PHẦN BA: CHẾT VÀ TÁI SINH
18- BARDO TÁI SINH
Đối với phần đông người,
kinh nghiệm về cái chết chỉ có nghĩa là bước vào một
trạng thái quên lãng ở cuối tiến trình chết. Ba giai đoạn của sự tan rã bên trong có thể rất nhanh, “như ba cái búng tay”. Những
tinh chất trắng và đỏ của cha và mẹ
gặp nhau ở tim, và
kinh nghiệm màu đen gọi là “thành tựu” khởi lên. Ánh sáng
Căn bản xuất hiện, nhưng ta không
nhận ra được nó, và ta rơi vào
trạng thái hôn mê bất tỉnh.
Như tôi đã nói, đây là sự hụt
trực nhận lần thứ nhất, hay giai đoạn
vô minh thứ nhất, Tạng ngữ gọi là Ma Rigpa, hay “Bất giác”, ngược lại với Rigpa, sự
tỉnh giác về
tự tánh tâm. Điều này
đánh dấu trong ta sự khởi đầu một chu kỳ khác của
sinh tử, chỉ bị
gián đoạn chốc lát vào lúc chết. Khi ấy Bardo
pháp tánh xuất hiện và nó chỉ vút qua như một làn chớp, không được
nhận ra. Đây là sự hụt
trực nhận lần thứ hai, giai đoạn hai của
vô minh bất giác.
Điều đầu tiên mà ta
ý thức đến là “như thể trời và đất lại cách ngăn trở lại” :
Chúng ta thình lình tỉnh dậy trong
trạng thái trung gian giữa cái chết và một
tái sanh mới. Đây gọi là
Trung Ấm của
tái sanh, sipa Bardo, và là
Trung Ấm thứ ba của sự chết.
Khi
chúng ta không
nhận ra được Ánh sáng
Căn bản và không
nhận ra Bardo
pháp tánh, những
hạt giống của khuynh hướng tập quán trong ta được khơi dậy, bừng tỉnh. Bardo
tái sanh bắt đầu từ khi bừng tỉnh này
cho đến khi
chúng ta nhập vào
bào thai của
đời sống mới.
Danh từ Sipa trong Sipa Bardo dịch là “Trung Ấm tái sinh”, cũng có nghĩa là “khả năng” và “hiện hữu”. Trong
Trung Ấm này, vì
tâm thức không còn bị
giới hạn và ngăn che bởi cái thân
vật lý của
thế giới này, nên những “khả năng” là
vô biên cho việc
tái sinh trong các cõi. Và Bardo này có “hiện hữu” bên ngoài là
thân tâm lý và ‘hiện hữu” bên trong là tâm.
Khía canh
nổi bật của Bardo
tái sanh là, ở đây tâm đóng
vai trò quan trọng, trong khi ở giai đoạn Bardo
pháp tánh, thì mọi sự diễn ra trong
phạm vi Tính giác Rigpa,
cốt lõi của tâm. Bởi thế, trong Bardo
pháp tánh,
chúng ta có một thân bằng ánh sáng, còn trong Bardo
tái sinh chúng ta có một thân do ý sanh.
Trong Bardo
tái sinh, tâm có được ánh sáng
vô biên và sự
di động không giới hạn, nhưng hướng
di chuyển của nó
hoàn toàn được
định đoạt bởi những khuynh hướng tập quán cũ của ta.
Vì vậy nó được gọi là Bardo
tái sinh. Kalu Rinpoche nói : “Đó là
hậu quả hoàn toàn thụ động,
mù quáng của những nghiệp đời trước, và không có gì xảy ra là
hữu thức ;
chúng ta hoàn toàn bị
nghiệp lực lôi kéo”.
Ở điểm này, tâm đã
đạt đến giai đoạn
kế tiếp trong tiến trình
tuần tự mở ra của nó : Từ
trạng thái thanh tịnh nhất của nó là Ánh sáng
Căn bản, qua ánh sáng và
năng lượng của nó, tức là những tướng
hiện ra trong Bardo
pháp tánh, và bây giờ
đi vào sự biểu hiện thô hơn của một thân ý sanh trong Bardo
tái sinh. Những gì xảy ra bây giờ ở giai đoạn này là một tiến trình tan rã ngược lại : những ngọn gió lại
xuất hiện, cùng với chúng là những
trạng thái tư tưởng liên hệ đến
ngu si,
tham dục và
giận dữ. Rồi, vì ký ức về
thân nghiệp sanh trong
quá khứ của
chúng ta đang còn mới mẻ,
chúng ta mang một “thân ý sanh”.
