10. Phẩm Bồ-tát Vấn Minh

KINH HOA NGHIÊM
Hán Dịch: Đại-Sư Thật-Xoa-Nan-Đà
Việt Dịch: HT Thích Trí Tịnh
Phật Học Viện quốc Tế Xuất Bản PL 2527 – 1983

Lúc bấy giờ, Văn-Thù-Sư-Lợi Bồ-Tát hỏi Giác-Thủ Bồ-Tát: 'Phật-tử! Tâm-tánh vốn là một, sao lại thấy có các thứ sai khác?

 Những là: Đến đường lành nẻo dữ, căn thân có đủ có thiếu, thọ sanh đồng và khác, đẹp-đẽ cùng xấu-xí, nào vui nào khổ, nghiệp không biết tâm, mà tâm cũng chẳng biết nghiệp, thọ không rõ báo mà báo cũng chẳng rõ thọ, tâm chẳng biết thọ mà thọ cũng không biết tâm, nhơn không biết duyên mà duyên cũng chẳng biết nhơn, trí chẳng biết cảnh mà cảnh cũng chẳng biết trí.
 Giác-Thủ Bồ-Tát nói kệ để đáp:
 Nay ngài hỏi nghĩa này
 Vì Liễu-ngộ quần-mông
 Cứ tánh kia, tôi đáp
 Xin ngài lóng nghe cho.
 Các pháp không tác dụng
 Cũng không có thể tánh
 Vì thế nên các pháp
 Đều chẳng biết được nhau.
 Ví như nước trong sông
 Các dòng đua nhau chảy
 Chúng đều chẳng biết nhau
 Các pháp cũng như vậy.
 Lại cũng như đống lửa
 Đồng thời phát ngọn to
 Chúng đều chẳng biết nhau
 Các pháp cũng như vậy.
 Lại như gió lớn thổi
 Xao động các cảnh vật
 Chúng đều chẳng biết nhau
 Các pháp cũng như vậy.
 Lại như các địa-giới
 Xây vần nương tựa nhau

Chúng đều chẳng biết nhau
 Các pháp cũng như vậy.
 Nhãn, nhĩ, tỉ, thiệt, thân
 Tâm-ý sáu tình-căn
 Do dây thường lưu-chuyển
 Nhưng vẫn không năng-chuyển.
 Pháp-tánh vốn vô-sanh

Thị hiện mà có sanh
 Trong đây không năng hiện
 Cũng không vật sở-hiện.
 Nhãn, nhĩ, tỉ, thiệt, thân
 Tâm-ý sáu tình-căn
 Tất cả rỗng vô-tánh
 Vọng phân-biệt mà có.
 Cứ đúng lý quan-sát
 Tất cả đều vô-tánh
 Pháp-nhãn bất-tư-nghì
 Đây là thấy chơn thật.
 Hoặc vọng hay chẳng vọng
 Hoặc thiệt hoặc chẳng thiệt
 Thế-gian cùng xuất-thế
 Chỉ là giả ngôn-thuyết.
 Lúc đó, Văn-Thù-Sư-Lợi Bồ-Tát hỏi Tài-Thủ Bồ-Tát: 'Phật-tử! Đức Như-Lai tùy thờI-gian như thế-nào, cũng như tùy mạng-sống, tùy thân-thể, tùy hành-vi, tùy hiểu-biết, tùy ngôn-luận, tùy sở-thích, tùy phương-tiện, tùy tư-duy, tùy quan-sát của chúng-sanh như thế nào, mà hiện thân Phật để giáo-hóa điều-phục các chúng-sanh ấy?
 Tài-Thủ Bồ-Tát nói kệ đáp rằng:
 Đây là cảnh của bực
 Đa-Văn thích tịch-diệt,
 Nay tôi vì ngài đáp
 Xin ngài chú ý nghe.
 Phân biệt quán nội-thân
 Trong đây gì là ta?
 Nếu hiểu được như vậy
 Thời biết ta không.
 Thân này là giả tạo
 Chỗ trụ không nơi chỗ
 Người thiệt-biết thân này
 Trong đây không chấp trước.
 Nơi thân khéo quan-sát
 Tất cả đều thấy rõ
 Biết pháp đều hư-vọng
 Chẳng khởi tâm phân-biệt.
