Chương Ii- Thực Hành Tất Cả Pháp

KINH ĐẠI THỪA NHẬP LĂNG GIÀ
Thích Nữ Trí Hải
Phụng dịch theo bản đời Đường của Ngài Thiệt Xoa Nan Đà.
Chùa Tịnh Luật xuất bản PL. 2546

CHƯƠNG II

THỰC HÀNH TẤT CẢ PHÁP

TIẾT I

Đại Huệ Bồ Tát cùng Ma Đế Bồ Tát những vị đã viếng các cõi Phật, bấy giờ nương uy thần Phật, từ chỗ ngồi đứng dậy, trật vai áo bên phải, gối phải quỳ xuống đất, chắp tay hướng Phật cung kính nói bài tụng:

Thế gian lìa sinh diệt

Như hoa đốm hư không

Trí không chấp có, không

Hưng khởi tâm đại bi

Vạn pháp đều như huyễn

Xa lìa tâm và thức

Trí không chấp có, không

Hưng khởi tâm đại bi

Thế gian thường như mộng

Xa lìa cả đoạn, thường

Trí không chấp hữu, vô

Hưng khởi tâm đại bi

Không có Phật niết bàn

Không niết bàn cho Phật

Lìa biết và bị biết

Lìa hữu cùng phi hữu

Pháp thân như huyễn mộng

Có gì để ngợi khen

Biết vô tính vô sinh

Ấy mới là khen Phật

Phật không căn, cảnh, tướng

Không thấy là thấy Phật

Làm sao trước Mâu Ni

Mà khởi sự khen chê

Ai ở trước Mâu Ni

Sinh thanh tịnh, xa lìa

Kẻ ấy đời này, sau

Lìa chấp, không chỗ thấy

Nói kệ tán Phật xong, Đại Huệ Bồ Tát tự xưng tên:

Con tên là Đại Huệ

Thông đạt pháp đại thừa

Xin đem trăm tám nghĩa

Kính hỏi đấng Vô Thượng

Nghe lời ấy, đấng Thế Gian Giải nhìn khắp hội chúng rồi dạy rằng:

Các ngươi hàng con Phật

Nay cứ tự do hỏi

Ta sẽ nói cho ngươi

Cảnh giới đã tự chứng

Được Phật chấp thuận, Đại Huệ Bồ Tát đảnh lễ dưới chân ngài xong, thưa hỏi bằng kệ tụng như sau:

Do đâu suy lường sinh ?

Làm sao sạch suy lường ?

Do đâu mê hoặc sinh ?

Làm sao hết mê hoặc ?

Sao gọi là Phật tử

Cùng thứ lớp vô ảnh (niràbhàsa) ?

Do đâu hóa cõi nước

Các tướng và ngoại đạo ?

Giải thoát đến nơi nào ?

Ai bị trói, ai mở ?

Cảnh giới thiền ra sao ?

Tại sao có ba thừa ?

Nhân duyên gì sinh pháp ?

Cái gì nhân gì quả ?

Ai nói lìa bốn nghĩa ?

Do đâu các cõi sinh ?

Sao gọi định vô sắc ?

Sao gọi Diệt Tận Định ?

Thế nào là tưởng diệt ?

Làm sao từ định giác ?

Vì sao sinh hoạt động ?

Thân đi, đứng nắm giữ ?

Làm sao thấy sự vật ?

Làm sao vào các “địa”?

Làm sao có Phật tử ?

Ai phá được ba cõi ?

Ở đâu, thân ra sao ?

Sinh và trú nơi nào ?

Làm sao đặng thần thông

Tự tại và chính định ?

Tâm tam muội ra sao ?

Nguyện Phật vì con nói

Sao gọi là tàng thức ?

Sao gọi là ý thức ?

Làm sao các kiến khởi ?

Làm sao các kiến diệt ?

Tính, phi tính là gì ?

Vì sao nói duy tâm ?

Vì sao kiến lập tướng ?

Sao gọi là Vô ngã ?

Sao là không chúng sinh ?

Sao là tùy tục nói ?

Làm sao để khỏi khởi

Thường kiến và đoạn kiến ?

Sao Phật cùng ngoại đạo

Tướng vốn không khác nhau ?