Thân ý sanh
Thân ý sanh của
chúng ta trong Bardo
tái sanh mang một số
đặc tính đặc biệt. Nó có đủ tất cả các
giác quan. Nó
vô cùng nhẹ,
sáng suốt và
di động ; và sự bén nhạy của nó được nói là gấp 7 lần
trong đời sống thực. Nó cũng có được một loại
thần thông lặt vặt, không được
ý thức kiểm soát, nhưng đem lại cho thân ý sanh khả năng đọc được tâm người khác.
Lúc đầu, thân ý sanh này sẽ có một
hình dáng giống như
thân thể trong đời vừa qua, nhưng không có một khuyết điểm nào, và đang ở độ tuổi xuân xanh. Ngay cả khi bạn bị què quặt hay đau ốm
trong đời sống, bạn
vẫn có được thân ý sanh toàn hảo trong Bardo
tái sanh.
Một trong những
giáo điển cổ của Dzogchen cho
chúng ta biết rằng thân ý sanh cỡ bằng một đứa bé từ 8 đến 10 tuổi.
Do
năng lực của
tư duy khái niệm, gọi là “gió nghiệp”, thân ý
sanh không thể ở yên dù chỉ trong chốc lát. Nó không ngừng
di động. Nó có thể đi khắp nơi nó muốn, không bị trở ngại. Vì thân ý
sanh không có cơ sở
vật lý nên nó có thể đi
xuyên qua tường vách hay núi.
Khi mang thân ý sanh có thể thấy suốt những vật thể có ba chiều. Nhưng vì thiếu
tinh chất vật lý của
cha mẹ,
chúng ta không có ánh sáng
mặt trời,
mặt trăng, mà chỉ có ánh sáng mờ soi tỏ khoảng
không gian ngay
trước mặt.
Chúng ta có thể thấy những
chúng sanh khác trong cõi
Trung Ấm, nhưng người sống không thấy
chúng ta, ngoại trừ những người đã có
thần thông nhờ
thiền định. Bởi thế,
chúng ta có thể gặp và nói chuyện vài giây phút thoáng qua với nhiều kẻ đang
du hành trong
thế giới Bardo (
Trung Ấm), nghĩa là những kẻ chết trước
chúng ta.
Do sự có mặt của
năm uẩn đang
thành hình, nên thân ý sanh đối với
chúng ta dường như chắc thực, và
chúng ta vẫn còn
cảm thấy những cơn đói cồn cào.
Giáo lý Trung Ấm dạy rằng thân ý sanh này sống bằng mùi hương và rút dưỡng chất từ những đồ cúng được đem đốt, nhưng nó cũng có thể hưởng được những đồ cúng
đặc biệt nhân danh nó.
Trong
trạng thái này,
hoạt động tâm ý rất nhanh :
tư tưởng liên tục trôi qua nhanh, và
chúng ta có thể làm một lúc nhiều công việc. Tâm
tiếp tục duy trì những mẫu mực
thói quen của nó, nhất là thói
bám víu những
kinh nghiệm, và thói tin rằng mọi sự
tuyệt đối là thực có.
Những
kinh nghiệm của cõi
Trung ẤmSuốt trong những tuần đầu trong cõi
Trung Ấm (Bardo),
chúng ta có
cảm tưởng rằng mình là một người đàn ông hay một
phụ nữ, hệt như khi ta còn sống đời vừa qua.
Chúng ta không
nhận ra rằng mình đã chết.
Chúng ta trở về nhà để gặp
bà con và những người
thân yêu. Ta cố nói với họ, sờ vai họ. Nhưng họ không
trả lời, cũng không
tỏ ra họ biết ta có ở đấy. Dù ta
cố gắng bao nhiêu, cũng không gì làm cho họ chú ý ta được. Ta bất lực đứng nhìn họ khóc hay ngồi
thẩn thờ với cõi lòng tan nát vì cái chết của ta. Ta lại còn cố một cách
vô hiệu để xử dụng những đồ đạc của ta khi trước. Chỗ ta ngồi nơi bàn ăn không còn dành cho ta nữa, và người ta đang làm những chuẩn bị để
thanh toán của cải của ta. Ta
cảm thấy tức tối,
bị thương tổn,
hằn học, “như một con cá quằn quại trên cát nóng”,
Tử Thư nói.
Nếu
hết sức quyến luyến cái xác của mình, thậm chí ta lại còn cố nhập vào nó hay lảng vảng bên nó. Có những
trường hợp quá khích, là thân ý sanh có thể
lai vãng gần
tài sản hay xác của
họ hàng tuần, hàng năm mà vẫn chưa có thể nghĩ rằng mình đã chết. Chỉ khi họ thấy mình không có bóng in trên mặt đất, không in
dấu chân bước, cũng không
phản chiếu trong gương, họ mới vỡ lẽ. Và nội một nỗi
kinh hoàng khi
nhận ra mình đã chết, cũng đủ làm cho họ ngất xỉu.