 Mạng sống nhơn gì có
 Rồi nhơn gì tan mất
 Khác nào vòng lửa xây
 Đầu đuôi chẳng biết được.
 Người trí hay quan-sát
 Có tướng đều vô-thường
 Các pháp, không, vô-ngã
 Lìa hẳn tất cả tướng.
 Các báo, tùy nghiệp sanh
 Giả dối như giấc mơ
 Luôn luôn thường diệt hoại
 Như trước, sau cũng vậy.
 Những pháp thấy ở đời
 Chỉ do tâm làm chủ,
 Tùy hiểu chấp lấy tướng
 Điên-đảo chẳng đúng thật.
 Những ngôn-luận trong đời
 Đều do phân biệt cả
 Chưa từng có một pháp
 Được vào nơi pháp-tánh.
 Sức năng-duyên, sở-duyên
 Sanh ra những pháp-tướng
 Chóng diệt, chẳng tạm dừng
 Niệm niệm đều như vậy.
 Lúc đó, Văn-Thù-Sư-Lợi Bồ-Tát hỏi Bửu-Thủ Bồ-Tát: 'Phật-tử! Tất cả chúng-sanh đồng có tứ-đại, không ngã, không ngã-sở, tại sao lại có những sự khác biệt, như khổ vui, tốt xấu, ưa trong chuộng ngoài, thọ ít hưởng nhiều, hoặc hiện báo, hoặc hậu báo. Nhưng trong pháp-giới vẫn không tốt xấu?
 Bửu-Thủ Bồ-Tát nói kệ đáp rằng:
 Cứ theo nghiệp đã tạo
 Sanh quả báu như vậy
 Đều không có tác-giả
 Đây là lời chư Phật.
 Như mặt gương sáng sạch
 Tùy theo cảnh đối tượng
 Hiện bóng sai khác nhau
 Nghiệp tánh cũng như vậy.
 Cũng như ruộng gieo giống
 Chúng đều chẳng biết nhau
 Tự nhiên mọc lên cây
 Nghiệp tánh cũng như vậy.
 Như nhà ảo thuật giỏi
 Ở tại ngã tư đường
 Hiện ra những sắc-tướng
 Nghiệp-tánh cũng như vậy.
 Như người gỗ máy móc
 Hay vang ra các tiếng
 Nó không ngã ngã-sở
 Nghiệp-tánh cũng như vậy.
 Cũng như giống chim bay
 Từ trứng nở sanh ra
 Tiếng kêu không đồng nhau
 Nghiệp-tánh cũng như vậy.
 Ví như trong thai-tạng
 Căn thân đều thành-tựu
 Thể-tướng không từ đâu
 Nghiệp-tánh cũng như vậy.
 Lại như ở địa-ngục
 Bao nhiêu là sự khổ
 Kia đều không từ đâu
 Nghiệp-tánh cũng như vậy.
 Như vua Chuyển-luân-vương
 Có đủ bảy thứ bảo
 Chỗ đến không từ đâu
 Nghiệp-tánh cũng như vậy.
 Lại như các thế-giới
 Lúc đại-hỏa cháy tan
 Lửa này không từ đâu
 Nghiệp-tánh cũng như vậy
 Lúc đó Văn-Thù-Sư-Lợi Bồ-Tát hỏi Đức-Thủ Bồ-Tát: 'Phật-tử! Chỗ giác-ngộ của Đức Như-Lai chỉ là một pháp duy-nhứt, sao lại bảo là vô-lượng-pháp, hiện vô-lượng cõi, hóa vô-lượng-chúng, diễn vô-lượng âm, thị vô-lượng thân, biết vô-lượng tâm, hiện vô-lượng thần-thông, có thể chấn động khắp vô-lượng thế-giới, thị-hiện vô-lượng sự thù-thắng trang-nghiêm, hiển-thị vô-biên nhiều loại cảnh-giới. Nhưng trong pháp-tánh các tướng sai-biệt này đều bất-khả-đắc.
 Đức-Thủ Bồ-Tát nói kệ đáp rằng:
 Nghĩa của Phật-tử hỏi
 Rất sâu khó rõ được
 Người trí biết nghĩa này
 Thường chứa công-đức Phật.