Làm sao đời vị lai

Có các bộ phái sinh ?

Sao gọi là Tính không ?

Sao gọi sát na diệt ?

Thai tạng từ đâu sinh ?

Sao thế gian bất động ?

Vì sao bảo cuộc đời

Như huyễn, lại như mộng

Như thành Càn Thát Bà

Như ánh nước sa mạc

Như vừng trăng đáy nước ?

“Bồ đề phần” là sao ?

“Giác phần” từ đâu khởi ?

Vì sao cõi nước loạn ?

Vì sao hữu kiến sinh ?

Làm sao biết thế pháp ?

Làm sao lìa văn tự ?

Sao là “như không hoa”?

Không sinh cũng không diệt ?

Chân như có mấy loại ?

“Độ tâm” có mấy loại ?

Sao là như hư không ?

Sao là lìa phân biệt ?

Và thứ tự các “địa”?

Sao là được vô ảnh ?

Sao là hai vô ngã ?

Sao là hết sở tri ?

Thánh trí có mấy loại ?

Có mấy loại giới pháp

Phật chế cho chúng sinh ?

Ngọc báu dòng tôn quý

Từ đâu mà xuất hiện ?

Ai sinh ra ngôn ngữ

Chúng sinh và các vật ?

Năm minh và kỹ thuật

Ai làm cho sáng tỏ ?

Kệ tụng (gàthà) có mấy loại ?

Trường hàng có mấy thứ ?

Đạo lý mấy bất đồng ?

Giải thích bao sai biệt ?

Ăn uống ấy ai làm ?

Ái dục vì sao khởi ?

Sao gọi Chuyển Luân Vương

Cho đến các tiểu vương ?

Làm sao vua giữ nước ?

Chúng trời có mấy loại ?

Đất, mặt trời, trăng, sao

Các thứ ấy thế nào ?

Giải thoát có mấy loại ?

Mấy loại thầy tu hành ?

Sao gọi A Xà Lê ?

Đệ tử bao nhiêu hạng ?

Như Lai có mấy loại ?

Chuyện tiền thân ra sao ?

Chúng ma và dị giáo

Mỗi thứ có bao nhiêu ?

Tự tính bao sai biệt ?

Tâm có bao nhiêu loại ?

Giả lập nghĩa là gì ?

Xin Phật giải thích cho

Từ đâu sinh mây gió ?

Niệm, trí vì sao có ?

Bụi, bờ, cây hàng lớp

Các thứ ấy ai làm ?

Những thú vật voi ngựa

Nhân gì bị bắt giữ ?

Sao có người hèn xấu ?

Xin Phật giải cho con

Sao gọi là sáu thời ?

Nhất xiển đề do đâu ?

Gái, trai và bất nam

Do đâu mà sinh khởi ?

Sao là tu tiến bộ ?

Sao là tu thụt lùi ?

Thầy du già mấy hạng

Dạy người tu pháp ấy ?

Chúng sinh sinh các đường

Hình sắc, tướng ra sao ?

Giàu có, rất an ổn

Ấy là do nhân gì ?

Sao có dòng Thích Ca ?

Sao có dòng Cam Giá ?

Tiên nhân khổ hạnh lâu

Ấy do ai chỉ giáo ?

Làm sao Phật Thế Tôn

Hiện thân khắp các cõi

Chúng Phật tử vây quanh

Đủ các loài sai biệt ?

Vì sao không ăn thịt ?

Nhân gì dạy bỏ thịt ?

Các chúng sinh ăn thịt

Do nhân gì mà ăn ?

Sao có các cõi nước

Trông như hình trời trăng

Tu Di và hoa sen

Chữ vạn, tượng sư tử ?

Sao có các cõi nước

Như lưới trời Đế Thích

Lật úp hoặc nằm nghiêng

Mà thành các món báu ?

Sao có các cõi nước

Như nhật nguyệt không dơ

Hoặc như hình hoa quả,

Ống sáo, trống eo nhỏ

Phật biến hóa là gì (Nirmànikabubdha)?

Và Phật Dị thục sinh ? (Vipàkajabuđha)

Cùng Phật Chân như trí (Tathàtàjnànabuđdha) ?

Xin giải thích cho con.