Trong cõi
Trung Ấm tái sanh, ta
sống lại tất cả những
kinh nghiệm của đời vừa qua, ôn lại những kỷ niệm đã từ lâu
phai mờ trong ký ức, và thăm lại những nơi chốn cũ, “dù chỉ là nơi ta chỉ có khạc nhổ lên đấy”. Cứ bảy ngày
một lần, ta lại bắt buộc phải sống
trở lại cái
kinh nghiệm chết, với tất cả nỗi
đau khổ của nó. Nếu ta đã chết một cách
an bình, thì
trạng thái tâm
an bình đó được
tái diễn ; nhưng nếu đó là một cái chết
vật vã, sự
vật vã ấy cũng được
tái diễn. Và nên nhớ rằng, mọi sự được
tái diễn với một
ý thức mãnh liệt gấp bảy lần lúc sống. Và trong giai đoạn thoáng qua của
Trung Ấm tái sanh, mọi
nghiệp ác của các đời trước
trở lại, một cách cô đọng cường liệt, làm cho tâm ta rối bời.
Cứ thế, ta
một mình lang thang không ngừng qua
thế giới Trung Ấm,
kinh hoảng như trong một cơn
ác mộng. Và cũng hệt như trong mộng, ta tin rằng mình thực có một cái thân
vật lý, và mình thực sự
hiện hữu.
Tuy thế, tất cả những
kinh nghiệm của Bardo này chỉ do tâm ta biến ra, do nghiệp và những tập quán cũ của ta
tái diễn.
Những ngọn gió của
tứ đại trở về, và như Tulku Urgyen Rinpoche nói : “Người ta nghe những
âm thanh to lớn của đất, nước, lửa, gió. Có tiếng như núi lở sau lưng ta, tiếng con sông lớn gầm lên, tiếng một khối lửa khổng lồ như
hỏa diệm sơn, tiếng của một trận bão lớn”. Khi ta hoảng hốt cố
chạy thoát những thứ này, trong bóng tối
kinh hoàng, thì
trước mặt ta mở ra ba cái hố thẳm trắng, đỏ, đen, “sâu và kinh khủng”. Đấy là
Tử Thư nói, tâm
giận dữ,
tham dục và
ngu si của ta. Ta bị tấn công bởi những ngọn thác đổ, mưa đá bằng
máu mủ ;
bị ám ảnh bởi những
âm thanh la hét của quỷ không đầu ; bị
săn đuổi bởi những yêu quái và
thú dữ chuyên
ăn thịt.
Cứ thế, ta không ngừng bị ngọn
gió nghiệp cuốn đi, không thể vin víu vào một căn cứ nào cả.
Tử Thư nói : “Vào
lúc ấy, trận cuồng phong của
nghiệp thức kinh hoàng, khó chịu xoáy lên một cách
dữ tợn, từ đằng sau sẽ đẩy ngươi tới trước” . Bị ngốn ngấu bởi nỗi hoảng sợ, bị thổi giạt qua lại như những hạt
nhị hoa bay trước gió, ta lang thang
vô vọng qua cõi
Trung Ấm. Bị cơn
đói khát dày vò, ta tìm nơi trú ẩn chỗ này chỗ khác.
Nhận thức của tâm ta thay đổi từng chặp, lúc vui lúc buồn. Bỗng tâm ta đâm ra khao khát có một cái xác thân
vật lý nhưng lại không thể tìm được, làm cho ta lại rơi vào
đau khổ.
Toàn thể khung cảnh ấy đều do nghiệp ta
un đúc, cũng như
thế giới trung gian có thể chứa đầy những
ảnh tượng ác mộng do
vọng tưởng chúng ta tạo nên. Nếu
bình thường lúc sống, ta có hành động
tích cực, thì
kinh nghiệm và
nhận thức chúng ta trong cõi
Trung Ấm sẽ là
hạnh phúc và
an lạc ; nếu đời ta
tác hại và làm người khác
đau khổ thì
kinh nghiệm trong cõi
Trung Ấm của ta sẽ đầy
đau đớn buồn lo. Bởi thế,
Tử Thư nói rằng : những người đánh cá, đồ tể, thợ săn đều bị tấn công bởi những
hình ảnh ghê rợn của những nạn nhân của họ trước kia.
Vài người
nghiên cứu kỹ
kinh nghiệm cận tử, nhất là khi
nghiên cứu những “cuộn phim đời” - một
đặc điểm chung của tất cả
mọi người chết đi
sống lại - đã tự hỏi : “Làm sao tưởng tượng nổi sự
kinh khủng của những
kinh nghiệm trong cõi
Trung Ấm của một nhà
độc tài, một kẻ chuyên
tra tấn ? “Cuộn phim đời” cho ta thấy rằng, sau khi ta chết, ta có thể kinh quá tất cả những nỗi
đau khổ mà ta đã gieo, trực tiếp hay gián tiếp” .