 Như đất chỉ một tánh
 Mọi loài ở riêng chỗ
 Đất không nghĩ đồng khác
 Pháp chư Phật như vậy.
 Cũng như một đại-hải
 Ngàn vạn lượng sóng trào
 Nước biển vẫn duy nhứt
 Pháp chư Phật như vậy.
 Cũng như gió một tánh
 Thổi động tất cả vật
 Gió không nghĩ đồng khác
 Pháp chư Phật như vậy.
 Cũng như mây sấm lớn
 Mưa khắp cả mọi nơi
 Nước mưa vẫn không khác
 Pháp chư Phật như vậy.
 Cũng như mặt đất kia
 Mọc lên nhiều mầm mộng
 Mặt đất chỉ là một
 Pháp chư Phật như vậy.
 Mặt nhựt không mây mờ
 Chiếu sáng khắp mười phương
 Quang-minh không sai khác
 Pháp chư Phật như vậy.
 Như mặt nguyệt trên cao
 Mọi nơi đều nhìn thấy
 Mặt nguyệt vẫn một chỗ
 Pháp chư Phật như vậy.
 Ví như Đại-Phạm-Vương
 Ứng hiện khắp đại-thiên
 Thân ngài vẫn không khác
 Pháp chư Phật như vậy.
 Lúc đó Văn-Thù-Sư-Lợi Bồ-Tát hỏi Mục-Thủ Bồ-Tát: 'Phật-tử! Như-Lai phước-điền đồng một không sai khác, sao lại thấy chúng-sanh bố-thí được của quả-báo chẳng đồng?

Những là: Nhiều loại sắc, nhiều loại thân, nhiều loại căn, nhiều loại nhà, nhiều loại chủ, nhiều loại quyến thuộc, nhiều loại quan-chức, nhiều loại công-đức, nhiều loại trí-huệ.
 Nhưng đức Phật đối với họ, tâm Phật thường bình-đẳng, không có quan-niệm riêng khác
 Mục-Thủ Bồ-Tát nói kệ đáp rằng:
 Như tất cả vẫn là một
 Theo giống mọc mầm khác
 Đất không ý thân sơ
 Phật phước-điền cũng vậy.
 Lại như nước một vị
 Nhơn đồ đựng có khác
 Phật phước-điền vẫn một
 Do tâm người thành khác.
 Như nhà ảo thuật khéo
 Làm mọi người hoan-hỉ
 Phật phước-điền cũng vậy
 Khiến chúng-sanh kính vui.
 Như vua có tài trí
 Hay khiến nhơn-dân mừng
 Phật phước-điền cũng vậy
 Khiến chúng đều an-vui.
 Như mặt gương sáng sạch
 Theo hình mà hiện bóng
 Phật phước-điền cũng vậy
 Tùy tâm được báo khác.
 Như thuốc A-gìa-đà
 Trị được tất cả độc
 Phật phước-điền cũng vậy
 Dứt các hoạ phiền não.
 Như lúc mặt trời mọc
 Chiếu sáng khắp thế-gian
 Phật phước-điền cũng vậy
 Phá trừ những tối tăm.
 Như mặt nguyệt tròn sáng
 Chiếu khắp cõi đại-địa
 Phật phước-điền cũng vậy
 Bình-đẳng với tất cả.
 Ví như gió tỳ-lam
 Chấn-động khắp đại địa
 Phật phước-điền cũng vậy
 Động chúng-sanh ba cõi.
 Như đại hỏa nổi lên
 Đốt cháy tất cả vật
 Phật phước-điền cũng vậy
 Đốt tất cả hữu-vi.
 Lúc đó Văn-Thù-Sư-Lợi Bồ-Tát hỏi Cần-Thủ Bồ-Tát: 'Phật-tử! Phật-giáo là một, chúng-sanh được thấy biết, cớ sao không liền đều dứt trừ tất cả phiền-não hệ-phược mà được xuất-ly? Nhưng nơi chúng-sanh, sắc, thọ, tưởng, hành và thức, năm uẩn, dục, sắc, vô-sắc, ba cõi, vô-minh, tham-ái đều không sai khác. Như thế thời Phật-giáo, đối với chúng-sanh, hoặc có lợi ích, hoặc không có lợi ích?