Vì sao ở Dục giới

Không thành Đẳng Chính Giác ?

Sao ở Sắc Cứu Cánh (Akanistha)?

Lìa nhiễm được trí tuệ ?

Ai sẽ giữ chính pháp ?

Phật trụ thế bao lâu ?

Chính pháp trụ dài, ngắn ?

Tất đàn có mấy loại ?

Kiến chấp có bao nhiêu ?

Vì sao lập luận tạng ?

Cho đến các Tỳ Kheo

Hết thảy các Phật tử

Độc Giác và Thanh Văn

Làm sao chuyển các thức ?

Làm sao được vô tướng ?

Làm sao được Thế thông ?

Làm sao được xuất thế ?

Lại vì nhân duyên gì

Tâm ở trong bảy địa ?

Tăng già có mấy loại ?

Sao gọi là phá tăng ?

Làm sao vì chúng sinh

Rộng nói phương cứu liệu ?

Cớ gì Đại Mâu Ni

Nói lên lời như vầy:

“Ca Diếp, Câu Lưu Tôn

Câu Na Hàm là Ta ?”

Cớ gì nói đoạn thường ?

Và nói ngã, vô ngã ?

Sao không thường nói thật:

“Hết thảy do tâm tạo”?

Sao có rừng nam nữ

Ha Lê (Harìtaki), Am Ma La (Àmalìvana)?

Kê La Bà (Kailàsa), Luân Viên (Cakravàda)?

Cho đến núi kim cương (vajrà)

Trong các chỗ ấy có

Vô lượng báu trang nghiêm

Tiên nhân, Càn thát bà

Tất cả đều sung mãn

Đấy do nhân duyên gì ?

Xin Phật vì con nói

Nghe những lời hỏi về pháp môn tối thượng, pháp môn đại thừa “tâm Phật” vi diệu ấy, đức Thế Tôn liền bảo: “Hay thay, Đại Huệ ! Hãy lắng nghe. Như chỗ ông hỏi, ta sẽ lần lượt nói.” Và ngài nói kệ tụng:

Sinh cùng với không sinh

Niết bàn và vô tướng

Lưu chuyển, vô tự tính

Ba La Mật, Phật tử

Thanh Văn, Bích Chi Phật

Ngoại đạo, hạnh vô sắc

Tu Di cùng biển núi

Cù lao, các cõi đất

Tinh tú và nhật nguyệt

Chúng trời, A tu la

Giải thoát và thần thông

Thiền định và tam muội

Diệt và các thần túc

Bồ đề phần, Bát chính

Thiền cùng vô lượng tâm

Các uẩn cùng đến, đi

Cho đến diệt tận định

Tâm sinh khởi nói năng

Tâm, ý, thức, vô ngã

Năm pháp, ba tự tính

Phân biệt, bị phân biệt

Hai loại kiến năng sở

Cội nguồn của các thức

Vàng, ma ni, trân châu

Dòng họ lớn, xiển đề

Nước hỗn loạn, một Phật

Trí, trí chướng, đắc hướng

Chúng sinh, có cùng không

Voi, ngựa, thú, nhân gì

Vì sao bị bắt giữ

Vì sao nhân, thí dụ

Tương ưng thành tất đàn ?

Sở tác và năng tác

Núi rừng và mê hoặc ?

Lý chân thật “như thị”

Duy tâm, không cảnh giới ?

Các địa không thứ lớp

Không tướng, chuyển sở y ?

Y phương, các nghệ thuật

Kỹ thuật, cùng năm minh ?

Tu Di và núi, đất

Biển, trời trăng bao lớn ?

Chúng sinh thượng, trung, hạ

Mỗi thân bao vi trần ?

Mỗi cung có mấy trữu ?

Câu lô xá mấy cung ?

Nửa do tuần ? Do tuần ?

Lông thỏ và bụi cửa ?

Mỗi thân bao vi trần ?

Rận, lông dê, bột mạch ?

Nửa đấu và một đấu

Gồm bao nhiêu hạt lúa ?

Một hộc và mười hộc

Mười vạn và thiên ức

Cho đến tầm bà la (Vimvara: 10 triệu)

Mỗi món số bao nhiêu ?

Mấy trần (anu) thành giới tử (sarsapa) ?