Độ dài của
Trung Ấm tái sanhToàn thể Trung Ấm tái sanh kéo dài trung bình 49 ngày, và
ít nhất là một tuần. Nhưng cũng còn tùy, giống như
hiện tại có người sống tới trăm tuổi, trong khi kẻ khác chết non. Một số lại còn bị kẹt trong
thế giới trung gian để thành
ma quỷ. Dudjom Rinpoche thường
giải thích rằng suốt trong 21 ngày đầu của
thời gian Trung Ấm, bạn vẫn còn một số
ấn tượng mạnh về
đời sống vừa qua, bởi thế đây là giai đoạn quan trọng nhất để người sống giúp đỡ người chết. Sau đó,
đời sống tương lai của bạn
dần dần thành hình và
trở thành ảnh hưởng chính.
Chúng ta phải chờ đợi trong
thế giới trung gian (Bardo)
cho đến khi nào nghiệp ta bắt
liên lạc được với
cha mẹ tương lai. Đôi khi tôi nghĩ về Bardo này như một thứ hành lang chuyển tiếp, trong đó bạn có thể chờ đợi đến 49 ngày trước khi chuyển sang
đời sống mới. Nhưng có hai
trường hợp đặc biệt không
cần phải đợi trong cõi
Trung Ấm, bởi vì
tính cách cường liệt của
nghiệp lực họ đẩy ngay họ vào
tái sanh mới.
Trường hợp đầu tiên là những người đã sống
một đời vô cùng lợi lạc và
tích cực, đã
tu luyện tâm đến
trình độ năng lực chứng ngộ của họ sẽ đưa họ trực tiếp vào một
tái sanh tốt đẹp.
Trường hợp thứ hai là những người đã sống
cuộc đời tiêu cực,
tác hại, họ đi rất nhanh xuống đời
tái sanh kế tiếp, bất cứ ở đâu.
Phán xét
Một vài
mô tả về cõi
Trung Ấm có nói đến một cảnh
xét xử, một loại “quay lại cuộn phim đời” giống như sự phán xét
sau khi chết ở trong nhiều nền
văn hóa của
nhân loại.
Lương tâm tốt của bạn, một vị
thiên thần hộ mạng màu trắng, đóng vai
cố vấn bào chữa, kể lại những việc tốt bạn đã làm ; trong khi
lương tâm xấu, một con quỷ đen, trình lên vụ án để
xét xử. Tốt và xấu được tính thành những hòn sỏi trắng đen. “Thần chết” hay
Diêm vương chủ tọa phiên xử, khi ấy soi vào kính nghiệp để làm cuộc phán xét.
Tôi
nhận thấy trong cái màn phán xét này có vài tương đồng với “cuộn phim cuộc đời” ở
kinh nghiệm cận tử.
Cuối cùng, mọi cuộc phán xét đều xảy ra ngay trong tâm ta.
Chúng ta đồng thời là quan tòa và
bị cáo. Raymond Moody nói : “Điều đáng chú ý là sự phán xét trong những vụ mà tôi khảo sát, không phải đến từ nơi
thực thể ánh sáng - có vẻ
yêu thương và
chấp nhận mọi người - mà lại đến từ
cá nhân người bị xét xử”. (
Tư duy về
đời sau, 1977, p.30)
Một
phụ nữ đã
trải qua kinh nghiệm cận tử nói với Kenneth Ring : “Bạn được chỉ cho thấy lại cả
cuộc đời bạn - và bạn làm việc phê phán... Bạn tự phán
xét mình. Bạn đã được
tha thứ mọi
tội lỗi, nhưng bạn có thể
tha cho chính bạn vì đã không làm những việc
đáng lẽ bạn nên làm, và một vài vụ lường gạt nhỏ mà có lẽ bạn đã làm
trong đời hay không ? Bạn có thể tự
tha thứ cho mình chăng ? Đây là sự phán xét” . (Tìm
ý nghĩa kinh nghiệm cận tử, 1985, p.70)
Cảnh phán xét cũng
chứng tỏ rằng trong sự phân tích
tối hậu, chính cái
động lực sau mọi hành động của
chúng ta mới là điều quan trọng, và không thể
thoát khỏi hậu quả của những hành động,
lời nói và
ý nghĩ của ta, và những dấu ấn, những
thói quen của những hành động này trên ta. Điều này có nghĩa
chúng ta hoàn toàn chịu
trách nhiệm không những về
cuộc đời hiện tại,
mà cả những đời tương lai của ta nữa.