 Cần-Thủ Bồ-Tát nói kệ đáp rằng:
 Phật-tử khéo lóng nghe
 Nay tôi cứ thiệt đáp
 Hoặc có mau giải-thoát
 Hoặc có khó xuất-ly.
 Nếu muốn cầu dứt trừ
 Vô-lượng những lỗi ác
 Nên ở trong Phật-pháp
 Dũng-mãnh thường tinh-tấn.
 Ví như chút ít lửa
 Đốt ướt thời chóng tắt
 Ở nơi trong Phật-pháp
 Người giải-đãi cũng vậy.
 Như cọ cây lấy lửa
 Chưa cháy mà nghỉ luôn
 Thế lửa liền tắt nguội
 Người giải-đãi cũng vậy.
 Như người cầm nhựt châu
 Chẳng dùng vật tiếp bóng
 Trọn không thể được lửa
 Người giải-đãi cũng vậy
 Như ánh nắng quá chói
 Trẻ nít nhắm đôi mắt
 Tự nói sao không thấy
 Người giải-đãi cũng vậy
 Như người không tay chân
 Muốn dùng cỏ làm tên
 Bắn phá cả đại-địa
 Người giải-đãi cũng vậy
 Như lấy một đầu lông
 Muốn chấm khô đại hải
 Người giải-đãi cũng vậy
 Không thể dứt hoặc nghiệp.
 Lại như kiếp-hỏa nổi
 Muốn tắt với ít nước
 Ở nơi trong Phật-pháp
 Người giải-đãi cũng vậy.
 Như người ngó hư-không
 Ngồi yên không giao-động
 Nói mình bay đi khắp
 Người giải-đãi cũng vậy.
 Lúc đó Văn-Thù-Sư-Lợi Bồ-Tát hỏi Pháp-Thủ Bồ-Tát: 'Phật-tử! Như lời đức Phật dạy: Nếu có chúng-sanh thọ-trì Chánh-pháp thời đều có thể dứt trừ tất cả phiền-não?
 Nhưng cớ sao có người thọ-trì chánh-pháp lại tùy thế-lực của tham, sân, si, mạn, tùy thế-lực của phú, phẩn, hận, tật, xan, cuống, siểm ... xoay chuyển không rời nơi tâm. Người hay thọ-trì pháp, cớ sao lại ở trong tâm hành khởi các phiền-não?
 Pháp-Thủ Bồ-Tát nói kệ đáp rằng:
 Phật-tử khéo lóng nghe
 Thật nghĩa ngài đã hỏi
 Vì chẳng phải đa-văn
 Mà vào được Phật-pháp.
 Như người trôi giữa dòng
 Sợ chìm mà chết khát
 Nơi pháp chẳng tu-hành
 Đa-văn cũng như vậy.
 Như trần-thiết vật thực
 Chẳng ăn phải đói
 Nơi pháp chẳng tu-hành
 Đa-văn cũng như vậy.
 Như người giỏi dược-phương
 Chẳng cứu được bịnh mình
 Nơi pháp chẳng tu-hành
 Đa-văn cũng như vậy.
 Như người đếm châu báu
 Tự mình vẫn nghèo nàn
 Nơi pháp chẳng tu-hành
 Đa-văn cũng như vậy.
 Như người ở vương-cung
 Mà tự chịu đói rét
 Nơi pháp chẳng tu-hành
 Đa-văn cũng như vậy.
 Như điếc tấu âm-nhạc
 Người nghe mình chẳng nghe
 Nơi pháp chẳng tu-hành
 Đa-văn cũng như vậy.
 Như mù họa hình tượng
 Người thấy mình chẳng thấy
 Nơi pháp chẳng tu-hành
 Đa-văn cũng như vậy.
 Ví như nhà hàng-hải
 Mà tự chết trong biển
 Nơi pháp chẳng tu-hành
 Đa-văn cũng như vậy.
 Như ở ngã tư đường
 Giảng nói những điều tốt
 Mà tự không thật-đức
 Chẳng tu cũng như vậy.
