thâm nhập vào thân theo qui luật tự nhiên.
- Tập về suy nghĩ: Trong khi nghĩ về một đề tài, chú tâm vào đề tài ấy. Tụ tâm vào đề tài ấy mà suy xét. Không nuôi dưỡng
tư tưởng xa lạ hay không thích hợp nào.
- Thực tập thông lệ hàng ngày: khi đọc sách, giữ mắt và tâm vào cuốn sách.
- Khi quét nhà, chú tâm vào việc quét nhà.
- Khi đọc cho người khác viết một lá thư, chú tâm vào việc đọc chứ không phải người thư ký.
- Học cách tập trung vào việc bạn làm từng lúc một. Đó là sống trong hiện tại. Sống ngay bây giờ!
Vipassana:
Minh Sát Thiền
Tuệ minh sát thiền là sự hiểu thấu
bản chất bên trong sự vật; Vipassana là nhìn sự vật chúng đúng la vậy.
Con đường dẫn đến hiểu thấu bên trong hay
nhận thức là
tỉnh thức hay
chú tâm.
Phương pháp phát triển
sự
chú tâm căn cứ vào bài giảng
nổi tiếng của
Đức Phật. Trong bài
thuyết giảng này,
Đức Phật giải thích cách phát triển và trau dồi tâm. Tên của bài
thuyết pháp này là Kinh Satipatthana (
Niệm Xứ). Trong kinh này,
Đức Phật đưa ra bốn đối tượng thiền để
cân nhắc: thân, cảm nghĩ,
tư
tưởng và
trạng thái tâm. Nền tảng của việc tập
Minh Sát Thiền là
sử dụng bốn đối tượng đó cho việc phát triển sự tập trung,
chú tâm, và
tuệ giác hay hiểu thấu chính mình và
thế giới chung quanh mình. Satipatthana
trình bày
phương pháp đơn giản, trực tiếp và hữu hiệu cho việc huấn luyện tâm để
đáp ứng nhiệm vụ và những
vấn đề hàng ngày hầu
đạt được mục
tiêu tối thượng:
giải thoát. Satipatthana
an toàn cho tất cả loại
tính nết, và là phuơng cách
vô hại để huấn luyện tâm. Bạn có thể dùng được
phương pháp này bất kỳ lúc nào và bất kỳ ở đâu, trong phòng sở bận bịu hay trong bầu không khí yên tĩnh của một đêm
thanh bình.
Nhiệm vụ phát triển sự
tỉnh thức là
chú tâm (
sati).
Tỉnh thức rất
đơn giản, rất thông thường, và rất
quen thuộc với
trạng thái của tâm. Trong giai đoạn
sơ khởi,
tỉnh thức tức
hết sức chú tâm vào một đối tượng. Có nghĩa là bạn
chỉ quan sát đối tượng mà không có
suy xét hay
suy nghĩ về nó.
Tỉnh thức đơn giản là
quan sát hay đem
chú tâm mà không có một phán xét hay
suy nghĩ nào.
Thân Là Một Đối Tượng Của Thiền
Mục đích của những bài
thiền tập này là để
nhận thức bản chất của thân và không luyến chấp vào thân, không bị
lôi cuốn hay
cự tuyệt bởi tâm. Thường
đa số người tự
nhận dạng mình bằng thân.
Tuy nhiên, ở một giai đoạn
thanh tịnh tâm thần và
tuệ giác, bạn sẽ không còn chú
ý nghĩ mình là một thân, bạn không còn đồng
nhất hóa với thân. Bạn sẽ bắt đầu nhìn thân đúng như nó là thế .
Bài Tập 1: Chú Tâm về Hơi Thở (anapanasati)
Đã chọn xong
thì giờ và địa điểm, và đã
áp dụng tư thế
thích hợp
nhất, bạn sẵn sàng bắt đầu. Thở
lặng lẽ và
tự nhiên, trong khi thở
hoàn
toàn nhận thức hơi thở của bạn.
Nhận thức hành động thở không đồng
nhất
hóa bạn với
hơi thở ấy.
Thừa nhận tiến trình ấy như sau: "Hít vào" "Thở
ra". Nếu nhiều
ý tưởng hay
vọng tưởng phát sinh và
quấy rầy sự tập trung của bạn, bạn có thể đếm
hơi thở:
Hít vào 1, 2, 3 - "Thở ra 1, 2, 3.." Khi tập trung
tăng trưởng, không cần đếm nữa và
nhận thức mình đang
thở.
Cố gắng chú ý đến điểm trên lỗ mũi, chỗ
hơi thở chạm với thân.