Năng lực của tâm
Vì trong
cảnh giới Trung Ấm, tâm ta rất nhẹ nhàng
linh động và bén nhạy, nên bất cứ
tư tưởng nào khởi lên, tốt hay xấu, đều có
ảnh hưởng và
năng lực ghê gớm. Vì không có một cơ thể
vật lý làm nền tảng, nên những
ý tưởng trở thành thực tại. Hảy tưởng tượng sự buồn bã
giận dữ khốc liệt mà ta có thể
cảm thấy khi trông thấy người sống làm đám tang cho ta quá sơ sài, hay
bà con tham lam đang
tranh giành những vật
sở hữu của ta, hay bạn bè mà ta rất yêu mến, và ta tưởng cũng yêu mến ta, bây giờ đang nói về ta một cách khinh miệt,
thương tổn, hổn láo. Một tình huống như vậy có thể rất nguy hiểm, vì
phản ứng bạo hành của ta có thể đưa ta thẳng đến một
tái sanh bất hạnh.
Như vậy,
năng lực mãnh liệt của tâm ta là
vấn đề then chốt trong
Trung Ấm tái sanh. Cái giai đoạn cao điểm này
hoàn toàn phơi bày
chúng ta ra giữa những
thói quen và khuynh hướng cố hữu mà ta đã để cho
tăng trưởng và
thống trị đời ta. Nếu bạn không
kiểm soát những khuynh hướng ấy ngay bây giờ trong khi sống, ngăn chúng xâm chiếm tâm bạn, thì trong
Trung Ấm tái sanh bạn sẽ thành nạn nhân
tội nghiệp của chúng, bị mãnh lực của chúng đưa đẩy. Một sự
giận dữ nhỏ nhặt trong
trạng thái Trung Ấm cũng có thể có một
ảnh hưởng tai hại, bởi thế mà theo
truyền thống, người đọc
Tử Thư cho bạn lúc sắp chết phải là một người mà bạn có quan hệ
tốt đẹp ;
nếu không, nội một việc nghe
âm thanh tiếng nói của y cũng đủ làm cho bạn nổi tam bành, và điều này sẽ có những
hậu quả vô cùng khốc hại.
Giáo lý cho ta thấy nhiều
mô tả về
tính chất sống sít của cái tâm ở trong
trạng thái Trung Ấm ;
mô tả mạnh nhất nói rằng tâm ta
lúc ấy giống như một thỏi sắt nung đỏ sẵn sàng uốn bất cứ kiểu nào bạn muốn,
cho đến khi nó nguội. Bất cứ
hình dáng gì nó được
uốn nắn, nó sẽ mau chóng
thành hình y như vậy.
Cũng thế, một
tư tưởng tích cực duy nhất trong
trạng thái Trung Ấm có thể trực
tiếp dẫn đến
giác ngộ, một
phản ứng tiêu cực duy nhất có thể làm bạn chìm vào
đau khổ lâu dài.
Tử thư cảnh cáo chúng ta một cách mạnh mẽ như sau :
Đến đây là ngã rẽ đôi đường lên cao và xuống thấp : đây là lúc mà chỉ cần lướt vào sự lười biếng một chút ngươi cũng đủ chịu khổ
miên viễn ; đây là lúc mà chỉ cần tập trung một chút ngươi cũng sẽ hưởng được
hạnh phúc lâu bền. Hãy
chú tâm không
tán loạn, hãy
nỗ lực kéo dài
hậu quả thiện nghiệp !
Tử Thư cố
đánh thức dậy bất cứ một
liên hệ nào với sự
tu tập mà người chết có thể có, và khuyến khích
chúng ta từ bỏ bám víu người, của,
từ bỏ sự khát khao có một thân xác, đừng buông trôi theo
giận dữ hay
tham dục, đào luyện sự tử tế hơn là
thù hằn, đừng nghĩ đến việc ác.
Tử Thư nhắc nhở người chết không
cần phải sợ hãi : Một mặt cho người chết biết những hình dạng
ghê rợn trong cõi
Trung Ấm chỉ là do tâm họ chiếu ra,
thực chất vốn trống rỗng ; mặt khác, nhắc người chết rằng bây giờ họ chỉ có cái thân ý sanh do tập quán cũ, bởi thế cũng là trống rỗng. “Bởi thế cái trống rỗng không thể làm hại cái trống rỗng” .
Bản chất bấp bênh chóng qua của giai đoạn
Trung Ấm có thể là nguồn suối cho nhiều cơ hội
giải thoát, và tính bén nhạy của tâm trong
Trung Ấm này có thể hóa ra
lợi lạc cho
chúng ta.
Chúng ta chỉ cần nhớ đến những lời giảng dạy, ta chỉ cần có một
tư tưởng tích cực khởi lên trong tâm ta. Nếu ta nhớ được một
giáo lý nào gợi cho ta
tự tánh tâm, nếu ta có dù chỉ một khuynh hướng
tu tập, hay một
liên hệ sâu xa với sự
tu hành, ta cũng đủ nhờ
vậy mà giải thoát.
Trong
Trung Ấm tái sanh, các
cõi Phật không
hiện ra một cách
tự nhiên như trong
Trung Ấm pháp tánh.