Mấy giới tử thành thảo tử ?

Lại có mấy thảo tử

Mới thành một hạt đậu (màsa)?

Mấy hạt đậu thành thù (Dharana)?

Mấy thù là một lượng (Karsa)?

Mấy lượng thành một cân (pala)?

Mấy cân thành tu di (meru)?

Đấy những điều nên hỏi

Vì sao hỏi chuyện khác ?

Thanh Văn, Bích Chi Phật

Các Phật và Bồ Tát

Số lượng thân bao nhiêu ?

Mỗi thân mấy vi trần ?

Lửa, gió có mấy trần ?

Mỗi căn có mấy trần ?

Lông mày, lỗ chân lông

Mấy trần thành mỗi thứ ?

Các sự việc như thế

Sao không đem hỏi ta.

Vì sao được giàu có ?

Sao là chuyển luân vương ?

Làm sao vua giữ nước ?

Làm sao được giải thoát ?

Thế nào là Trường Hàng ?

Dâm dục và ăn uống ?

Thế nào rừng nam nữ ?

Các núi, kim cương sơn ?

Như huyễn, mộng, ảo ảnh ?

Mây do từ đâu sinh ?

Thời tiết làm sao có ?

Nhân gì có mùi vị ?

Nam, nữ và bất nam

Phật, Bồ Tát trang nghiêm ?

Sao có các núi đẹp

Tiên càn thát trang hoàng ?

Giải thoát đến chỗ nào ?

Ai bị trói ? Ai mở ?

Sao là cảnh giới thiền ?

Biến hóa và ngoại đạo ?

Sao là vô nhân tác ?

Sao là hữu nhân tác ?

Sao là chuyển các kiến ?

Sao là khởi suy lường ?

Làm sao sạch suy lường ?

Hoạt động từ đâu sinh ?

Sao gọi là chuyển khứ ?

Sao là dứt các tưởng ?

Sao là sinh tam muội ?

Phá ba cõi là ai ?

Chỗ nào, thân ra sao ?

Sao gọi là không ngã ?

Sao là theo tục nói ?

Ông hỏi tướng ra sao ?

Sao gọi là phi ngã ?

Sao gọi là thai tạng

Cùng các chi phần khác ?

Sao là thấy đoạn thường ?

Sao là tâm một cảnh ?

Sao là trí ngôn thuyết ?

Giới, dòng họ, Phật tử ?

Lý luận và giải thích ?

Sao là thầy, đệ tử ?

Tính chúng sinh sai khác ?

Ăn uống và hư không ?

Thông minh, ma, giả lập ?

Vì sao hàng cây bày ?

Các câu hỏi như thế

Nhân gì hết thảy nước

Các loại tướng không đồng ?

Có cõi hình ống tiêu

Trống eo cùng hoa quả

Có chỗ không ánh sáng

Tiên nhân khổ hạnh lâu

Hoặc có giòng họ quý

Khiến chúng sinh tôn trọng

Hoặc có kẻ hạ tiện

Bị người khác khinh khi ?

Vì sao trong cõi dục

Tu hành khó thành Phật ?

Ở cõi sắc cứu cánh

Mới thành đẳng chính giác ?

Vì sao người thế gian

Lại có được thần thông ?

Sao gọi là tỳ kheo ?

Sao gọi là Tăng già ?

Sao là Hóa, Báo thân ?

Phật trí tuệ chân như ?

Làm sao khiến tâm mình

An trú trong bảy “địa”?

Nghĩa này và các nghĩa

Ông nay đều hỏi Ta

Như Phật trước đã nói

Đủ một trăm tám câu

Mỗi mỗi tướng tương ưng

Xa lìa các lỗi chấp

Lại lìa pháp thế tục

Do ngôn ngữ mà thành

Ta nay vì ông nói

Phật tử khá lắng nghe.

Khi ấy Bồ Tát Đại Huệ bạch Phật :

Bạch Thế Tôn ! Sao là 108 câu ?