Hơi thở có thể trở nên sâu hay nông, chậm hay nhanh, theo khuynh
hướng
tự nhiên. Giữ thân
thẳng thắn và
bất động trong khi
tinh thần tỉnh táo, hãy
theo dõi sát và càng giữ
bất động càng tốt. Khi bạn thành thạo với bài tập này, thân
trở nên thoải mái va
hơi thở điều hòa. Bạn sẽ
thấy rất
an lạc và không bị
phiền nhiễu bởi những
biến cố trong tâm hay
bên ngoài.
Trong khi
thực hành bài tập này, bạn nên quên đi công việc đủ loại hàng ngày, và không nên
ý thức cả về chính bạn nữa. Chỉ cần
nhận biết tiến trình
hơi thở,
hít vào biết
hít vào,
thở ra biết
thở ra. Sáng sớm là lúc rất tốt cho bài
thực tập này.
Bài Tập 2: Chú Tâm Lúc Kinh Hành
Thực tập đi kinh hành băt đầu bằng đứng tại chỗ. Tư thế đứng với
thân thẳng, gót chân chạm vào nhau. Mắt nhìn thằng phía trước, không nhìn lên và cũng không nhìn xuống.
Giữ tư thế như vậy suốt lúc tập
đi kinh hành. Đừng theo những chuyển động bằng mắt mà bằng sự
chú tâm. Trong khi đứng,
nhận thức mình đứng,
nhận biết bạn đang đứng bằng cách nói trong tâm "Đang đứng, đang đứng, đang đứng" Bây giờ bắt đầu đi, trước hết chú ý đến gót chân bên chân phải.
Nhận biết nhấc chân phải bằng cách nói trong tâm, "nhấc".
Bước tới và
nhận thức,"bước" . Hạ thấp chân xuống và để trên mặt đất,
nhận thức bằng
tinh thần. "Đi".
Tập
kinh hành gồm có ba giai đoạn: "nhấc", "bước", và "đi".
Nhận
biết mỗi giai đoạn khi bạn đi
chú tâm tập trung vào những động tác của
phương pháp đi
cho đến khi bạn
tiến tới cuối đường.
Bạn ngùng lại, hai châm chụm nhau trong tư thế đứng thẳng, nói trong tâm:: "Đang đứng, đang đứng, đang đứng". Khi bạn quay lại bằng gót
chân,
nhận biết mỗi giai đoạn của sự chuyển động quay lại:
quay gót của
một chân và nhấc chân lên rồi đặt chân xuống đất của chân kia.
Nhận biết bằng cách nói "quay". Khi quay xong,
nhận biết tư thế đứng:Đang đứng, đang đứng, đang đứng". Rồi bắt đầu
bước tới: "Nhấc, bước, đi". Việc
thực tập này phải được làm chậm rãi càng
chú tâm càng tốt.
Nếu bất cứ cảm nghĩ,
tư tưởng,
tiếng động,
xáo trộn vân vân phát
xuất, bạn phải
nhận biết khi chúng đến. Nếu bạn nghe thấy một
tiếng động, bạn tự nhủ "Nghe, nghe, nghe" Nếu một vài
tư tưởng xâm nhập tâm,
nhận biết và nói "suy nghĩ,
suy nghĩ, suy nghĩ" Sau khi
nhận biết, quay sự chú ý về
thực tập kinh hành.
Bài Tập 3: Chú Tâm Về Thân Trong Đời Sống Hàng Ngày
Một khi bạn đã phát triển sự tập trung
tỉnh thức với thân như môt đối tượng của thiền, bạn phải
cố gắng hiểu rõ ràng bạn đang làm gì với thân mọi lúc trong ngày làm việc. Trong khi đi bộ, chú ý đến động tác đi bộ, với nhiều
chi tiết mà bạn có thể
quan sát được. Tự bạn cũng
nhận thức khi thân ngồi, đứng, tựa.
Quan sát cử động của thân dù trong hành động nhìn vào, hay nhìn chung quanh, dù cúi xuống hay duỗi ra, dù mặc quần áo, rửa, ăn, nhai kẹo cao xu, hay
đáp ứng việc đại,
tiểu tiện.
Mục đích là giữ
vững vàng sự chú ý vào mỗi
biến chuyển trong khi nó
hiện
hữu mà không theo những
biến chuyển ấy với tưởng tượng là chúng không
hiện hữu.
Mục đích bị mất nếu thân làm một đàng mà tâm nghĩ một nẻo.
Bất cứ lúc nào bạn có
thì giờ rảnh trong ngày, hãy
sử dụng thân như một đối tượng của sự tập trung
tỉnh thức.