 Lúc đó, Văn-Thù-Sư-Lợi Bồ-Tát hỏi Trí-Thủ Bồ-Tát: 'Phật-tử! Trong phật-pháp, trí-huệ là trên tất cả, cớ sao với các chúng-sanh, đức Phật hoặc ca ngợi sự bố-thí, sự trì-giới, hoặc ca ngợi sự nhẫn-nhục, sự tinh-tấn, thiền-định, trí-huệ, từ-bi, hỉ xả ... , mà chẳng chỉ dùng một pháp để được giải-thoát, thành vô-lượng chánh-đẳng chánh-giác?
 Trí-Thủ Bồ-Tát nói kệ đáp rằng:
 Phật-tử rất hi-hữu
 Biết rõ tâm chúng-sanh
 Xin lóng nghe tôi đáp
 Những nghĩa ngài đã hỏi.
 Chư Phật thuở quá-khứ
 Hiện-tại và vị-lai
 Không có nói một pháp
 Mà chứng được đạo-quả.
 Phật biết tâm chúng-sanh
 Tánh phận đều chẳng đồng
 Tùy chỗ họ đáng thọ
 Theo đó mà thuyết pháp.
 Vì kẻ tham, khuyên thí
 Vì người lỗi, khen giới
 Nhiều sân, thời khuyên nhẫn
 Giải-đãi, thời khuyên siêng.
 Loạn tâm phải tu-định
 Ngu-si trau trí-huệ
 Bất-nhơn phải từ-mẫn
 Giận-hại khuyên rèn bi.
 Lo rầu thời ngợi hỉ
 Chấp trước lời khen xả
 Tuần tự tu như vậy
 Lần đủ các phật-pháp.
 Như trước xây nền móng
 Rồi sau tạo nhà cửa
 Thí và giới cũng vậy
 Là gốc hạnh Bồ-Tát.
 Ví như dựng thành quách
 Để bảo hộ dân chúng
 Nhẫn và tấn cũng vậy
 Phòng hộ chư Bồ-Tát.
 Ví như Đại-Lực-Vương
 Cả nước đều ngưỡng vọng
 Định huệ cũng như vậy
 Chỗ tựa của Bồ-Tát.
 Cũng như vua chuyển-luân
 Ban vui cho nhân-loại
 Từ bi và hỉ xả
 Làm Bồ-Tát an vui.
 Lúc đó Văn-Thù-Sư-Lợi Bồ-Tát hỏi Hiền-Thủ Bồ-Tát rằng: 'Phật-tử! Chư Phật chỉ do một đạo mà được giải-thoát. Cớ sao hiện nay thấy tất cả phật-độ lại có nhiều sự không đồng, những là: Thế-giới, chúng-sanh-giới, thuyết-pháp, điều-phục, thọ-lượng, quang-minh, thần-thông, chúng-hội, giáo-nghĩa, pháp-trụ v.v... đều sai khác nhau.
 Không có vị nào chẳng đủ tất cả phật-pháp mà được thành vô-thượng bồ-đề?
 Hiền-Thủ Bồ-Tát nói kệ đáp rằng:
 Thưa ngài! Pháp thường vậy
 Pháp-Vương pháp duy-nhất
 Tất cả chư Như-Lai
 Một đạo mà giải-thoát.
 Thân của tất cả Phật chỉ là một pháp-thân
 Nhứt-tâm, nhứt trí-huệ
 Lực vô-úy cũng vậy.
 Như trước đến bồ-đề
 Bao nhiêu tâm hồi hướng
 Được cõi nước như vậy
 Chúng-hội và thuyết-pháp.
 Tất cả các cõi Phật
 Trang-nghiêm đều viên-mãn
 Tùy chúng-sanh hạnh khác
 Thấy chẳng đồng như vậy
 Cõi Phật cùng thân Phật
 Chúng hội và ngôn thuyết
 Các phật-pháp như vậy
 Chúng-sanh chẳng thấy được.
 Tâm ý đã thanh-tịnh
 Hạnh-nguyện đều đầy đủ
 Người sáng suốt như vậy
 Mới được thấy nơi đây.
 Tùy chúng-sanh tâm thích
 Và cùng sức nghiệp-quả
 Thấy sai khác như vậy
 Do oai thần của Phật.