Phật dạy :

Này Đại Huệ ! Cái gọi là sinh cú (mệnh đề về sinh) phi sinh, thường phi thường, trú dị phi trú dị, sát na phi sát na, tự tính phi tự tính, không phi không, đoạn phi đoạn, tâm phi tâm, trung phi trung, duyên phi duyên, nhân phi nhân, phiền não phi phiền não, ái phi ái, phương tiện phi phương tiện, thiện xảo phi thiện xảo, thanh tịnh phi thanh tịnh, tương ưng phi tương ưng, thí dụ phi thí dụ, đệ tử phi đệ tử, sư phi sư, chủng tính phi chủng tính, tam thừa phi tam thừa, vô ảnh tượng phi vô ảnh tượng, nguyện phi nguyện, tam luận phi tam luận, tiêu tướng phi tiêu tướng, hữu phi hữu, vô phi vô, câu phi câu, tự chứng thánh trí phi tự chứng thánh trí, hiện pháp lạc phi hiện pháp lạc, sát phi sát, trần phi trần, nước phi nước, cung phi cung, dòng giống lớn phi dòng giống lớn, xú lậu phi xú lậu, thần thông phi thần thông, hư không phi hư không, mây phi mây, mỹ thuật phi mỹ thuật, kỹ thuật phi kỹ thuật, gió phi gió, đất phi đất, tâm phi tâm, giả lập phi giả lập, thể tính phi thể tính, uẩn phi uẩn, chúng sinh phi chúng sinh, giác phi giác, Niết Bàn phi Niết Bàn, hiểu biết phi hiểu biết, ngoại đạo phi ngoại đạo, hỗn loạn phi hỗn loạn, huyễn phi huyễn, mộng phi mộng, lửa phi lửa, ảnh tượng phi ảnh tượng, vòng lửa phi vòng lửa, Càn thành phi Càn thành, trời phi trời, ăn uống phi ăn uống, dâm dục phi dâm dục, thấy phi thấy, đáo bỉ ngạn phi đáo bỉ ngạn, thành phi thành, nhật nguyệt tinh tú phi nhật nguyệt tinh tú, đế phi đế, quả phi quả, diệt phi diệt, diệt khởi phi diệt khởi, y phương phi y phương, tướng phi tướng, chi phần phi chi phần, thiền phi thiền, mê phi mê, hiện phi hiện, hộ phi hộ, dòng họ phi dòng họ, tiên phi tiên, vua phi vua, nhiếp thọ phi nhiếp thọ, quý phi quý, ký ức phi ký ức, nhất xiển đề phi nhất xiển đề, nữ nam bất nam phi nữ nam bất nam, mùi vị phi mùi vị, tác phi tác, thân phi thân, suy lường phi suy lường, động phi động, căn phi căn, hữu vi phi hữu vi, nhân quả phi nhân quả, sắc cứu cánh phi sắc cứu cánh, thời tiết phi thời tiết, cây dây phi cây dây, sự vật phi sự vật, diễn thuyết phi diễn thuyết, quyết định phi quyết định, luật tạng phi luật tạng, tỳ kheo phi tỳ kheo, trụ trì phi trụ trì, văn tự phi văn tự. Này Đại Huệ ! 108 nghĩa này đều là những gì Phật quá khứ đã nói.

Đại Huệ Bồ Tát bạch Phật :

Bạch Thế Tôn ! Các thức có mấy thứ sinh trú diệt ?

Phật dạy :