Cảm Nghĩ Như Những Đối Tượng Của Thiền
Nhiệm vụ ở đây là
tinh thần phải
nhận thức mỗi cảm nhận lúc cảm nhận ấy phát sinh. Bạn có rất nhiều
việc phải làm nếu bạn muốn
giải quyết với những cảm nghĩ. Bạn phải hiểu thấu những loại cảm nghĩ phải hay không phải chúng đem
thích thú, không
thích thú hay
trung tính. Bạn phải hiểu làm sao chúng
trở thành, làm sao chúng phát triển sau khi phát
sinh, và làm sao chúng biến đi. Cảm nhận nảy sanh bất cứ lúc nào có sự
tiếp xúc giữa những
giác quan (mắt, tai, mũi, lưỡi, và thân) và những đối tượng bên ngoài. Cảm nhận phải được
nhận thức và
hiểu rõ đúng chúng như thế nào.
Bài Tập 1: Chú tâm vào những giác quan căn bản
Bạn phải
tỉnh thức về những
cơ quan của
giác quan (mắt, tai, mũi, lưỡi và thân) và sự
tiếp xúc của chúng với
thế giới bên ngoài. Bạn phải
tỉnh thức về những cảm nghĩ phát sinh do kết quả của những sự
tiếp xúc ấy.
Thí dụ: tai
tiếp xúc với
tiếng động (Như trẻ em la lối và cười) bên ngoài chỗ
bạn thiền. Cảm nghĩ không
thích thú nảy sanh hay thân
tiếp
xúc với bề mặt cứng (cái ghế mà bạn ngồi lên). Không thích;
không không
thích thú. Cảm nhận như ngứa trong mũi; cảm nhận không
thích thú; muốn gãi.
Nhận biết cảm nhận và bạn giống như người gác cửa luôn luôn phải canh chừng người vào ra.
Sử dụng cảm nghĩ như đối tượng để tập trung
tỉnh thức. Rồi bạn sẽ hiểu
bản chất của cảm nghĩ và bạn có thể
thực tập kiểm soát chúng
tốt hơn.
Bài Tập 2: Chú tâm về những cảm nghĩ trong đời sống hàng ngày
Cố gắng từ từ
thiết lập sự
kiểm soát về những cảm nghĩ bằng cách
điều độ trong
ăn uống, bằng cách tránh ngủ nhiều.
Cố gắng nhìn thấy những cảm nghĩ khi chúng phát sinh trong tiến trình
đời sống hàng ngày. Đây một vài
thí dụ như khi chờ đợi tại trạm xe buýt,
quan sát," "sự
bất mãn nảy sanh trong tâm". Trong khi
vui hưởng thức ăn trong nhà hàng ăn,
quan sát "Lưỡi
tiếp xúc với những vật ngon. Tham ăn nảy sanh. "Khi bạn gặp người bạn tốt mà đã từ lâu không được gặp,
quan sát, " tâm
tiếp xúc với đối tượng về
tình bạn. cảm nghĩ tốt,
sung sướng nảy sanh".
Các
Trạng Thái Tinh Thần Như Những Đối Tượng Của Thiền
Bạn không thể
chạy trốn khỏi tâm. Với thiền bạn có thể huấn luyện cho
tâm bình tĩnh và
thoát khỏi những
xáo trộn bên trong hay bên ngoài.
Áp dụng tập trung
tỉnh thức với những
hỗn loạn bên trong và
mâu thuẫn tinh thần,
quan sát, hay
chú tâm đến tất cả những
trạng thái thay đổi của tâm. Khi tâm được phát triển đúng cách, nó mang niềm vui và
hạnh
phúc nhất. Nếu tâm bị sao lãng nó mang lại cho bạn trở ngại và khó khăn
không kể siết. Tâm kỷ luật rất mạnh mẽ và hữu hiệu, trong khi tâm
do dự
thì yếu và
không hữu hiệu. Người trí huấn luyện tâm họ như người luyện ngựa huấn luyện ngựa.
Bài Tập 1: Quan Sát Tâm
Ngồi
một mình và
quan sát những
trạng thái thay đổi của tâm.
Nhiệm vụ chỉ là
vấn đề quan sát sự thay đổi các
trạng thái. Không
tranh đấu với tâm, hay lẩn tránh tâm, hoặc
cố gắng kiểm soát nó.
Đơn giản nhìn
vào tâm và
cố gắng thấy nó như thế nào. Khi tâm ở trong
trạng thái tham
dục, phải
tỉnh thức biết nó
tham dục.
Quan sát khi tâm ở trong
trạng thái sân hận hay khi nó
thoát khỏi sân hận.