Tuy nhiên, chỉ cần nhớ đến các vị Phật, bạn cũng có thể
đi thẳng đến các cõi ấy bằng
năng lực tâm bạn, và tiến đến
giải thoát. Nếu bạn có thể niệm
danh hiệu một vị Phật, vị ấy liền
hiện ra trước bạn. Nhưng nên nhớ, mặc dù các khả năng là
vô giới hạn,
chúng ta vẫn phải có sự
tự chủ tâm ý trong
Trung Ấm này, và điều này
vô cùng khó khăn, vì tâm ta ở giai đoạn này
hết sức bén nhạy, phân tán và
bất an.
Bởi thế trong
Trung Ấm này, bất cứ khi nào bạn có thể có lại sự
tỉnh giác dù chỉ trong thoáng chốc, thì bạn hãy
lập tức nhớ lại sự
tu tập, nhớ thầy hay vị Phật của bạn thờ, và tha thiết
triệu thỉnh. Nhờ
năng lực ân sủng của bậc thầy hay Phật, tâm bạn sẽ
được giải thoát vào
trong khoảng không gian của
tâm giác ngộ. Sự
cầu nguyện trong đời này dường như ít
hiệu quả, nhưng trong cõi
Trung Ấm lại có
hiệu quả mãnh liệt
vô cùng.
Tuy nhiên, sự
mô tả trên đây về
Trung Ấm chứng tỏ thực rất khó mà tập
trung tâm vào giai đoạn này, nếu ta không
thực tập từ trước. Hãy tưởng tượng ta dường như
tuyệt nhiên không nhớ bài chú nào lúc gặp
ác mộng, ta
cảm thấy bất lực như thế nào, thì trong
cảnh giới Trung Ấm cũng khó như thế,
nếu không nói là khó hơn, để tập
trung tâm ý. Đấy là
lý do Tử Thư luôn luôn nhắc đi nhắc lại một lời “Đừng xao lãng”, và
Tử Thư nhấn mạnh :
Đến đây là ngã rẽ giữa Phật và
hữu tình...
Trong một giây, phân cách. Trong một giây,
toàn giác.
Tái sanhVì trong
Trung Ấm tái sanh,
thời gian tái sanh càng gần, nên ta càng thêm khát khao một thân xác làm chỗ nương, và ta đi tìm một người nào có thể
sử dụng để được
tái sanh vào đó. Những dấu hiệu bắt đầu
hiện ra báo cho ta biết cái
cảnh giới ta có thể
tái sanh vào. Những ánh sáng đủ màu chiếu từ
sáu nẻo luân hồi, và ta
cảm thấy bị thu hút vào một cõi này hay khác,
tùy theo cảm xúc tiêu cực nào mạnh nhất trong tâm ta. Một khi ta đã bị
lôi cuốn đến đấy, thì thật
vô cùng khó mà trở lui.
Rồi những
hình ảnh sẽ khởi lên,
liên hệ đến những cõi khác nhau. Càng
quen thuộc với
giáo lý, ta càng dễ
nhận ra ý nghĩa thực của chúng. Những dấu hiệu thay đổi phần nào theo những
giáo lý khác nhau. Một số bảo rằng nếu sanh vào
cõi trời, ta sẽ thấy mình
đi vào một
thiên cung có nhiều tầng lầu. Nếu
tái sanh vào loài
a tu la, ta sẽ thấy mình ở giữa những
khí giới bằng lửa, hay sắp ra chiến trường. Nếu sanh vào
súc vật, ta sẽ thấy mình ở trong một hang lỗ
dưới đất, hay một cái ổ rơm. Nếu thấy một gốc cây, một rừng sâu, hay một tấm vải dệt, thì đó là dấu hiệu sắp
tái sanh làm quỷ đói.Và nếu sắp sanh vào
địa ngục thì ta sẽ thấy mình đang bị dẫn vào một hố đen, xuống một
con đường tối, vào một cõi đất
mờ mịt có nhà màu đỏ hoặc đen, hay về phía một thành phố bằng sắt.
Có nhiều dấu hiệu khác, như là cách ta nhìn hay
cử động,
chứng tỏ cảnh giới ta đang hướng đến. Nếu sắp sửa sanh vào
cõi trời hay người, thì cái nhìn của ta sẽ hướng lên trên ; nếu sanh vào
cõi súc sinh, ta sẽ nhìn thẳng tới trước, như chim ; nếu sanh vào
địa ngục hay
ngạ quỷ thì ta sẽ nhìn xuống, như thể là sắp nhào xuống. Nếu có dấu hiệu nào như thế, thì ta nên
coi chừng đừng rơi vào một cõi
tái sanh bất hạnh.
Đồng thời, ta sẽ có một khát khao mãnh liệt đối với một
cảnh giới nào đó, và bị cuốn hút vào đó
theo bản năng.