- Đại Huệ, các thức có hai thứ sinh trú diệt, không phải dùng suy lường đo tính mà biết được. Ấy là tương tục sinh và tướng sinh, tương tục trú và tướng trú, tương tục diệt và tướng diệt. Các thức có ba tướng : chuyển tướng, nghiệp tướng, chân tướng. Đại Huệ ! Thức nói rộng có 8 thức, lược nói thì có hai : hiện thức và phân biệt sự thức. Đại Huệ ! Như trong gương sáng các hình sắc đều hiện rõ, hiện thức cũng thế. Đại Huệ ! Hiện thức và phân biệt sự thức, hai thức này không khác nhau, chúng làm nhân cho nhau. Hiện thức lấy sự biến hóa “bất tư nghì huân” làm nhân, phân biệt sự thức lấy sự phân biệt cảnh giới và tập khí hý luận từ vô thỉ làm nhân. Đại Huệ ! Những tập khí hư vọng phân biệt của thức A Lại Da diệt thì hết thảy căn thức diệt, ấy gọi là tướng diệt. Đại Huệ ! Tương tục diệt ấy là nhân sở y diệt cùng sở duyên diệt thì tương tục cũng diệt. Nhân sở y là tập khí hý luận hư vọng, sở duyên là cảnh giới do tự tâm thấy và phân biệt thành. Đại Huệ ! Thí như nắm bùn và vi trần không khác nhau, cũng không phải là một. Vàng và đồ trang sức cũng thế. Đại Huệ, nếu bùn và vi trần khác nhau thì đáng lẽ bùn không do vi trần hợp thành, nên nói không khác. Nếu nắm bùn và vi trần không khác, thì đáng ra không thể phân biệt nắm bùn với vi trần. Đại Huệ ! Chuyển thức và tạng thức nếu khác nhau, thì tạng thức không thể làm nhân cho các chuyển thức. Nếu không khác thì khi chuyển thức diệt, lẽ ra tạng thức cũng diệt luôn, song kỳ thật chân tướng của tạng thức không diệt. Đại Huệ ! Chân tướng của tạng thức không diệt, chỉ có nghiệp tướng của nó diệt. Nếu chân tướng diệt thì tạng thức cũng diệt hay sao ? Nếu tạng thức diệt, thì không khác gì thuyết đoạn diệt của ngoại đạo. Đaị Huệ ! Ngoại đạo lập thuyết thế này : cái thức tương tục nắm giữ cảnh giới diệt thì thức tương tục từ vô thỉ cũng diệt. Đại Huệ ! những người ngoại đạo bảo thức tương tục do một tác giả tạo ra chứ không nói nhãn thức do sắc, hình, ánh sáng hòa hợp mà sinh; chỉ nói tác giả làm nhân sinh ra. Tác giả ấy là gì ? Họ kể ra Thắng Tính (Pradhàna), trượng phu (purusa), Tự tại (Ìs’vara), Thời (kàla) và vi trần (anu) là những pháp năng tác. Lại nữa, này Đại Huệ ! có bảy món tự tính, ấy là Tập (Samudaya), Tính (Bhàva), Tướng (Laksana), Đại Chủng (Mahàbhàta), nhân (hetu), duyên (pratyaya), Thành (nispatti). Và nữa, này Đại Huệ, có bảy thứ đệ nhất nghĩa, là: Tâm sở hành (cittagocara), Trí sở hành (Jnànagocara), nhị kiến sở hành (Drstidvayagocara), siêu nhị kiến sở hành (Drstidvayàtikràntagocara), siêu tử địa sở hành, Như Lai sở hành, Như Lai tự chứng thánh trí sở hành (Tathàgatasyapratyàtma-gatigiocarah). Này Đại Huệ, ấy là pháp tự tại, tâm đệ nhất nghĩa của tất cả Như Lai Ứng Chính Đẳng Giác trong ba đời quá khứ, hiện tại, vị lai, dùng tâm này mà thành tựu các pháp tối thượng của Như Lai ở thế gian và xuất thế gian, dùng tuệ nhãn của bậc thánh mà thể nhập các tự tướng và cọng tướng, thảy đều an lập. Những gì các bậc ấy an lập không đồng với chỗ lập thuyết của ngoại đạo ác kiến. Đại Huệ ! Sao gọi là ác kiến ngoại đạo ? Ấy là không biết rằng cảnh giới vốn do tự tâm phân biệt mà hiện, đối tự tính đệ nhất nghĩa mà chấp có, không, khởi ra ngôn thuyết. Đại Huệ ! Ta nay sẽ nói, nếu biết rõ cảnh giới là như huyễn, do tự tâm hiện, thì sẽ diệt khổ vì vọng tưởng ba cõi, diệt các vô