Quan sát tâm tập trung hay tâm mung lung.
Quan sát những
hoàn cảnh thay đổi này mà không đồng
nhất hóa với chúng.
Nhiệm vụ là
không chú tâm đến
thế giới mà nhắm vào
chính tâm bạn: Tâm
quan sát tâm để
khám phá ra
bản chất của chính nó. Quả là một
nhiệm vụ hoàn toàn không dễ, nhưng có thể làm được.
Bài Tập 2: Quan Sát Tâm trong đời sống hàng ngày
Trong tất cả mọi
tình trạng, bạn phải
quan sát sự hành hoạt của tâm mà không đồng nhất với hay bào chữa cho
tư tưởng của bạn, không xây bức màn của
thành kiến, không
mong chờ tưởng thưởng hay
thỏa mãn. Khi bạn đang
quan sát,
cảm giác ham muốn,
sân hận,
ganh ghét, và nhiều
trạng
thái bất thiện khác
chắc chắn phát sanh và làm
đảo lộn quân bình của tâm. Đó là lúc bạn phải thiền để
kiểm soát những
yếu tố có hại ấy. Những
thí dụ như:
nhận biết, " tâm
lo lắng vì tôi lỡ chuyến xe buýt. Sự
lo lắng không phải là xe buýt, sự
lo lắng là tâm".
Nhận biết "
Sân hận trong tâm vì tôi không thích đồ ăn này. Sự
sân hận không phải trong đồ ăn, đó là trong tâm. Tôi phải
cẩn thận quan sát sân hận này trong tâm".
Tư Tưởng Như Những Đối Tượng Của Thiền
Trong Kinh Satipatthana nói đến sự
tỉnh thức về
con đường giác ngộ do
Đức Phật trình bày. Nơi đây nhiều khía cạnh của Pháp hay
Giáo Lý của
Đức Phật - đối tượng tinh thần- được
chú tâm thẩm tra và
quan sát khi chúng phát sinh trong tâm. Với những người mới bắt đầu hành thiền và
không
ý thức đến những khía cạnh này của
Giáo Lý của
Đức Phật, những đối tượng này có thể là những
tư tưởng và
quan niệm phát sinh trong tâm.
Nhiệm vụ nơi đây là
tỉnh thức về những
tư tưởng sinh rồi diệt trong tâm. Bạn sẽ từ từ hiểu
bản chất của những
tư tưởng . Bạn phải hiểu
cách làm sao
sử dụng những
tư tưởng thiện và tránh cái nguy hiểm của những
tư tưởng có hại.
Tư tưởng của bạn lúc nào cũng cần được
quan sát nên tâm phải được
thanh tịnh hóa.
Bài Tập 1: Chú tâm về những tư tưởng
Ngồi
một mình rồi tập
trung tâm vào những
tư tưởng.
Quan sát những
tư tưởng thiện và thấy chúng
ảnh hưởng tinh thần bạn ra sao.
Quan sát những
tư tưởng có hại và thấy chúng
xáo trộn tinh thần bạn ra sao.
Đơn giản là
quan sát tư tưởng một cách
vô tư và tạo cơ hội để
vượt qua chúng. Sự chuyển động
vượt qua tư tưởng và
kiến thức mang
an lạc,
hòa hợp, và
hạnh phúc. Giống như bạn
quan sát người ra vào phòng bạn. Bằng cách
tỉnh thức về những
tư tưởng, bạn từ từ có thể
giảm thiểu những
tư tưởng: mỗi
tư tưởng được
giảm thiểu mang thêm
an lạc và
sức mạnh cho tâm. Nếu bạn chiến đấu với
tư tưởng bạn sẽ có một
nhiệm vụ rất không
thích thú.
Đơn giản hãy
quan sát chúng. Từ từ bạn sẽ hiểu được cách
kiểm
soát những
tư tưởng tội lỗi và khuyến khích các
tư tưởng thiện.
Bài Tập 2: Chú tâm về đối tượng tinh thần
Thường nhật trong ngày làm việc,
cố gắng quan sát tiến trình
suy
nghĩ của bạn. Không đồng
nhất hóa với tiến trình ấy,
đơn giản quan sát nó.
Nhận biết, " Bây giờ sự
suy nghĩ của tôi sai, tôi đang toan
đánh lừa
người này".
Nhận biết, tâm
suy nghĩ rất
tiêu cực bây giờ. Bất cứ gì tôi
suy nghĩ, tôi đều
suy nghĩ tiêu cực. Tại sao lại như vậy?