Giáo lý về
Trung Ấm dạy rằng, vào điểm ấy, có nguy cơ lớn là, do lòng nôn nóng
thèm khát tái sanh, ta có thể xông tới bất cứ một nơi nào, dù nó không có vẻ gì
an ninh bảo đảm. Nếu ước muốn của ta bị
bất mãn, sự
giận dữ khởi lên sẽ đưa giai đoạn
Trung Ấm đến một
kết thúc, vì ta sẽ bị đẩy vào cõi dữ bằng chính
năng lực cảm xúc của mình. Và như thế, ta có thể thấy
tái sanh tương lai của ta được trực tiếp
định đoạt bởi tham, sân và si. Hãy tưởng tượng ta đang chạy về phía một chỗ nấp, chỉ để tránh thoát
kinh nghiệm đau khổ của
Trung Ấm. Rồi, vì sợ phải
từ bỏ tất cả, mà ta đâm ra
ràng buộc với một
tái sanh mới, bất kể ở đâu,
miễn là được
tái sanh. Khi ấy ta có thể đâm ra thác loạn, như
Tử Thư nói, và
lầm lẫn tái sanh tốt với xấu, xấu với tốt. Ta có thể nghe
tiếng gọi của những người
thân yêu, hoặc giọng ca
hấp dẫn, rồi
chạy theo chúng, để
cuối cùng bị dẫn dụ xuống những cõi
thấp kém.
Bảy vậy, phải
cẩn thận đừng
mù quáng đi vào những cõi
vô phúc ấy.
Điều kỳ diệu là, ngay lúc ta
ý thức được cái gì xảy đến cho ta, thì ta có thể bắt đầu
tác động, và điều ấy
ảnh hưởng đến số phận của ta.
Bị đẩy tới bởi ngọn
gió nghiệp, thân ý sanh đi đến một nơi ở đấy
cha mẹ đang giao hợp. Khi thấy họ, nó bị kéo vào trong
cảm xúc ấy ; và do nghiệp
quá khứ, nó
tự nhiên cảm thấy rất thương hoặc rất ghét. Sự
quyến luyến người mẹ và thù ghét, ganh tị với người cha sẽ đưa đến
hậu quả là nó
sinh thành con trai ; ngược lại là gái. Nhưng nếu nó ngã quỵ trước những
cảm xúc rất mạnh thì nó có thể sanh vào một
cảnh giới hèn hạ.
*
Có cách nào ta có thể làm bây giờ, để tránh bị
tái sanh hoặc hướng dẫn sự
tái sanh kế tiếp của ta không ?
Giáo lý về
Trung Ấm đưa ra hai
chỉ dẫn đặc biệt :
phương pháp ngăn ngừa tái sanh, và
nếu không ngăn được, thì chọn một
tái sanh tốt. Đầu tiên là những
chỉ dẫn để
đóng cửa ngõ
đi vào một đời sống khác :
Phương pháp tốt nhất là
từ bỏ những
cảm xúc như
tham dục,
giận dữ, hay
ganh tỵ, và nhận chân rằng không một
trạng thái Trung Ấm nào có
thực chất tối hậu. Nếu bạn có thể nhận chân điều ấy, rồi
để tâm an trú trong
bản chất chân không của nó, thì chính điều này sẽ
ngăn ngừa tái sanh.
Tử Thư Tây Tạng báo cho
chúng ta biết :
Than ôi ! Cha và mẹ, cơn bão lớn, luồng gió xoáy,
sấm sét, những
cảnh tượng kinh hoàng và tất cả những gì
hiện ra đấy,
bản chất đều
huyễn ảo. Dù có
hiện tướng gì đi nữa, thì cũng không thực. Mọi chất liệu đều
giả dối, trống rỗng. Chúng
như ảo ảnh, không
trường tồn bất biến.
Tham ái mà làm chi ?
Sợ hãi mà làm chi ? Như vậy là xem cái không thành cái có...
Tử Thư lại khuyến cáo tiếp :
“Tất cả đều do tâm tôi biến ra, và tâm ấy vốn là
chân không,
vô sanh, không bị chướng ngại”. Khi nghĩ vậy, hãy
để tâm ngươi
tự nhiên trong
bản chất của nó, như nước đổ vào nước, cứ như nó là,
thong thả,
phóng khoáng và thư giãn. Khi để nó
an trú tự nhiên và
thong thả, ngươi có thể
bảo đảm ngõ vào mọi lối
tái sanh chắc chắn bị đóng lại.
Phương pháp hay
nhất kế tiếp để
ngăn ngừa tái sanh là nhìn những người có thể làm
cha mẹ bạn như là Phật, hay thầy, hay
thần hộ mạng yidam của bạn. Và
ít nhất, bạn hãy cố phát sinh một
cảm giác từ bỏ, không bị lôi kéo vào những
cảm xúc tham dục, và nghĩ đến những
cõi Phật thanh tịnh. Điều này sẽ
ngăn ngừa tái sanh và khiến bạn được sanh vào một trong những
cõi Phật.
