BA MƯƠI NGÀY THIỀN QUÁN
Joseph Goldstein
Nguyễn Duy Nhiên Việt dịch
Nhà Xuất Bản Tôn Giáo, Hà Nội 2008
Buổi sáng thứ năm
Bài thực tập: Tư tưởng
Sử dụng tư tưởng như một đề mục chánh niệm là một điều quan trọng. Nếu chúng ta
không ý thức được tư tưởng của mình ngay khi chúng vừa khởi lên, ta sẽ khó có
thể nào hiểu được lý vô ngã và thấy được rằng sự suy nghĩ không phải thật là
mình. Sự ngộ nhận này là nền móng căn bản xây dựng lên cái ngã, cái tôi của mình:
“Tôi là người đang suy nghĩ.” Chánh niệm về tư tưởng đơn giản chỉ có nghĩa là
biết được tư tưởng ngay khi nó sinh khởi, biết được rằng tâm mình đang suy nghĩ
mà không bị dính mắc vào nội dung của suy nghĩ.
Chúng ta không nên miệt mài chạy theo sự tưởng tượng, phân tích việc tư tưởng
từ đâu đến. Ta chỉ cần ý thức được rằng trong giây phút này có một tư tưởng
đang sinh khởi. Bạn có thể niệm thầm trong đầu “suy nghĩ, suy nghĩ” mỗi khi có
một tư tưởng nào được phát hiện. Bạn hãy quán sát chúng mà không phê bình,
không phản ứng, không cho rằng sự suy nghĩ đó là chính mình, là của mình. Sự
suy nghĩ cũng chính là người suy nghĩ. Chẳng có ai đứng phía sau chúng hết. Tư
tưởng tự nó suy nghĩ. Nó đến mà chẳng cần ai mời gọi.
Sau một thời gian thực tập thiền quán, bạn sẽ thấy rằng khi chúng ta không còn
bị dính mắc vào sự suy nghĩ, tư tưởng sẽ không tồn tại được lâu. Ngay khi bạn ý
thức được sự có mặt của một tư tưởng, nó sẽ biến mất và sự chú ý sẽ trở lại với
hơi thở. Nếu muốn, bạn cũng có thể đặt tên, phân loại chính xác hơn cho những
tư tưởng để nhận diện sự khác biệt của chúng, thí dụ như “dự định”, “tưởng
tượng” hay là “nhớ”. Cách này có thể giúp cho sự chú ý của bạn được sâu sắc
hơn. Nhưng nếu bạn chỉ niệm “suy nghĩ, suy nghĩ...” thôi cũng đủ rồi.
Điều quan trọng là phải
ý thức được
tư tưởng ngay khi nó vừa
phát khởi, chứ
không phải vài phút sau đó. Khi bạn
nhận diện được sự có mặt của
tư tưởng ngay
khi chúng vừa
sinh khởi, chúng sẽ mất đi khả năng
chi phối bạn.
Nhưng bạn đừng bao giờ đối xử với
tư tưởng như là một
chướng ngại,
kẻ thù của
thiền quán. Chúng chỉ là một đối tượng của
chánh niệm, một
đề mục của
thiền
quán. Đừng bao giờ
để tâm mình
trở thành lười biếng, buông thả. Phải
tinh tấn
duy trì chánh niệm, luôn biết rõ những gì đang xảy ra trong giây phút
hiện tại.
Thiền sư Suzuki trong quyển
Thiền tâm sơ tâm có viết: “Khi
ngồi thiền, bạn đừng
cố gắng ngăn chặn sự
suy nghĩ của mình. Hãy để nó tự
chấm dứt. Nếu có một
tư
tưởng nào
xuất hiện, hãy để nó đến rồi đi. Chúng không thể
tồn tại được lâu.
Nếu bạn
dụng công ngăn chặn nó, có nghĩa là bạn bị nó làm cho khó chịu. Đừng
bao giờ để chuyện gì làm cho bạn phải khó chịu. Điều mà bạn tưởng rằng đến từ
bên ngoài, thật ra chính là những đợt sóng trong tâm bạn, và nếu bạn không khó
chịu vì những đợt sóng, chúng sẽ
dần dần trở nên yên tĩnh hơn... Những
cảm xúc
đến,
tư tưởng,
hình ảnh sinh khởi lên, đều là những đợt sóng trong tâm. Chẳng
có gì ở ngoài tâm bạn cả... Nếu bạn để cho tâm được
tự nhiên, nó sẽ trở nên
tĩnh lặng. Tâm này gọi là
chân tâm.”
Hãy để
mọi việc xảy ra một cách
tự nhiên. Hãy để những
hình ảnh,
tư tưởng,
cảm
giác sinh ra và diệt đi mà không khó chịu,
phản ứng, phê phán hay ôm giữ.
Trở
thành một với
chân tâm,
quán sát một cách
cẩn thận và
tinh tế những đợt sóng
đến và đi.
Thái độ này sẽ đem lại cho tâm ta một sự
quân bình và tĩnh lặng
vô
cùng nhanh chóng. Đừng bao giờ
xao lãng sự tập trung của mình. Giữ tâm
chánh
niệm luôn luôn, từng giây phút một, về mọi chuyện đang xảy ra, dù đó là sự
chuyển động của bụng, là
hơi thở ra vào ở mũi, là
cảm giác hay
tư tưởng. Lúc
nào cũng giữ
chánh niệm, tập trung nơi đối tượng với một tâm
quân bình và
thoải
mái.