tri, ái, nghiệp, duyên. Đại Huệ, có những bà la môn và sa môn vọng chấp cái vốn không và cho rằng những pháp hiện ở ngoài y theo nhân quả, thời gian mà trú, hoặc cho rằng uẩn giới xứ theo duyên mà sinh, trú, sau khi hiện hữu thì hoại diệt. Đại Huệ ! Quan niệm của những người kia đối với các pháp như tương tục, tác dụng, sinh diệt, hiện hữu, Niết Bàn, đạo, nghiệp, quả, đế ... đều là lý luận phá hoại, đoạn diệt. Vì sao ? Bởi vì họ không đạt được hiện pháp (pratyaksa), không thấy căn bản. Đại Huệ ! Thí như chiếc bình vỡ không thể làm được việc của nó, lại như hạt giống cháy không thể sinh mầm, đây cũng thế. Nếu các pháp uẩn giới xứ đã hiện sẽ diệt, nên biết đấy tất không phải tương tục sinh, vì chúng không có nhân, chỉ có tự tâm hư vọng thấy thành. Lại nữa, Đại Huệ ! Nếu thức vốn không, do ba duyên hợp mà sinh, thì đáng lẽ rùa cũng sinh lông, cát sẽ sinh dầu; như vậy Tôn (pratijnà) của ngươi hỏng, vì trái với nghĩa quyết định (niyama); những gì lập ra tất sẽ thành vô dụng. Đại Huệ ! Ba pháp hợp làm duyên là do tính nhân quả mà nói, và như vậy có (những pháp như) hiện tại quá khứ vị lai, hữu và vô. Nếu họ cứ ở trên lập trường lý giáo (yuktyàgama) ấy, thì những gì họ chứng minh sẽ là do luận lý, lý giáo của họ, vì ký ức những quan niệm sai lầm sẽ mãi mãi huân tập họ (theo bản Suzuki). Đại Huệ ! Kẻ phàm phu ngu dốt bị ác kiến cắn rỉa, tà kiến mê hoặc, vô trí mà vọng nói là Nhất Thiết Trí. Đại Huệ ! Lại có các sa môn, bà la môn, quán hết thảy pháp không tự tính, như mây giữa hư không, như vòng lửa quay, như thành biến hóa của loài Càn Thát Bà, như huyễn hóa, như ảo ảnh, như trăng dưới nước, như cảnh chiêm bao, tất cả đều không ngoài tâm, chỉ vì cái thấy hư vọng từ vô thỉ mà chấp thật có cảnh giới bên ngoài. Quán như thế rồi, họ bặt dứt các duyên phân biệt, xa lìa danh nghĩa mà vọng tâm ôm giữ, biết rằng thân, tài sản và nhà cửa, tất cả đều là cảnh giới tạng thức, không có năng sở, không có sinh, trụ, diệt, họ thường tư duy như thế không rời. Đại Huệ ! Những đại Bồ Tát ấy không lâu sẽ xem bình đẳng giữa sinh tử và Niết Bàn (samsàranirvàna), được hạnh đại bi phương tiện không cần dụng công, quán sát chúng sinh như huyễn như hóa, như hình ảnh theo duyên mà sinh, biết ngoài tâm không có các cảnh giới. Các vị ấy sẽ thực hành đạo vô tướng, dần tiến lên các “địa”, an trú trong chính định, hiểu rõ ba cõi do tâm, chứng được định Như Huyễn (Màyopamasamà dhi), tuyệt dứt các ảnh tượng, thành tựu trí tuệ, chứng pháp vô sinh, nhập định kim cương dụ (vajravimbopama), sẽ được Phật thân (Tathàgatakàya). Nhưng vị ấy sẽ thường trú trong Như Như (Tathàta) mà khởi các thần thông biến hóa, trang sức bằng tự tại, trí tuệ, phương tiện để dạo chơi các cõi Phật, xa lìa các ngoại đạo. Tâm, ý, thức, lần lượt chuyển y mà thành tựu thân Như Lai. Đại Huệ ! Các vị đại Bồ Tát muốn được thân Phật, phải xa lìa uẩn giới xứ, vì đấy là các pháp do nhân duyên sinh, xa lìa các pháp sinh, trú, diệt, phân biệt, hí luận. Chỉ nên chú tâm quán sát ba cõi là do tập khí hư vọng từ vô thỉ khởi lên, tư duy Phật địa vốn vô tướng, vô sinh, là thánh pháp tự chứng. Như thế sẽ được tâm tự tại, hạnh không cần dụng công, như ngọc ma ni hiện đủ thứ hình sắc, đạt lý duy tâm, tuần tự nhập vào các địa. Bởi thế, này Đại Huệ, các bậc đại Bồ Tát nên siêng tu học chân lý tự chứng này.