Nhận biết "Đó
là môt
ý tưởng tốt vừa mới
xuất hiện trong tâm. Tôi phải đưa
ý kiến này
cho Ông X. để sử dụng".
Tiến Triển Trong Thiền
Xin nhớ hành thiền đòi hỏi nhẫn nại, bền bỉ, và
cố gắng và một
thời gian dài để
hoàn thành. Không có
con đường tắt. Không có
công thức thần diệu.
Tiến trình thiền đòi hỏi làm việc
tích cực: như lội ngược dòng.
Bạn sẽ bị
thất vọng nếu bạn mong muốn có kết quả tức khắc hay nhanh chóng từ việc hành thiền của bạn. Nếu bạn là người bận rộn với những
tham vọng trần tục, bạn không thể tức khắc và
tình nguyện an tâm bạn đến mức dẹp hết được tất cả
tư tưởng; bạn không thể tức khắc kinh qua được sự tập trung
tỉnh thức mạnh mẽ và
liên tục.
Nếu bạn
hy vọng tiến bộ về thiền, bạn phải đặt mình vào một số
luật lệ rèn luyện.
Luật lệ rèn luyện rất quan trọng đối với
thể lực của một
lực sĩ muốn
chiếm giải vô địch.
Cũng thế luật lệ rèn luyện rất quan trọng cho việc sung sức của một thiền giả muốn
đạt được tiến bộ lâu dài.
Thiết lập kỷ luật
tự giác, phải giống như dây của cây đàn lục huyền cầm
không căng quá mà cũng không trùng quá: đừng để mất sự
hòa hợp.
Sức khỏe về
tinh thần và
thể lực tốt rất
cần thiết cho sư
tiến bộ của bạn. Bạn phải
duy trì và tạo ra
năng lượng tinh thần và thể xác đầy đủ. Một thân xác hay một
tâm yếu đuối và
suy nhược là một trở ngại lớn cho việc hành thiền. Bạn phải để cho thân và tâm nghỉ ngơi,
thực tập
và có chế độ
ăn uống đúng cách.
Làm sao bạn có thể phán xét
tiến bộ thực sự của bạn về hành thiền? Không mấy dễ dàng cho một người
ước lượng sự
tiến bộ tinh thần của mình. Không nên
xét đoán sự
tiến bộ qua
trạng thái phớn phở chốc lát,
nhận thức biến đổi,
tình trạng bất thường của thức,
thần thông huyền bí. Sau đây là một
luật lệ khắt khe để bạn đo lường sự
tiến bộ thực sự của bạn: nếu bạn đạt sự
gia tăng về
trạng thái hạnh phúc,
an lạc
và
tịch tịnh, và bạn thấy
giảm thiểu tình trạng buồn bã,
thất vọng,
lo lắng, băn khoan, bạn có sự
tiến bộ thực sự.
Hành Thiền
Trong Đời Sống Hàng Ngày
Trạng thái tập trung
tỉnh thức có thể được phát triển như một loại thiền
chính thức.
Tuy nhiên trạng thái này phải được
dần dần chuyển
vào
đời sống hàng ngày. Việc này
cần phải có
thời gian,
cố gắng và nhẫn
nại nhưng bạn có thể
áp dụng thiền
trong suốt cuộc đời.
Nếu bạn muốn như vậy, bạn có thể luôn luôn tạo những cơ hội phát
triển một số dạng thức tập trung
tỉnh thức trong đời sống hàng ngày.
Trong đời sống
hiện đại, có quá nhiều bổn phận phải
thi hành, quá nhiều những hành động
vội vàng, những lúc
căng thẳng, và những
tình trạng lo lắng tạo
thành sự lãng phí lớn
năng lượng tinh thần. Giũa cái náo động của
cuộc đời, hãy
bỏ ra ít phút trong một ngày để thiền dịnh
lặng lẽ hầu
làm
sung mãn tâm bạn. Đó là
tài sản cho công việc hàng ngày của bạn và cho sự
tiến bộ. Bằng cách
quan sát tư tưởng và cảm nghĩ của những người khác khi chúng phát sinh trong
lề thói hàng ngày, bạn cũng có thể từ từ
thăm dò vào
ý nghĩa bên trong của sự vật. Bạn có thể
tìm thấy sức mạnh và
an lạc bên trong.
Nếu bạn có thể
tu tập thiền trong đời sống hàng ngày, bạn
hoàn toàn sống và đang sống trong
hiện tại. Bạn
hoàn toàn tỉnh thức về điều xẩy ra bên trong và chung quanh bạn. Trong cái
thế giới chao đảo này, bạn sống với
nội tâm an lạc và bình thản.