Nếu bạn không thể
an trú tâm đủ
vững vàng để làm như vậy, thì còn có những
phương pháp chọn lựa một
tái sanh,
liên hệ đến những điểm mốc và những tướng các
cảnh giới khác nhau. Nếu bạn
nhất định phải
tái sanh, hay
cố ý muốn
tái sanh để
theo đuổi con đường tu tập và làm
lợi ích người khác, thì bạn không nên
đi vào cõi nào khác
cõi người ta. Chỉ có ở đấy các
điều kiện mới
thuận lợi cho sự
tiến tu đạo nghiệp.
Giáo lý về
Trung Ấm cho biết, nếu bạn sắp sửa sanh vào một
hoàn cảnh tốt trong
cõi người, thì bạn sẽ
cảm thấy mình đang
đi vào một ngôi nhà
sang trọng đẹp đẽ, hay vào một
đô thị, hay ở giữa một đám đông, hay thấy những người đang giao hợp.
Ngoài những cách ấy ra, thông thường
chúng ta không có chọn lựa nào.
Chúng ta bị lôi kéo về chỗ thọ sanh của ta “như con chim bị sa lưới, như cỏ khô bắt lửa, hay
súc vật sa đầm lầy” .
Tử Thư nói : “Này hỡi thiện nam/nữ, dù ngươi không muốn đi, ngươi cũng không có
năng lực tự chủ, ngươi
bị bắt buộc phải đi”.
Tuy nhiên, như
giáo lý luôn luôn nhắc ta, vẫn còn có
hy vọng, bây giờ là lúc nên
cầu nguyện. Nhờ tha thiết
mong mỏi và tập trung mãnh liệt, ngay trong lúc này, bạn vẫn còn có thể
tái sanh vào một
cõi Phật, hoặc bạn có thể
phát nguyện sâu xa tái sanh vào một
gia đình loài người, ở đấy bạn có thể gặp đường
lối tu tập và
tiếp tục tiến đến
giải thoát. Nếu bạn có một
nghiệp nặng buộc bạn rơi vào một
cảnh giới đặc biệt nào, thì có thể bạn
hết phương chọn lựa,
tuy nhiên,
lời nguyện quá khứ và sự mong cầu của bạn có thể giúp bạn chuyển số phận để có thể
tái sanh vào
một đời sống mà một ngày nào đó sẽ đưa bạn đến
giải thoát.
Ngay cả khi bạn đã
nhập thai, cũng có thể
cầu nguyện cho điều này xảy ra. Ngay cả khi ấy, bạn có thể
quán tưởng mình như một
chúng sanh giác ngộ, như thần Kam cang
tát đỏa (Vajrasattva) - như các bậc thầy
truyền thống nói - và làm cho cái
thai cung mà bạn đang vào
biến thành một môi trường
thiêng liêng, “một cung trời”, ở đấy bạn
tiếp tục tu luyện.
Bây giờ, khi
Trung Ấm tái sanh hiện raTôi sẽ tập trung
nhất tâm thiền quánVà cố kéo dài những
hậu quả của nghiệp tốt
Đóng cửa ngõ
tái sanh, cố đừng sanh
trở lạiĐây là lúc cần
tinh tấn và
nhận thức thuần tịnh
Hãy
từ bỏ cảm xúc tiêu cực, và
quán tưởng bậc
đạo sư.
Cuối cùng, chính sự thúc giục của
tự tâm muốn trú trong một cõi nào đó, đã buộc ta tiến về
tái sanh, và chính khuynh hướng
chấp thủ của
tự tâm đã tìm
sự thể hiện thành thân xác
tái sanh. Đây là giai đoạn kế trong tiến trình
xuất hiện mà ta đã thấy xảy ra trong các cảnh
Trung Ấm.
Nếu bạn
thành công trong sự hướng dẫn tâm về phía một sự sanh làm người, thì tức là bạn đã đi trọn chu kỳ. Bạn sẽ được sanh vào trong
Trung Ấm tự nhiên của đời này. Khi trông thấy
cha mẹ bạn đang giao hợp, tâm bạn bị thu hút, và bạn vào thai. Điều này
báo hiệu sự
kết thúc của
Trung Ấm tái sanh, khi tâm bạn
một lần nữa kinh quá rất nhanh chóng những tướng của các giai đoạn tan rã, và sự
xuất hiện của Ánh sáng
Căn bản. Rồi
kinh nghiệm tối đen của sự “thành tựu” lại khởi lên, và
đồng thời sự
liên lạc với
bào thai mới bắt đầu.
Như vậy
đời sống khởi đầu cũng như
kết thúc bằng Ánh sáng
căn bản.