 Cõi Phật vô-sai-biệt
 Không ghét cũng không thương
 Chỉ tùy tâm chúng-sanh
 Thấy có khác như vậy.
 Do đây nơi thế-giới
 Chỗ thấy đều sai khác
 Chẳng phải chư Như-Lai
 Bực Đại-Tiên có lỗi.
 Tất cả các thế-giới
 Người đáng được giáo-hóa
 Thường được thấy Thế-Tôn
 Pháp chư Phật như vậy.
 Lúc đó chư Bồ-Tát nói với Văn-Thù-Sư-Lợi Bồ-Tát: 'Phật-tử! Chúng tôi đã tự nói chỗ hiểu biết của mình rồi. Xin ngài dùng diệu-biện-tài diễn sướng những cảnh-giới của Như-Lai:

Những gì là cảnh-giới của Phật? Những gì là nhơn của cảnh-giới Phật? Những gì là sự tế độ của cảnh giới Phật? Những gì là sự nhập vào của cảnh-giới Phật? Những gì là trí của cảnh-giới Phật? Những gì là pháp của cảnh-giới Phật? Những gì là ngôn-thuyết của cảnh-giới Phật? những gì là sự hiểu biết của cảnh-giới Phật? Những gì là sự chứng của cảnh-giới Phật? Những gì là sự hiện ở của cảnh-giới Phật? Những gì là sự rộng lớn của cảnh-giới Phật?
 Văn-Thù-Sư-Lợi Bồ-Tát nói kệ đáp rằng:
 Như-Lai cảnh-giới sâu
 Lượng đó khắp hư-không
 Tất cả chúng-sanh vào
 Mà thật không chỗ nhập.
 Như-Lai cảnh-giới sâu
 Bao nhiêu nhơn thắng diệu
 Ức kiếp thường tuyên nói
 Cũng lại chẳng thể hết.
 Tùy tâm trí huệ mình
 Khuyến tấn đều khiến lợi
 Độ chúng-sanh như vậy
 Là cảnh-giới chư Phật.
 Những cõi nước thế-gian
 Tất cả đều theo vào
 Trí thân không có sắc
 Chẳng phải kia thấy được.
 Chư Phật trí tự-tại
 Tam-thế không chướng ngại
 Cảnh-giới huệ như vậy
 Bình-đẳng như hư-không.
 Pháp-giới chúng-sanh-giới
 Rốt ráo không sai khác
 Tất cả đều rõ biết
 Đây là cảnh-giới Phật.
 Trong tất cả thế-giới
 Bao nhiêu những âm-thinh
 Phật-trí đều tùy rõ
 Cũng không có phân-biệt.
 Chẳng phải thức biết được
 Chẳng phải tâm cảnh-giới
 Tánh đó vốn thanh-tịnh
 Khai-thị các quần-sanh.
 Chẳng nghiệp chẳng phiền-não
 Không vật không trụ-xứ
 Không chiếu không sở-hành
 Bình-đẳng đi thế-gian.
 Tất cả tâm chúng-sanh
 Khắp ở trong ba thời
 Như-Lai nơi một niệm
 Tất cả đều rõ thấu.
 Lúc bấy giờ trong cõi Ta-Bà này, tất cả chúng-sanh, bao nhiêu pháp sai-biệt, nghiệp sai-biệt, thế-gian sai-biệt, thân sai-biệt, căn sai-biệt, thọ sanh sai-biệt, trì-giới quả sai-biệt, phạm-giới quả sai-biệt, quốc-độ quả sai-biệt, do thần-lực của Phật thảy đều hiện rõ.
 Phương đông, trăm ngàn ức na-do-tha vô-số, vô-lượng, vô-biên, vô-đẳng, bất-khả-số, bất-khả-xưng, bất-khả-tư, bất-khả-lượng, bất-khả-thuyết, tận pháp-giới hư-không-giới, trong tất cả thế-giới, bao nhiêu chúng-sanh pháp sai-biệt, nhẫn đến quốc độ quả sai biệt đều do thần-lực của Phật mà hiển hiện rõ ràng.
 Những phương Nam, Tây, Bắc, Đông-Bắc, Đông-Nam, Tây-Nam, Tây-Bắc, thượng, hạ, cũng đều như vậy.